روایت زیر مستند شبهه دریدن شکم زنان حامله است:

أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي خَبَرٍ طَوِيلٍ إِلَى أَنْ قَالَ: وَ يَنْهَزِمُ قَوْمٌ كَثِيرٌ مِنْ بَنِي أُمَيَّةَ حَتَّى يَلْحَقُوا بِأَرْضِ الرُّومِ فَيَطْلُبُوا إِلَى مَلِكِهَا أَنْ يَدْخُلُوا إِلَيْهِ فَيَقُولُ لَهُمُ الْمَلِكُ لَا نُدْخِلُكُمْ حَتَّى تَدْخُلُوا فِي دِينِنَا وَ تَنْكِحُونَا وَ نَنْكِحَكُمْ وَ تَأْكُلُوا لَحْمَ الْخَنَازِيرِ وَ تَشْرَبُوا الْخَمْرَ وَ تَعَلَّقُوا الصُّلْبَانَ فِي أَعْنَاقِكُمْ وَ الزَّنَانِيرَ فِي أَوْسَاطِكُمْ فَيَقْبَلُونَ ذَلِكَ فَيُدْخِلُونَهُمْ فَيَبْعَثُ إِلَيْهِمْ الْقَائِمُ ع أَنْ أَخْرِجُوا هَؤُلَاءِ الَّذِينَ أَدْخَلْتُمُوهُمْ فَيَقُولُونَ قَوْمٌ رَغِبُوا فِي دِينِنَا وَ زَهِدُوا فِي دِينِكُمْ فَيَقُولُ ع إِنَّكُمْ إِنْ لَمْ تُخْرِجُوهُمْ وَضَعْنَا السَّيْفَ فِيكُمْ فَيَقُولُونَ لَهُ هَذَا كِتَابُ اللَّهِ بَيْنَنَا وَ بَيْنَكُمْ فَيَقُولُ قَدْ رَضِيتُ بِهِ فَيَخْرُجُونَ إِلَيْهِ فَيَقْرَأُ عَلَيْهِمْ وَ إِذَا فِي شَرْطِهِ الَّذِي شَرَطَ عَلَيْهِمْ أَنْ يَدْفَعُوا إِلَيْهِ مَنْ دَخَلَ إِلَيْهِمْ مُرْتَدّاً عَنِ الْإِسْلَامِ وَ لَا يَرُدَّ إِلَيْهِمْ مَنْ خَرَجَ مِنْ عِنْدِهِمْ رَاغِباً إِلَى الْإِسْلَامِ فَإِذَا قَرَأَ عَلَيْهِمُ الْكِتَابَ وَ رَأَوْا هَذَا الشَّرْطَ لَازِماً لَهُمْ أَخْرَجُوهُمْ إِلَيْهِ فَيَقْتُلُ الرِّجَالَ وَ يَبْقُرُ بُطُونَ الْحَبَالَى وَ يَرْفَعُ الصُّلْبَانَ فِي الرِّمَاحِ قَالَ وَ اللَّهِ لَكَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَيْهِ وَ إِلَى أَصْحَابِهِ يَقْتَسِمُونَ الدَّنَانِيرَ عَلَى الْجُحْفَةِ ثُمَّ تُسْلِمُ الرُّومُ عَلَى يَدِهِ فَيَبْنِي فِيهِمْ مَسْجِداً وَ يَسْتَخْلِفُ عَلَيْهِمْ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ ثُمَّ يَنْصَرِفُ.

فعلا سیاق روایت را در نظر نمی‌گیریم، احتمال تقیه را هم بررسی نمی‌کنیم و به اشکالات سندی روایت هم کاری نداریم.، بلکه بر اصل جمله مورد نظر متمرکز می‌شویم:

يَبْقُرُ بُطُونَ الْحَبَالَی

البته روشن است که معنی «يَبْقُرُ بُطُونَ الْحَبَالَی» کشتن زنان نیست. چرا که کشتن زنان به شکل کلی در پاکسازی دنیا از کافران مطرح شده است.

و صد البته مقصود کشتن جنین‌هایی که با مرگ مادران می‌میرند، نیست. چرا که چنین کاری تنها از یک بیمار روانی سرمی‌زند و هرگز شایسته مصلح جهانی نیست.

پس معنی این جمله از روایت چیست؟!

«يَبْقُرُ بُطُونَ الْحَبَالَی» یک نماد است که کلید فهم آن در قرآن است.

یکی از آیات کلیدی قرآن، درباره دلیل تأخیر ظهور امام زمان علیه السلام این آیه است:

لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَليماً (فتح 25)

اگر [كافر و مؤمن‏] از هم متمايز مى‏شدند، قطعاً كافران را به عذاب دردناكى معذّب مى‏داشتيم.

در ضمن روایتی، امام صادق علیه السلام فرمود:

برای خداوند در نسل کفار و منافقین، امانتهایی است که مؤمن هستند (و هنوز به دنیا نیامدند).

از این رو علی صلوات الله علیه، پدران کافر را نمی‌کشت تا امانتهای خدا از نسل آنها بیرون آیند. اما هنگامی که این امانتها بیرون آمدند (و مؤمنان متولد شدند) حضرت بر کسانی که باید پیروز شوند پیروز شدند و آنان را کشتند.

قائم ما اهل بیت نیز چنین است.

نتیجه این روایت این است که هنگامی حضرت ظهور می‌کند دیگر مؤمنی در صلب کافران باقی نمانده است. لازمه این مطلب هم این است که تمامی افراد متولد نیافته از جمله جنین‌های زمان ظهور، همگی کافر هستند.

یک روی سکه شد، حفظ امانتهای الهی که همان مؤمن تولد نیافته هستند.

روی دوم سکه نابودی تمامی کفار، حتی کفاری که در مرحله جنینی هستند و بعد متولد می‌گردند.

با توجه به آیه و روایت فوق معنی «يَبْقُرُ بُطُونَ الْحَبَالَی» روشن می‌شود. مقصود این است که ضرورت تحقق عدالت جهانی تصفیه تمامی کفار است. از جمله جنین‌های کافری که تولد آنها نزدیک است و حتی با مرگ مادرشان زنده می‌مانند، نیز نباید باقی بمانند.

البته و صد البته این مسئله حکمتی دارد که در ادامه خواهد آمد.

پس موضوع این روایات شد نابودی جنین‌های کافری که اگر متولد شوند، عدالت فراگیر تحقق یافتنی نیست.

کشتن جنین‌های کافری که پس از مرگ مادر زنده می‌مانند، از چند منظر قابل بررسی و تحقیق است.

در مرحله نخست باید تحقیق کرد آیا اصل این مسئله، با صرف نظر از سند روایت و دلالت آن، با قواعد کلی سازگار است یا خیر؟

در مرحله دوم باید تحقیق کرد آیا مستند این مسئله معتبر است یا خیر؟

و در مرحله سوم باید تحقیق کرد که بر فرض معتبر بودن مستند آن و یا احتمال صدور، آیا محتوای آن قابل اشکال است یا خیر؟

در این مرحله قتل جنین از چند منظر قابل بررسی است:

قتل جنین از منظر احساسات

قتل جنین از منظر حکمت

قتل جنین از منظر عدل

قتل جنین از منظر رحمت برای جنین

قتل جنین از منظر رحمت برای غیر

…

یکی از «قوانین عمومی و کاربردی اندیشه و تفاهم علمی»، «تفکیک محکمات و متشابهات» است. بر اساس این قانون:

محکمات هر حوزه‌ای، چنان شناخته شده هستند که تشکیک و انکار به آنها راه نمی‌یابد. اما متشابهات همان گونه که از نامش هم پیداست، ممکن است برای ناآشنایان مورد شبهه قرار گیرد.

مثلا یکی از محکمات دین این است که خداوند جسم نیست. اما در قرآن از «وجه» و «ید» برای خدا صحبت به میان آمده است. با این که صدور قرآن قطعی است، اما به دلیل تعارض معنای لغوی وجه و ید، با محکمات دین و قرآن، هرگز معنای لغوی این دو کلمه پذیرفته نمی‌شود. بلکه در چنین آیاتی اگر مقصود خداوند برای ما روشن نشد، جزء متشابهات قرار می‌گیرند.

پس قانون کلی این است که:

هر امری، هر چند صدور آن مسلم و قطعی باشد، اگر متعارض با محکمات باشد، متشابه شمرده می‌شود.

پس قانون محوریت محکمات، قانونی است عقلی، قرآنی و روایی.

بر اساس این قانون، تمامی شاخ و برگهای هر مطلبی، بر اساس محکمات و قطعیات آن حوزه سنجیده می‌شود. تفصیل این قانون مجالی دیگر می‌طلبد. لذا از آن می‌گذریم.

یکی از قوانین مسلم عقلانی و دینی این است که دفتر آفرینش برای رحمت گشوده شده است. ‏

وَ رَحْمَتی‏ وَسِعَتْ كُلَّ شَی‏ءٍ… اعراف 156

و رحمتم همه چيز را فرا گرفته است‏

رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ رَحْمَةً… غافر 7

«پروردگارا، رحمت و دانش تو بر هر چيز احاطه دارد

يَا مَنْ وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ رَحْمَتُهُ يَا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَه‏

دین نیز برای رحمت آمده است و پیامبر صلی الله علیه و اله و همه اوصیاء آن حضرت نیز مظهر رحمت الهی هستند.

وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ (انبیاء 107)

و تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم.

از محکمات و مسلمات در حوزه امام زمان علیه السلام، این است که حضرت به سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام عمل می‌فرماید. توجه کنید:

عن ابن عباس عن النبی صلی الله علیه و آله قال: «التاسع منهم [من أولاد الحسین علیه السلام ] من أهل بیتی و مهدی أمّتی، أشبه الناس بی فی شمائله و أقواله و أفعاله.» بحارالانوار، ج 52، ص 379، ح 187.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: نهمین از اولاد امام حسین علیه السلام از اهل بیت من است و مهدی امت من است. در شمایل و گفتار و افعال شبیه‌ترین مردم به من است.

الصادق علیه السلام «اِذا قام الحجّة سار بسیرة أمیرالمؤمنین علی علیه السلام .» بحارالانوار، ج 47، ص 54

یعنی هنگامی که امام مهدی ظهور کند به سیره امیرالمؤمنین علیه السلام عمل خواهد کرد.

علاوه بر آن چه گذشت پر کردن زمین از عدل و قسط، یکی از شاخصه‌های مهم امام زمان علیه السلام است.

روایاتی که در توصیف دوران طلایی ظهور وارد شده است، گواه روشنی است بر این که دوران ظهور بهشت زمینی خداوند رحمان و رحیم است.

مشروح این بحث در «پروژه رحمت الهی در دوران ظهور» خواهد آمد.

بر اساس این محکمات، نخستین پاسخ به شبهه یاد شده روشن می‌گردد.

هر امری با محکمات سنجیده می‌شود. و در صورت تعارض، با آن معامله متشابه می‌شود.

در تطبیق این قاعده تفاوتی نمی‌کند آن چه متعارض با محکمات باشد، چه صدور آن قطعی باشد، چه سند آن معتبر باشد و چه فاقد سند معتبر باشد، در هر صورت متشابه می‌گردد.

روشن شد که دستگاه رحمت الهی از محکمات مسلم دین است.

بنا بر این اگر (تأکید می‌کنم اگر) روایتی از جمله «يَبْقُرُ بُطُونَ الْحَبَالَی» در مقابل این گونه محکمات قرار گیرد، متشابه می‌گردد و علم آن به خود معصومین واگذار می‌گردد.

به سخن دیگر با این گونه روایات، از محکماتی همچون اوج رحمت الهی در زمان ظهور، هرگز دست برنمی‌داریم. مگر این که معنای درستی برای آن پیدا کنیم.

انشاء الله در مرحله بررسی محتوایی به این مطلب می‌پردازیم.

قانون کلی در روایات این است که پیش از حجیت هر روایتی باید اعتبار سند آن به اثبات برسد.

عمده روایاتی که بحث خشونت در زمان ظهور را مطرح می‌کند، از شخصی به نام محمدبن علی الکوفی (ابوسمیه الصیرافی) است. این شخص، در زمان امام حسن عسکری علیه السلام می زیسته و از معاصران جناب فضل بن شاذان بوده است.

وی فردی بدنام و کذاب است و تمام علمای رجال، بر بی اعتباری روایات او حکم کرده‌اند.

فضل بن شاذان از اعاظم روات و بزرگان شیعه است که هیچ شکی در جلالت و قدر و منزلت وی وجود ندارد، تا جایی که امام عسکری علیه السلام در مدح و توصیف او می فرماید « اِنی أغبط اهل الخراسان لمکان الفضل» (به خاطر آن که فضل، خراسانی است، من آرزو داشتم که از اهل خراسان می بودم.)

فضل بن شاذان در وصف محمد بن علی کوفی می‌گوید:

«رجلٌ کذّاب؛ مردی بسیار دروغ گوست.»

و در جایی دیگر اظهار داشته است:

«کدت أقنت علیه؛ نزدیک بود در قنوت نماز لعن و نفرینش کنم.»

با تنزل از تعارض این روایت با محکمات، باید توجه داشت که سند روایات معتبر نیست.

پس از پاسخ‌هایی مطرح شده در دو مرحله پیش، نوبت به بررسی محتوایی می‌رسد.

این مرحله با تنزل از تعارض با محکمات و با تنزل از عدم اعتبار سند روایت است.

در این مرحله با فرض احتمال صدور روایت، امکان دفاع از محتوای روایت بررسی می‌شود.

همان گونه که گفتیم در این مرحله قتل جنین از چند منظر قابل بررسی است:

قتل جنین از منظر احساسات

قتل جنین از منظر حکمت

قتل جنین از منظر عدل

قتل جنین از منظر رحمت برای جنین

قتل جنین از منظر رحمت برای غیر

…

وحشت دیرینه‌ای که دشمنان اهل بیت از امام زمان علیه السلام و ظهور آن حضرت داشتند، امری انکار ناپذیر است.

لذا تلاش سختی کرده‌اند تا جای ممکن تصویر خشنی از امام زمان علیه السلام و دوران ظهور ترسیم نمایند.

بر این اساس، احتمال تقیه و دستکاری در برخی از روایات از جمله شکافتن شکم زنان حامله وجود دارد.

اما احتمال تقیه بر این اساس است که احیانا ائمه مطالب درست را در لابلای سایر مطالب بیان می‌کردند.

کسی که اهل بود، مطالب درست را تشخیص می‌داد و به آن را از سایر مطالب جدا می‌کرد.

مسلما با توجه به امور مخلوط شده به ظاهر منفی، حساسیت دشمنان نسبت به روایات با موضوع امام زمان علیه السلام کنتر تحریک می‌شد.

می‌توان این مسئله را با روایاتی که خود ائمه، از اصحاب خوبشان بدگویی کرده‌اند تقریب و تقویت نمود.

همان گونه که اشاره شده این امر تنها یک احتمال است که اثبات آن نیاز به بررسی و مستندات کافی دارد.

اما اذا جاء الاحتمال…

لازمه عدالت فراگیر در دوران ظهور امام زمان علیه السلام، قاطعیت و صلابت در برخورد با فساد و مفسدان است.

قاطعیت و صلابت در برخورد با فساد و مفسدان، در واقع روی دوم سکه عدالت و آبادانی و آسایش دوران ظهور است.

از این رو بسیاری از اشکالات ناشی از نگرش یک سویه به مسئله است.

یکی از اشکالات مطرح شده درباره دوران ظهور، شبهه شکافتن شکم زنان حامله است.

اما با توجه به آیه قرآن و روایات، معنی «يَبْقُرُ بُطُونَ الْحَبَالَی»، این است که ضرورت تحقق عدالت جهانی، تصفیه تمامی کفار است. از جمله جنین‌های کافری که تولد آنها نزدیک است و حتی با مرگ مادرشان زنده می‌مانند، نیز نباید باقی بمانند.

حاصل بررسی‌ها این شد که:

در مرحله نخست اگر این مسئله در تعارض با محکمات دین باشد قطعا متشابه می‌گردد و شبهه از اساس خشک می‌گردد.

در مرحله دوم روشن شد که این روایت فاقد سند معتبر است. لذا جایی برای شبهه باقی نمی‌ماند.

در مرحله سوم گفتیم بایسته است مسائل علمی، فارغ از احساسات و پس زمینه‌های ذهنی بررسی شود.

حاصل نگاه علمی به شبهه قتل جنین‌های زنان بنی امیه در دوران ظهور، هفت پاسخ از منظرهای حکمت و عدالت و رحمت به شبهه یاد شده بود.

با درنگ شایسته در پاسخ‌های داده شده، روشن می‌شود که بر دامن کبریای امام زمان علیه السلام، نه تنها گرد ظلم ننشیند بلکه، اوج رحمت و حکمت به دست آن حضرت تحقق می‌یابد.