مخالفت با پیامبر

حَکَم بن ابی‌العاص عموی عثمان، در مکه همسایه پیامبر بود و بیش از دیگر همسایگان، پیامبر را می‌آزرد. وی پس از فتح مکه به مدینه آمد، از منافقانی بود که همواره با حرکات چشم و ابرو و دست و زبان، رسول‌خدا را مسخره می‌کرد حتی در نماز با انگشت تحقیر به آن حضرت اشاره می‌کرد. از طریق تقلید، پیامبر را آزار می‌داد؛ سرانجام به خاطر نفرین پیامبر دچار ارتعاش بدن شد.[1]

اعمال زشت او به حدی بود که یک روز پیامبر در خانه یکی از همسرانش بود، او مخفیانه به داخل خانه نگاه می‌کرد. پیامبر متوجه او شد و او را شناخت.[2] سرانجام حضرت، او و خانواده‌اش را بر اثر اذیت و آزارهایش، به شهر طائف تبعید کرد.

بعد از درگذشت پیامبر، عثمان نزد خلیفه اول رفت و خواستار بازگرداندن حَکَم شد. خلیفه این خواسته را نپذیرفت و گفت: من هرگز کاری را که پیامبر انجام داده است، تغییر نمی‌دهم. بعد از مرگ خلیفه اول، نزد خلیفه دوم رفت و همان خواسته را مطرح کرد باز هم پاسخ منفی شنید.

اما پس از اینکه خود به خلافت رسید، حکم و فرزندش مروان را به مدینه بازگرداند و تکریمشان کرد. این در حالی بود که مردم حَکم را طَرید (رانده شده) رسول‌الله می‌خواندند.[3] اصحاب و مسلمانان به خاطر این کار خلیفه، زبان به نکوش وی گشودند.

عثمان نه تنها به حکم پناه داد بلکه دو پسر حکم (مروان و حارث) را به دامادی خویش پذیرفت و مروان را به دفترداری ویژه خود منصوب کرد.

علاوه بر این، روایت‌هایی از پیامبر نقل شده که نام حکم و فرزندش را آورده و آنان را لعن کرده است.

پیامبر فرمود: أن اهل بیتی سیلقون بعدی من امتی قتلا و تشریدا و إن أشد قوما لنا بغضا بنو أمیة و بنو المغیرة و بنو مخزوم. و مروان بن الحکم کان طفلا، قال له النبی هو الوزغ بن الوزغ و الملعون بن الملعون؛[4]

امتم به زودی اهل‌بیتم را می‌کشند و پراکنده‌شان می‌کنند. دشمنی‌ بنی‌امیه، بنی‌مغیره و بنی‌مخزوم به ما نسبت به سایر اقوام بیشتر است. مروان بن حکم در آن موقع بچه بود. حضرت فرمود این وزغ[5] پسر وزغ است و ملعون پسر ملعون است.

عمر بن مرة می‌گوید: إن الحکم بن ابی العاص إستأذن علی النبی فعرف صوته. فقال: إئذنوا له، علیه لعنة الله و علی من یخرج من صلبه إلا المؤمن منهم و قلیل منهم؛[6]

حکم بن ابی‌العاص از پیامبر اجازه ورود خواست. حضرت صدای او را شناخت و فرمود: به او اجازه بدهید. خدا او و فرزندانش را که از صلب او بیرون می‌آیند، لعنت کند مگر مؤمنین آنها که اندکند.

عایشه به مروان می‌گفت: لعن الله أباک و انت فی صلبه فأنت بعض من لعنه الله؛[7]

خداوند پدرت را لعنت کرد در حالی که تو در صلب او بودی؛ پس تو از کسی هستی که خدا او را لعن کرده است.

فخر رازی در ذیل آیه «و الشجرة الملعونة»[8] می‌نویسد: معنای آیه اشاره به سخن عایشه دارد.[9]

به صورت کلی بنی‌امیه توسط پیامبر لعن شده‌اند؛ اندیشمندان اهل‌سنت از ابن‌عباس نقل کرده‌اند: منظور از درخت لعنت شده در قرآن، بنی‌امیه است. پیامبر در خواب آنها را به شکل میمون‌هایی دید که در منبر و محراب او جولان می‌دهند.

پیامبر که بیدار شد جبرئیل آیه فوق را نازل کرد و فرمود: این میمون‌ها بنی‌امیه هستند که بعد از تو خلافت را غصب می‌کنند و منبر و محرابت هزار ماه در تصرف آنهاست.[10]

خلاصه: عثمان خانواده‌ای که توسط پیامبر طرد شده بودند و حضرت آنها را ملعون خوانده بود، به مدینه بازگرداند و مخالفت عملی با سخن پیامبر کرد و پا را فراتر گذاشت و به آنان سمت‌های حکومتی داد.