سؤال: شیعه عقیده دارد تنها علی بن ابی‌طالب شایستگی خلافت داشت و برتر از خلیفه اول می‌باشد.

همه ما می‌دانیم کسی از سایر مردم بهتر است که عمل ویژه‌ای انجام داده باشد. ابوبکر با همراهی پیامبر در شب هجرت، گوی سبقت از سایر مسلمانان ربوده و آیه‌ ۴۰ سوره توبه برای وی نازل شد. اگر علی بن ابی‌طالب از همه اصحاب و مسلمانان بهتر است، چرا در شب هجرت افتخار همراهی پیامبر در غار نداشت تا به مقام مصاحبت[1] برسد؟

پاسخ: بر فرض پذیرش همراهی ابوبکر، با بررسی اتفاقات پیش و پس از هجرت پیغمبر به مدینه، روشن می‌شود که کدام یک عمل ویژه انجام داده است. با ما همراه باشید:

الف) پیغمبر اکرم امانت‌دار اهل مکه بود حتی دشمنان امانت‌های خود را به دست حضرت می‌سپردند، بدین جهت به محمد امین معروف شده بود.

پیامبر قصد مهاجرت به مدینه داشت، برای رفع خطرات احتمالی باید قصد خود را مخفی می‌کرد و در صورت اعلان عمومی بر پس دادن امانت‌های مردم، دشمنان از قصد پیامبر آگاه می‌شدند، بنابر این پس از مهاجرت باید شخص امینی را جای خود می‌گذاشت تا امانات را به صاحبانش برگرداند و کسی مورد اطمینان‌تر از علی علیه‌السلام نزد پیامبر نبود. حضرت این مأموریت را به عهده او گذاشت؛ از طرف دیگر، پیامبر، آوردن خانواده خود و عده‌ای دیگر از مسلمانان به مدینه را به امام علی سپرده بود. بنابر این علی علیه‌السلام باید مدتی در مکه می‌ماند تا دستورات پیامبر را اجرایی کند.

ب) بسیاری از بزرگان اهل‌سنت مانند: فخر رازی[2]، طبرانی[3]، ابن‌اثیر[4]، ثعلبی[5]، سیوطی[6]، حموینی[7]، احمد بن حنبل[8]، محمد بن جریر[9]، ابن‌هشام[10] و...[11] نوشته‌اند: پیامبر در شب هجرت قصد حرکت به سمت غار داشت ولی مشرکین مکه خانه پیامبر را محاصره کرده بودند. از این رو پیامبر برای حفظ جان خود، به علی علیه‌السلام دستور داد که در بستر او بخوابد تا قریش به خطا بروند و گمان کنند که حضرت در مکه است.

بدین‌سان، فرصت خروج ایشان از مکه فراهم شد. در آن شب خطرناک هر کس در بستر پیامبر می‌خوابید، احتمال کشته شدن او بسیار زیاد بود، اما علی علیه‌السلام این خطر را از بن جان پذیرفت

و دستور پیامبر رحمت را به خوبی انجام داد.

قندوزی می‌نویسد: در این هنگام خداوند به دو فرشته جبرییل و میکاییل وحی فرمود: من در بین شما پیمان برادری بستم و دوران زندگی یکی از شما را از دیگری بیشتر قرار دادم. کدام یک از شما حاضر هستید جان خود را فدای دیگری بکنید؟

هر دو فرشته فقط زندگی خود را برگزیدند. خداوند متعال به آنها وحی فرمود:

إنی آخیت بین علی ولیی و محمد نبیی فآثر علیّ حیاته للنبی فرقد علی فراش النبی یقیه بمهجته. اهبطا الی الارض و احفظاه من عدوه؛

من بین علی و محمد پیمان برادری بستم. علی بر بستر محمد خوابید تا جان خویش را فدای او کند و زندگی خود را به او ایثار نماید. اینک شما به زمین فرود آیید و علی را از گزند دشمنان حفظ کنید.

آن دو فرشته با فرمان الهی به زمین فرود آمدند. جبرئیل بالای سر حضرت علی و میکائیل پایین پای حضرتش نشستند.

جبرئیل می‌گفت: بخّ بخّ من مثلک یا بن ابی‌طالب والله عزوجل یباهی بک الملائکة؛

آفرین آفرین بر تو ای فرزند ابوطالب! خدای متعال به وجود تو به فرشتگان افتخار و مباهات می‌کند.

در آن هنگام خداوند در شأن علی بن ابی‌طالب این آیه را بر پیامبرش نازل کرد:

ومن الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله؛[12]

برخی از مردم جان خود را برای طلب رضایت خدا می‌فروشند.[13]

کار علی بن ابی‌طالب که با قدرت و شجاعت، جان خود را فدای رسول خدا کرد تا پیامبر با سلامت از مکه بیرون برود و پروردگار به وجود او افتخار کرد و آیه‌ای در این‌باره نازل کرد با کار ابوبکر که در مسافرت چند روزه با پیامبر همراه بود، مقایسه کنید، کدام یک کارشان دارای ارزش ویژه می‌باشد؟

برخی بزرگان اهل‌سنت با کمی دقت پی برده‌اند که خوابیدن علی علیه‌ السلام در بستر پیامبر بسیار بالاتر و برتر از همراهی ابوبکر در غار بوده است. دو نمونه از سخنان بزرگان اهل‌سنت در این‌باره اشاره می‌شود:

1. ابوجعفر اسکافی می‌گوید: قد بینّا فضیلة المبیت علی الفراش علی فضیلة الصحبة فی الغار بما هو واضح لمن انصف و نزید ههنا تأکیدا بما لم نذکره...؛

قبلا فضیلت خوابیدن علی بر بستر پیامبر در شب هجرت، بر مصاحبت ابوبکر در غار برای اهل انصاف آشکار گردید. در ادامه می‌گوید از دو جهت دیگر این مطلب را ثابت می‌کنیم:

اول: علی با پیامبر الفت فوق‌العاده داشت بر عکس ابوبکر...؛ خوابیدن علی در بستر حضرت باعث دوری از آن حضرت گردید و علی مبتلا به درد فراق شد. خداوند ثواب عمل را بر اساس سختی کار می‌دهد.

دوم: ابوبکر تصمیم خروج از مکه داشت. زمانی که با رسول خدا از مکه خارج شد و به آن چیزی که دوست داشت رسید. بنابراین فضیلت او با فضیلت علی که در آن شب جان خود را در معرض شمشیرها و سر خود را در مقابل سنگ باران دشمنان قرار داد، مساوی نیست (چرا که تحمل سختی های علی بن ابی‌طالب بسیار بیشتر از کار ابوبکر است.) به اندازه آسانی کار، ثواب کمتر داده می‌شود.[14]

2. ابن سبع مغربی می‌گوید: علماء العرب أجمعوا علی أن نوم علیّ علی فراش رسول الله أفضل من خروجه معه و ذلک إنه وطن نفسه علی مفاداته لرسول الله و آثر حیاته و أظهر شجاعته بین اقرانه؛[15]

علمای عرب اجماع دارند بر اینکه خوابیدن علی بر بستر پیامبر بهتر از بیرون رفتن او با پیامبر بود؛ زیرا که خود را در جای آن حضرت قرار داد و زندگانی خود را فدای آن حضرت نمود و بدین وسیله شجاعت خود را آشکار نمود.

نتیجه: با توجه به منابع تاریخی و حدیثی و سخنان اندیشمندان اهل‌سنت پی بردیم ارزش کار امیر مؤمنان علی بن ابی‌طالب بسیار بالا هست؛ زیرا حضرت دستور پیامبر را به صورت دقیق اطاعت و اجرا کرد و مهم‌تر از این، باعث شد جان پیامبر را از ترور نجات دهد و حلقه وصل بین خالق و مخلوق از گزند توطئه‌ دشمن حفظ کند.

بنا بر این عمل علی علیه‌السلام بسیار ویژه بوده، این کار و سایر جان‌فشانی‌های حضرت باعث شده که خداوند و رسولش بارها او را ستایش کنند.