💡 پاسخ(ها):

به گواه قرآن همه چیز از رطب و یابس در آن وجود دارد. اما درک عموم به آن نمی رسد. بنابراین ائمه باید مفسر و مستنبط از قرآن باشند.

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

هدایت قرآن به تنهایی مورد قبول عقلاء و علماء نمی باشد؛ یعنی عقلاً و علماً مردود است. برای آنکه قرآن مجید کتاب مقدّسی است موجز و مجمل و مختصر، که معانی عالیه آن محتاج به بیان مبین است و ما ناچاریم در اطراف کلّیات قرآن مجید به اخبار و احادیث معتبره استشهاد نماییم.

به بیانی دیگر:

قرآن همه چیز را فرموده: "لاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلآ فِي كِتَـَبٍ مُّبِين" اما درک عموم به آن نمی رسد. به سخن دیگر ائمه مفسر و مستنبط از قرآن هستند.

از سویی دیگر قرآن به تنهایی و بدون نیاز به مبین و مفسر و حافظ ممکن است دست خوش تغییرات و تحریفات شود که وجود امام نیز برای حفظ کلام خداوند از تحریفات ضروری است.

ولی می بینیم عمر بن خطاب خلیفه دوم اهل سنت بعد از شهادت پیامبر گفت (حسبنا کتاب الله) یعنی برای ما کتاب خدا بس است.

به این گزارش دقت کنید:

ابو علي محمودى از پدر خود نقل می کند كه گفت:

به ابو الهذيل علاف (1) گفتم: آمده‌ام سؤالى از تو كنم ..... ابو الهذيل گفت: سؤالت را بگو. پدرم گفت: اين آيه را برايم توضيح بده كه خداوند ميفرمايد: « اَلْيَوْمَ‌ أَكْمَلْتُ‌ لَكُمْ‌ دِينَكُمْ‌ ». ابو الهذيل گفت: خدا دين را تكميل نموده براى ما. پدرم گفت: اگر من سؤالى داشته باشم كه جوابش نه در كتاب خدا و نه در سنت پيغمبر و نه در گفتار صحابه بود و نه فقها چاره‌اى براى آن انديشيده باشند، در چنين موردى تو چه ميكنى‌؟ ابو الهذيل گفت: چنين سؤالى را بگو. پدرم گفت: ده نفر عنين (كسى كه نارسائى جنسى دارد) در يك طهر با زنى جمع شوند. عمل آنها هم مختلف بود. برخی از آنها نصف كار را كرد و برخی ديگر بقدر امكان مقاربت انجام دادند. آيا در ميان مردم امروز كسى هست که بداند چگونه بايد حدّ خدا به هر كدام از آنها به اندازه گناهى كه انجام داده، زد تا موجب پاك شدن او در آخرت گردد و بايد ما بفهميم چطور دين براى شما كامل شده؟ ابو الهذيل گفت: افسوس افسوس كه بالاخره باز مطلب به امامت بر می گردد.

منابع:

1- ابوالهذیل محمد بن هذیل بن عبدالله (یا عبیدالله) بن مکحول بصری، ملقب به علاف از بزرگترین متکلمین قرن دوم و سوم و از نخستین پیشوایان معتزله می باشد.

💡 پاسخ(ها):

پیامبر نمازها را هم به صورت جمع می خواندند و هم به صورت تفریق

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

پیامبر نمازها را هم به صورت جمع می خواندند و هم به صورت تفریق

پیامبر (صلی الله علیه و آله) نمازها را گاهی جمع و گاهی به تفریق ادا می نمودند. در روایات شیعه و حتی در روایات اهل سنت آمده است که ایشان گاهی در وطن و بدون عذر هم نمازها را به نحو جمع ادا می نمودند.

1- مسلم در «صحیح» خود با نقل سلسله ی روات از ابن عباس نقل نموده که گفت:

«رسول الله صلی الله علیه و آله الظهر و العصر جمعاً والمغرب والعشاء جمعاً فی غیر خوف ولا سفر.»

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نماز ظهر، عصر و مغرب، عشاء را بدون خوف و ترس و سفر جمعاً ادا می نمود. (1)

2- مسلم در صحیح خود از ابن عباس نقل نموده که گفت:

«صلّیت مع النبی ثمانیاً جمعاً و سبعاً جمعاً.»

با رسول خدا هشت رکعت نماز ظهر و عصر و هفت رکعت نماز مغرب و عشاء را با هم ادا می نمودیم. (2)

3- حدیث دیگر که ابن عباس گفت:

«صلّی رسول الله فی المدینه مقیماً غیر مسافر سبعاً و ثمانیاً.»

نماز گزارد رسول خدا در مدینه در حال اقامت نه مسافرت هفت رکعت و هشت رکعت. (3)

4- مسلم در صحیح خود نقل می کند:

عبدالله ابن شقیق گفت: روزی بعد العصر ابن عباس برای ما خطبه می خواند و صحبت می نمود تا آنکه آفتاب غروب کرد، ستاره ها ظاهر شد، صدای مردم برخاست: الصلاهْ الصلاهْ.

ابن عباس گفت:

بی مادر تو مرا سنّت یاد می دهی. خودم دیدم رسول خدا جمع کرد بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء.

عبدالله گوید: از این کلام در دل من خدشه ای پیدا شد، رفتم از ابو هریره سؤال نمودم، تصدیق نمود و گفت همان است که ابن عباس گفته. (4)

5- و نیز به طریق دیگر از عبدالله بن شقیق عقیلی نقل می نماید که وقتی منبر عبدالله ابن عباس طول کشید تا هوا تاریک شد، مردی سه مرتبه پی در پی ندا در داد: الصلاهْ.

ابن عباس متغیر شد، گفت:

بی مادر تو ما را نماز یاد می دهی وحال آنکه ما در زمان رسول خدا جمع بین دو نماز می نمودیم. (5)

6- و نیز مسلم در «صحیح» و مالک در باب جمع بین الصلاتین «الموطأ» و احمد بن حنبل در «مسند» با نقل سلسله ی روات از سعید بن جبیر از ابن عباس روایت نموده اند که گفت:

«صلّی رسول الله الظهر والعصر جمعاً بالمدینه فی غیر خوف ولا سفر.»

نماز گزارد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ظهر و عصر را با هم در مدینه بدون ترس و سفر.

ابو زبیر گوید: از سعید سؤال نمودم برای چه پیغمبر جمع می نمود نماز را؟

سعید گفت: همین سؤال را من از ابن عباس نمودم، گفت:

«أراد أن لا یحرج أحداً من أمته.»

یعنی برای آن جمع می نمود که احدی از امتش در سختی و مشقت نباشد. (6)

7- و نیز در چند خبر نقل می کنند که ابن عباس گفت:

«جمع رسول الله بین الظهر والعصر والمغرب والعشاء فی غیر خوف ولا مطر.»

جمع نمود رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء بدون این که ترسی باشد و بارانی بیاید. (7)

علمای اهل سنت اخبار در این باب بسیار نقل نموده اند. واضح ترین دلیل بر جواز جمع، همین تعیین ابواب به نام «جمع بین الصلاتین» و نقل نمودن احادیث جمع در همین باب است. اگر غیر از این بود باید باب مخصوصی برای جمع در حضر و بابی در سفر باز می نمودند. پس این روایات منقوله در صحاح و سایر کتب معتبره ی عامه مربوط به جواز جمع در سفر و وطن است.

بخاری هم همین روایات را - که دیگران نقل نموده اند - در صحیح خود آورده است. منتهی با زرنگی تمام از محل خود که جمع بین الصلاتین است به محل دیگر انتقال داده. چنانچه «باب تأخیر الظهر إلی العصر من کتاب مواقیت الصلاهْ» و «باب ذکر العشاء والعتمه» و «باب وقت المغرب» مطالعه کنید و مورد دقت قرار دهید، تمام این احادیث جمع را مشاهده می فرمایید.

پس نقل این احادیث، به عنوان اجازه و رخصت در جمع بین الصلاتین عقیده ی جمهور علمای فریقین است در حالتی که اقرار به صحت این احادیث در صحاح خود نموده اند؛ چنانچه علامه نووی در «شرح صحیح مسلم» (8) و عسقلانی (9) و قسطلانی (10) و زکریای انصاری در شروحی که بر «صحیح» بخاری نوشته اند و زُرقانی در شرح بر «الموطأ» مالک (11) و دیگران از اکابر علمای اهل سنت بعد از نقل احادیث - مخصوصاً حدیث ابن عباس - اعتراف به صحت آن – و اینکه این احادیث، دلیل اجازه و رخصت است در وطن برای آنکه امت در حرج و مشقت نباشند - نموده اند.

ولی فقهای اهل تسنّن مانند مالک (12) و شافعی و عده ای از فقهای مدینه، آن احادیث معتبره را به توجیهات و تاویلات سرد بر خلاف ظاهر آنها نموده اند؛ از قبیل آنکه گویند:

شاید این احادیث ناظر به موقع عذر باشد؛ مانند ترس و خوف و نزول باران و گل و حال آنکه این عقیده را ابن عباس با این حدیث صریحاً رد می نماید می گوید: «من غیر خوف ولا مطر»؛ یعنی پیامبر بدون ترس و نزول باران، نماز را جمع می خواندند.

بعضی دیگر پیش خود بافته اند که شاید هوا ابری بوده و وقت را نشناختند و همین که نماز ظهر را تمام نمودند، ابر برطرف گردید، دیدند وقت عصر است، نماز عصر را خواندند؛ لذا جمع شد بین الظهر والعصر! گمان نمی کنم سردتر از این تأویل یافت شود. گویا تأویل کنندگان فکر نکردند که نماز گزار، رسول الله (صلی الله علیه و آله) است و برای رسول خدا بود و نبود ابر، اثری نداشته، چون علم آن حضرت مربوط به اسباب نبوده، بلکه محیط بر تمام اسباب و آثار بوده است.

البته این نوع تاویلات در نزد شیعه مردود است، بلکه علمای بزرگ عامه هم رد نموده و تاویلات را بر خلاف ظواهر احادیث دانسته اند، چنان که شیخ الاسلام انصاری از اکابر علمای اهل سنت در «تحفهْ الباری فی شرح صحیح البخاری»؛ در باب صلاهْ الظهر مع العصر والمغرب مع العشاء در آخر صفحه 292 جزء دوم و همچنین علامه قسطلانی در صفحه 293 جزء دوم «ارشاد الساری فی شرح صحیح البخاری» و دیگران از شارحین صحیح بخاری (13) و جمّ غفیری از محققین علمای عامه آورده که این نوع از تاویلات، خلاف ظواهر احادیث است و مقید بودن به آنکه حتماً باید تفریقاً ادا نمود، ترجیح بلامرجّح و تخصیص بلا مخصّص است.

منابع:

1- صحیح مسلم، 1/489، ح 49، کتاب صلاهْ المسافرین و قصرها، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر.

مالک بن انس در الموطأ، 1/144، ح 4، کتاب قصر الصلاهْ فی السفر، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر والسفر.

ابی داود در السنن، 2/6، ح 1210، کتاب الصلاهْ، باب الجمع بین الصلاتین.

احمد بن شعیب نسایی در السنن الکبری، 1/491، ح 1573، کتاب مواقیت الصلاهْ، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر من غیر خوف، همین حدیث را با همین الفاظ نقل کرده اند.

2- صحیح مسلم، 1/491، ح 55، کتاب صلاهْ المسافرین و قصرها، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر.

مسند احمد بن حنبل، 1/221، مسند ابن عباس. احمد بن حنبل به جای کلمه «جمعا» کلمه «جمیعا» را آورده است.

3- همان.

و نیز مسلم در صحیح خود، 1/491، ح 56، کتاب صلاهْ المسافرین و قصرها، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر.

4- صحیح مسلم، 1/491، ح 57، کتاب صلاهْ المسافرین وقصرها، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر.

احمد بن حنبل در مسند، 1/351، مسند ابن عباس.

بیهقی در السنن الکبری، 3/168، کتاب الصلاهْ، باب الجمع فی المطر بین الصلاتین، این حدیث را همانند مسلم نقل کرده است.

5- صحیح مسلم، 1/492، ح 58، کتاب صلاهْ المسافرین و قصرها، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر.

6- صحیح مسلم، 1/490، ح 50، کتاب صلاه المسافرین و قصرها، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر.

الموطأ، مالک بن انس، 1/144، ح 4، کتاب الصلاهْ، قصر الصلاهْ فی السفر، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر والسفر.

مسند احمد بن حنبل، 1/283، مسند ابن عباس.

أبی داود در سنن، 2/6 ح 1210، کتاب الصلاهْ، باب الجمع بین الصلاتین.

احمد بن شعیب نسایی در السنن الکبری، 1/491، ح 1573، کتاب مواقیت الصلاهْ، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر من غیر خوف.

بیهقی در السنن الکبری، 3/166، کتاب الصلاهْ، باب الجمع فی المطر بین الصلاتین؛

ابن حبان در الصحیح، 4/471، کتاب الصلاهْ، 3/166، کتاب الصلاهْ، باب الجمع فی المطر بین الصلاتین؛ ابن حبان در الصحیح، 4/471، کتاب الصلاهْ، باب الجمع بین صلاتین فی السفر.

ابن خزیمه در الصحیح، 2/85، باب الرخصه فی الجمع فی الحضر للمطر.

طبرانی در معجم الکبیر، 12/58، مسند سعید بن جبیر.

صالحی شامی در سبل الهدی و الرشاد، 8/236، جماع أبواب سیرته صلی الله علیه وآله فی صلاهْ الفرائض فی السفر، باب 3.

زیلعی در نصب الرایه، 2/201، کتاب الصلاهْ، باب صلاهْ المسافر، احادیث الجمع بین الصلاتین فی السفر.

احمد بن محمد بن سلمه در شرح معانی الآثار، 1/160، کتاب صلاهْ، باب الجمع بین الصلاتین کیف هو، همین حدیث را به الفاظ گوناگون نقل کرده اند.

7- صحیح مسلم، 1/490، ح 54، کتاب صلاهْ المسافرین وقصرها، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر.

احمد بن حنبل در مسند، 1/223، مسند ابن عباس.

ترمذی در الجامع الصحیح، ص61، ح 187، ابواب الصلاهْ، باب ما جاء فی الجمع بین الصلاتین فی الحضر. ابی داود در سنن، 2/6، ح 1211، کتاب الصلاهْ، باب الجمع بین الصلاتین.

احمد بن شعیب نسایی در السنن الکبری، 1/491، ح1574، کتاب مواقیت الصلاهْ، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر من غیر خوف و لا مطر.

ابن ابی شیبه در المصنف، 2/344، ح5، کتاب صلاهْ التطوع و الامامهْ، باب من قال یجمع المسافر بین الصلاتین، همین حدیث را با اختلاف اندکی در الفاظ نقل کرده اند.

8- صحیح مسلم بشرح نووی، 5/219، کتاب صلاهْ المسافرین و قصرها، باب جواز الجمع بین الصلاتین فی السفر.

9- فتح الباری، عسقلانی، 2/23 - 24، کتاب مواقیت الصلاهْ، باب تأخیر الظهر الی العصر.

10- ارشاد الساری، قسطلانی، 2/197، کتاب مواقیت الصلاهْ، باب تأخیر الظهر الی العصر. قسطلانی نیز با نقل بعضی از تأویلات، به پاسخ آنها پرداخته است.

11-  شرح زرقانی بر موطأ، 1/418، کتاب الصلاهْ، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر والسفر.

12- الموطأ، مالک بن انس، 1/144، ح 4، کتاب قصر الصلاهْ فی السفر، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر والسفر.

13- ارشاد الساری، قسطلانی، 2/197، کتاب مواقیت الصلاهْ، باب تاخیر الظهر الی العصر.

💡 پاسخ(ها):

خداوند در قرآن ملحق گردانید عیسی نبی را به اولاد انبیاء از طریق حضرت مریم و همچنین ملحق گردانیده است امامان را به ذریه ی پیغمبر (صلی الله علیه و آله) از طریق فاطمه علیهاالسّلام.

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

دلیل اول:

جواب این سوال را امام کاظم (علیه السلام) در مناظره با هارون الرشید فرموده اند. در جلسه مناظره، هارون به امام عرضه داشت:

چگونه شما می گویید ما ذریه پیغمبریم و حال آنکه پیغمبر پسری نداشت. و جز آن نیست که عقب از برای پسر است نه از برای دختر و شما اولاد دخترید.

حضرت در جواب او قرائت فرمودند آیه 84 و 85 از سوره انعام را:

﴿وَمِن ذُرّیّتِهِ دَاوُدَ وَ سُلَیْمَانَ وَ أَیّوبَ وَ یُوسُفَ وَ مُوسَی وَ هَارُونَ وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ * وَ زَکَرِیّا وَ یَحْیَی وَ عِیسَی وَ إِلْیَاسَ کُلّ مِنَ الصّالِحِینَ﴾.

«هدایت نمودیم از ذریه نوح یا ابراهیم - نظر به اختلاف تفاسیر - داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را که همه از صالحین بودند.»

آن گاه حضرت به محل استشهاد از آیه عنایت نموده و به هارون فرمودند:

کیست پدر عیسی؟

هارون در جواب گفت:

برای عیسی پدری نبوده.

حضرت فرمودند:

یعنی جز این نیست که خدای تعالی ملحق گردانید او را به اولاد و ذراری انبیاء از طریق حضرت مریم و همچنین ملحق گردانیده است ما را به ذریه ی پیغمبر (صلی الله علیه و آله) از طریق مادرمان فاطمه علیهاالسّلام. (1)

فخر رازی در «تفسیر کبیر» (2) ذیل همین آیه شریفه در مسئله ی پنجم می گوید:

این آیه دلالت دارد بر اینکه حسن و حسین ذریه ی رسول الله می باشند؛ برای آنکه خداوند در این آیه عیسی را از ذریه ی ابراهیم قرار داده و پدری برای عیسی نبوده؛ این انتساب از طرف مادر است. همچنین حسنین از طرف مادر ذریه ی رسول الله (صلی الله علیه و آله) می باشند، کما اینکه حضرت باقر العلوم در نزد حجاج به همین آیه استدلال نمود.

دلیل دوم:

حضرت در ادامه قرائت فرمودند آیه شریفه مباهله را که آیه 61 سوره آل عمران است:

فَمَنْ حَاجّکَ فِیهِ مِن بَعْدِمَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمّ نَبْتَهِل فَنَجْعَلْ لَعْنَهَ اللهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ.

«هر کس با تو در مقام مجادله بر آید درباره ی عیسی، بعد از آنکه به وحی خدا به احوال او آگاهی یافتی؛ بیایید ما و شما با فرزندان و زنان و کسانی که به منزله نفس ما هستند با هم به مباهله برخیزیم، تا دروغگویان و کافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم.»

آن گاه حضرت فرمودند: احدی ادعا ننموده است که در موقع مباهله به امر پروردگار در مقابل نصاری داخل نموده باشد پیغمبر در زیر کساء مگر علی بن ابی طالب و فاطمه و حسن و حسین علیهم السّلام را. پس چنین مستفاد می شود که مراد از (انفسنا) علی بن ابی طالب است و مراد از (نسائنا) فاطمه زهرا و مراد از (ابنائنا) حسن و حسین اند؛ که خداوند آنها را پسران رسول خود خوانده است.

پس از این استدلال ثابت می شود که جمیع سادات فاطمی الی انقراض العالم، به این افتخار جلیل مفتخرند و تماماً ذراری و اولادهای رسول الله هستند.

چنانچه ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه» (3) و ابوبکر رازی در تفسیر خود، به همین آیه و جمله «ابنائنا» استدلال می نمایند؛ که حسن و حسین از طرف مادر پسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هستند، همچنان که خداوند در قرآن مجید، حضرت عیسی را از ذریه ی ابراهیم خوانده از طرف مادرش مریم.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی در «کفایهْ الطالب» (4) و ابن حجر مکی در «صواعق محرقه» (5) و خطیب خوارزمی در «مناقب» (6) از همین آیه و جمله «ابنائنا» استدلال می نمایند؛ که حسن و حسین از طرف مادر پسران رسول خدا صلی الله علیه وآله هستند، همچنان که خداوند در قرآن مجید، حضرت عیسی را از ذریه ی ابراهیم خوانده از طرف مادرش مریم.

دلیل سوم:

خطیب خوارزمی در «مناقب» (7) و میرسید علی همدانی شافعی در «مودّهْ القربی» (8) و امام احمد بن حنبل در «مسند» (9) و سلیمان حنفی بلخی در «ینابیع الموّدهْ» (10) نقل می نمایند - با مختصر کم و زیادی در الفاظ - که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود:

«ابنای هذان ریحانتان من الدنیا، إبنای هذان إمامان قاما أو قعدا.»

یعنی: این دو فرزند من (حسن و حسین) ریحانه ی من اند از دنیا و هر دو فرزندان من، امامان اند، خواه قائم به امر امامت باشند و خواه ساکت و قاعد.

دلیل چهارم:

ابوصالح (11) و حافظ عبدالعزیز بن الاخضر و ابو نعیم و طبری - و ابن حجر مکی در صفحه 112 «صواعق» (12) و محمد بن یوسف گنجی شافعی در آخر فصل اول بعد از صد باب «کفایهْ الطالب» (13) و طبری در ترجمه حالات حضرت امام حسن - نقل نموده اند از خلیفه ی ثانی عمر بن الخطاب که گفت:

«إنّی سمعت رسول الله یقول کلّ حسب و نسب فمنقطع یوم القیامه ما خلا حسبی و نسبی و کلّ بنی أنثی عصبتهم لأبیهم ما خلا بنی فاطمه، فإنّی أنا أبوهم و أنا عصبتهم.»

شنیدم از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر حسب و نسبی منقطع است روز قیامت مگر حسب و نسب من و هر اولاد دختری عصبه ی آنها از جانب پدر است مگر اولادهای فاطمه که من پدر و عصبه آنها هستم.

منابع:

1- الاحتجاج، شیخ طبرسی، 2/335 - 340، ح 271

2- تفسیر الکبیر، فخر رازی، 13/66

ابن کثیر در تفسیر القرآن العظیم، 2/135

بروسوی در روح البیان 3/61

3- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، 11/26، خطبه 200

قرطبی در الجامع لاحکام القرآن، 4/104

إبن حجر مکی در صواعق المحرقه، ص155، باب 11، فصل 1، آیه 9

فخر رازی در تفسیر الکبیر 8/81

4- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص379، باب 100، فصل فی بیان أن ذریهْ النبی صلی الله علیه وآله من صلب علی علیه السّلام.

5- صواعق المحرقه، ابن حجر مکی، ص124، ح 27، باب 9، فصل 2.

6- مناقب خوارزمی، ص327، ح 339، فصل 19

متقی هندی در کنز العمال، 11/600، ح 32892، کتاب الفضایل، باب 3، فصل 2 فضایل علی، این حدیث را با همین الفاظ نقل کرده اند.

همچنین خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، 1/316، ترجمه شماره 206، در شرح حال محمد بن احمد بن عبدالرحیم المؤدب.

7- مناقب خوارزمی، ص287، ح 279، فصل 19. خوارزمی این حدیث را نقل می کند: «عن سلیمان بن مهران الأعمش... قلت: أخبرنی والدی، عن أبیه، عن جدّه قال: کنّا ذات یوم جلوساً عند رسول الله صلی الله علیه وآله، اذ أقبلت فاطمه بنته علیهاالسّلام فدخلت علی رسول الله صلی الله علیه وآله فقالت له: یا أبه، انّ الحسن والحسین خرجا من عندی آنفاً وما أدری أین هما؟ فقد طار عقلی و قلق فؤادی و قلّ صبری، وبکت وشهقت حتّی علا بکاؤها، فلما رآها، رحمها ورق لها فقال: لا تبکی یا فاطمه، فوالّذی نفسی بیده، انّ الّذی خلقهما هو أرأف بهما منک وأرحم بصغرهما منک، قال: فقام النبی صلی الله علیه وآله من ساعته فرفع یدیه الی السماء وقال: اللهم انّهما ولدای، قرّه عینی وثمره فؤادی، وأنت أرحم بهما (منّی) وأعلم بموضعهما، یا لطیف بلطفک الخفی، أنت عالم الغیب والشهاده، اللهم ان کانا أخذا برّاً أو بحراً فاحفظهما وسلّمهما حیث کانا، وحیثما توجها، قال: فلما دعا رسول الله صلی الله علیه وآله فما استتمّ الدعاء فاذا بجبرئیل علیه السّلام قد هبط من السماء ومعه عظماء الملائکه وهم یؤمّنون علی دعاء النبی صلی الله علیه وآله فقال جبرئیل: یا حبیبی، یا محمد لا تحزن ولا تغتمّ وأبشر، فانّ ولدیک فاضلان فی الدنیا و فاضلان فی الآخره وأبوهما خیر منهما، وهما نائمان فی حظیره بنی النجّار، وقد وکّل الله بهما ملکاً یحفظهما...». گرچه حدیثی که مؤلف از مناقب نقل کرده با این حدیث متفاوت است، لکن این حدیث دو جمله دارد که مطلب مورد نظر را ثابت می کند: جمله اول، جمله ای است که رسول اکرم صلی الله علیه وآله در هنگام دعا فرمود: «اللهم انما ولدای». و جمله دوم، جمله ای است که جبرئیل خطاب به رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «فان ولدیک» که هر دو جمله امام حسن و امام حسین علیه السّلام را فرزندان رسول خداصلی الله علیه وآله خوانده است.

8- مودهْ القربی، سید علی بن شهاب همدانی، مودّهْ 12 (با استفاده از ینابیع المودهْ قندوزی 2/326، ح948، باب 56). همدانی این بخش از حدیث را نقل می کند: «وعن أمیرالمؤمنین علی علیه السّلام رفعه: الولد ریحانه و ریحانتای الحسن والحسین».

9- مسند احمد بن حنبل، 5/51

10- ینابیع المودهْ، قندوزی، 2/480، ح 350 - 352، باب 59، فصل 3

صحیح بخاری، 8/322، ح 876، کتاب الادب، باب رحمهْ الولد و تقبیله و معانقته

الجامع الصحیح، محمد بن عیسی ترمذی، ص989، ح 3779، کتاب المناقب، باب مناقب الحسن والحسین؛

کنزالعمال، متقی هندی، 12/113، ح 34252، کتاب الفضایل، باب 5، فصل 2، مناقب الحسن والحسین؛

أسد الغابه، ابن اثیر، 2/19، شرح حال حسین بن علی بن ابی طالب

الاصابه، ابن حجر عسقلانی، 2/68، ترجمه شماره 1729، شرح حال حسین بن علی بن أبی طالب.

11- ینابیع المودهْ، قندوزی، 2/349، ح 13، باب 57

12- صواعق المحرقه، ابن حجر مکی، ص156، باب 11، فصل 1، آیه 9

13- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص381، باب 100، فصل فی بیان ان ذرّیهْ النبی (صلی الله علیه و آله) من صلب علی علیه السّلام.

💡 پاسخ(ها):

قبر مطهر ایشان در نجف اشرف می باشد.

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

بعضی گویند در قصر الاماره کوفه.

بعضی گفته اند در قبله مسجد جامع کوفه

بعضی نوشته اند که در باب الکنده مسجد کوفه است.

بعضی گفته اند در رحبه کوفه

بعضی دیگر گفته اند در قبرستان بقیع، پهلوی قبر فاطمه (سلام الله علیها) است.

در نزدیکی کابل افغانستان هم بقعه ای هست به نام «مزار علی». معروف است که بدن امیرالمومنین را در صندوقی گذاردند و بر شتری بسته به سمت مدینه حرکت دادند. جمعی به خیال آنکه در صندوق اشیای نفیسه می باشد او را ربوده، وقتی گشوده و بدن مبارک آن حضرت را دیدند به کابل آورده، در آنجا دفن نمودند و به همان جهت عموم مردم آن بقعه را احترام می نمایند.

تمام این اختلافات به خاطر وصیت آن حضرت پیدا گردید که امر به اختفاء نمود. از امام جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام) مروی است که حضرت امیرالمؤمنین هنگام شهادتش به فرزندش امام حسن (علیه السلام) فرمودند: پس از اینکه مرا در نجف دفن نمودی، چهار قبر برای من حفر نما در چهار موضع:

1- در مسجد کوفه

2- در رحبه

3- در خانه ی جعده هبیره

4- در غری،

تا کسی بر قبر من آگاهی پیدا ننماید.

البته این اختلاف در میان علمای اهل سنت می باشد که به گفتار اشخاص ترتیب اثر می دهند، ولی جامعه ی علمای شیعه اتفاق دارند که قبر مبارک آن حضرت در نجف اشرف می باشد.

حسب الوصیه امیرالمؤمنین، جنازه آن حضرت شبانه دفن شد و علامتی هم بر قبر گذارده نشد و آن قبر از نظر عموم مخفی بود، تا زمان هارون الرشید خلیفه عباسی که روزی به صحرای نجف که نیزار و مرکز آهوان بود، به شکار رفت. تازیها و فهدها دسته ی آهوان را تعقیب نمودند. آنها بالای تلّ نجف پناه بردند. تازی ها و پلنگ های شکاری از از تل بالا نرفتند. چندین مرتبه این عمل تکرار شد؛ یعنی تازیها که عقب می رفتند آهوها پایین می آمدند، همین که تعقیب می شدند باز پناه به تل می بردند.

خلیفه فهمید که باید در این مکان سرّی باشد که تازیها بالا نمی روند؛ فرستاد پیرمردی از اهل آنجا را یافتند و نزد خلیفه آوردند، سؤال کرد در این تل چه سرّی است که تازی ها به دنبال آهوان بالا نمی روند.

پیر گفت: سرّش را من می دانم، ولی ایمن از گفتن نیستم. خلیفه امانش داد، گفت: خلیفه! با پدرم آمدم در بالای این تل، زیارت و نماز کرد، گفتم: اینجا چه چیز است؟ گفت: با حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام اینجا به زیارت آمدیم و آن حضرت فرمود:

اینجا قبر جدّ ما علی بن ابی طالب (علیه السّلام) است که به زودی آشکار خواهد شد.

خلیفه امر کرد آن محل را حفر کردند تا به علامت قبری رسیدند. در آنجا لوحی دیدند که بر آن به خط سریانی دو سطر نقش شده بود، ترجمه نمودند این کلمات ظاهر شد:

«بسم الله الرحمن الرحیم هذا ما حفره نوح النبی لعلی وصی محمد صلی الله علیه و آله قبل الطوفان بسبع مأه عام.»

این قبری است که حفر نموده او را نوح پیغمبر برای علی، وصی محمد (صلی الله علیه و آله) قبل از طوفان به هفتصد سال.

هارون احترام کرد و امر کرد خاکها را به جای خود ریختند، پیاده شد وضو گرفت دو رکعت نماز گزارد و گریه ی بسیاری کرد و خود را به خاک قبر مطهر غلتانید.

آن گاه امر کرد شرحی خدمت موسی بن جعفر (علیهما السلام) به مدینه نوشتند و از این قضیه سؤال کردند. حضرت در جواب مرقوم داشتند: بلی، همان جا قبر جدّ بزرگوارم امیرالمؤمنین (علیه السّلام) است.

هارون امر کرد با سنگ، بنایی بر قبر آن حضرت ساختند که معروف شد به «تحجیر هارونی» این خبر در اطراف شهرت پیدا نمود. مؤمنین از اطراف شدّ رحال نموده، به زیارت آن حضرت می آمدند.

و اما اینکه در نزدیکی کابل، مزار علی می باشد، صحیح نیست و این شهرت کاملاً دروغ می باشد و این قضیه به افسانه نزدیک تر است تا به یک خبر صحیح و عجب از علمای اهل سنت می باشد که در همه جا از عترت طاهره و نقل اقوال آنها دوری نمودند، حتی حاضر نشدند که محل قبر پدر را از فرزندان او سؤال نمایند تا تولید اختلاف نشود؛ زیرا که اهل البیت ادری بما فی البیت. بدیهی است فرزندان به محل قبر و مدفن پدر آگاه تر هستند از دیگران.

اگر هر یک از این شهرت ها صحت داشت، محققاً ائمه ی اطهار به شیعیان خود خبر می دادند و حال آنکه بر عکس، نجف اشرف را تقویت نمودند، بلکه خود رفتند و شیعیان را هم تحریص و ترغیب به زیارت آن حضرت در نجف نمودند.

سبط ابن جوزی در صفحه 103 «تذکره» اختلاف اقوال را ذکر نموده، تا آنجا که گوید:

«والسادس انه علی النجف فی المکان المشهور الّذی یزار فیه الیوم وهو الظاهر وقد استفاض ذلک».

و ششم به طور استفاضه ثابت است که قبر علی بن ابی طالب (علیه السّلام) در همین مکان نجف اشرف است که امروزه مزار عموم قرار گرفته و ظاهراً خلافی ندارد.

و همچنین سایر علمای اهل سنت از قبیل: خطیب خوارزم در «مناقب» و خطیب بغداد در «تاریخ» خود و محمد بن طلحه شافعی در «مطالب السؤول» و ابن ابی الحدید در«شرح نهج البلاغه» و فیروزآبادی در لغت نجف در قاموس و دیگران نقل نموده اند که مدفن آن حضرت نجف اشرف می باشد.

💡 پاسخ(ها):

یقینا مذهب تشیع را نمی توان به یک حزب سیاسی تنزل داد و به امثال عبدالله بن سبا منتسب کرد 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

یقینا مذهب تشیع را نمی توان به یک حزب سیاسی تنزل داد و به امثال عبدالله بن سبا منتسب کرد 

اولا : در کتب شیعه روایات بسیاری در مذمت عبد الله بن سبا وارد شده است و او را در زمره منافقان و ملاعین آورده اند. صرف تظاهر افراد به دوستی با امیر المومنین علیه السلام ، نمی تواند دلیل بر انتساب یک مذهب به او نیست.
دوما: شیعه به معنای پیرو است و شیعه علی علیه السلام یعنی پیرو علی علیه السلام. این لفظ را شخص پیغمبر اسلام برای پیروان ان حضرت استفاده کردند. به چند روایت از باب نمونه اشاره می شود: 
حدیث اول: حافظ ابونعیم اصفهانی در کتاب " ما نزل من القران فی علی (علیه السلام )" ذیل آیه هفتم سوره بینه از ابن عباس روایت می کند  که چون این آیه نازل شد پیامبر خدا به علی بن ابی طالب فرمودند
"یا علی هو انت و شیعتک تاتی انت و شیعتک یوم القیامه راضیین مرضیین" 
یا علی مراد از خیر البریه تویی و شیعیان تو. روز قیامت تو و شیعیان تو می آیید در حالی که خداوند از شما راضی و شما هم از او راضی هستید.
حدیث دوم : برید ابن شراحیل انصاری کاتب آن حضرت که فرمود : وقت رحلت پیامبر پشت مبارکش به سینه من بود ، فرمودند :
 یا علی الم تسمع قول الله عزوجل " ان اللذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه" هم شیعتک و موعدی و موعدکم الحوض اذا اجتمعت الامم للحساب تدعون غرا محجلین"
یا علی آیا نشنیده ای قول خداوند را " ان اللذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه" ایشان شیعیان تواند و وعده گاه من و شما کنار حوض کوثر خواهد بود در وقتی که خلائق برای حساب جمع شوند ، شما را بخوانند و شما سفید رویان باشید و شما را آن روز (به این ندا) صدا بزنند پیشوای سفید رویان
حدیث سوم :سیوطی به نقل از ابن عساکر از جابر بن عبدالله انصاری نقل می کند که گفت در خدمت پیامبر بودیم  که علی بن ابی طالب (علیه السلام ) وارد شد ، پیغمبر فرمود : 
"والذی نفسی بیده ان هذا و شیعته لهم الفائزون یوم القیامه فنزل" ان اللذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه"
قسم به کسی که جان من در قبضه قدرت اوست این مرد ( علی بن ابی طالب علیه السلام ) و شیعه او روز قیامت رستگارند سپس آّیه را تلاوت کردند. 
حدیث چهارم : سیوطی از ابن عباس نقل می کند که زمانی که این آیه نازل شد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به امیر المومنین علیه السلام فرمودند:
"تاتی انت و شیعتک یوم القیامه راضین مرضیین" 
تو و شیعیانت روز قیامت در حالی می آیید که از خداوند راضی و خداوند از شما راضی باشد.
حدیث پنجم: جابر این عبدالله نقل می کند که خدمت رسول خدا بودیم علی (علیه السلام ( رو به ما آمد، حضرت فرمود:" قد اتاکم اخی" سپس ملتفت شد به کعبه و دست علی ) علیه السلام ( را گرفت و فرمود :
"والذی نفسی بیده ان هذا و شیعته هم الفائزون یوم القیامه"
قسم به کسی که جان من در دست اوست این علی )علیه السلام ( و شیعیان او رستگارند روز قیامت.
سپس پیامبر خدا فرمودند : این علی اول از همه شما ایمان آورد و با وفا ترین شما می باشد به عهد خدا ، و در میان رعیت عادل ترین شماست و تقسیم کننده تر از همه شما بالسویه و مزیت و مرتبه او از همه شما نزد پروردگار عظیم تر است. 
جابر نقل می کند که از آن به بعد هرگاه علی در میان قومی ظاهر می شد اصحاب پیامبر می گفتند : "جاء خیر البریة" یعنی بهترین مردم آمد.
حدیث ششم: هنگامی که آیه مذکور نازل شد رسول اکرم صلی الله علیه و آله به امیر المومنین علیه السلام فرمودند :
"یا علی انت و شیعتک خیر البریة تاتی یوم القیامه انت و شیعتک راضین مرضیین و یاتی عدوک غضبانا مقمحین فقال من عدوی؟ قال من تبرا منک و لعنک"
یا علی تو شیعیانت خیرالبریة هستید ، روز قیامت تو و شیعیانت در حالی که راضی از خداوند و خداوند )هم( راضی از شماست وارد می شوید. پس امیرامومنین علیه السلام فرمود دشمن من کیست؟ فرمود کسی که تبری می جوید از تو و تو را لعن می کند. .
حدیث هفتم : ام سلمه نقل می کند که پیامبر خدا فرمودند: یا علی انت و اصحابک فی الجنه، انت و شیعتک فی الجنه" 
یا علی تو و یارانت در بهشت هستید تو و شیعیانت در بهشت هستید.
حدیث هشتم:  رسول اکرم به علی علیه السلام فرمودند:" مثلک فی امتی مثل المسیح عیسی بن مریم ....و ان امتی ستفترق فیک ثلاث فرق فرقة شیعتک و هم المومنون و فرقة اعدائک و هم الناکثون و فرقة غلوا فیک و هم الجاحدون السابقون . فانت یا علی و شیعتک فی الجنة و محبوا شیعتک فی الجنة و عدوک و الغالی فی النار "
مثل تو در امت من مثل (حضرت )مسیح، عیسی بن مریم است .... و همانا امت من در باره تو سه فرقه می شوند گروهی شیعیان تو هستند و ایشان مومنین اند و گروهی دشمنان تواند و آن ها عهد شکنانند و گروهی غلو کنندگان درباره تو اند و ان ها جاحدین و منکرین اند. پس تو یا علی و شیعیان تو در بهشت هستید و دوستداران شیعه تو در بهشت اند و دشمن تو و غلوکنندگان در آتش هستند.
سوما : شیعه یک اعتقاد است. یعنی درای یک تعریف مشخص می باشد. شیعه به کسی گفته می شود تنها به امامت دوازده امام معصوم بعد از پیامبر اعتقاد دارد و دیگران را نه تنها شایسته خلافت نمیداند بلکه غاصب حق این دوازده تن می داند . هر کسی که این اعتقادرا داشته باشد شیعه است هر چند این اعتقاد تنها در قلب او باشد و از قلب او فراتر نرود. بنابراین هر کسی در زمان پیامبر بر این اعتقاد بوده باشد شیعه است. شواهد تاریخی نشان از آن دارد که بعد از  رحلت پیامبر عده از اصحاب بر همین عقیده بوده اند. سلمان و ابوذر و مقداد و عمار و ... به مخالفت با ابوبکر پرداختند. این حرکت از سوی صحابه پیامبر نشان از این دارد که اینان در زمان پیامبر به این عقیده بودند که جانشینی حق امیرالمومنین است و الا با ابوبکر مخالفت نمی کردند. بنابراین، بر فرض هم که بپذیریم که لفظ شیعه در زمان پیامبر نبوده است اما عقیده به تشیع یقینا بوده است بلکه این اعتقاد است که فارق بین ادیان و مذاهب است.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

گرایش هر ملتی به یک دین به صورت تدریجی صورت می پذیرد و این در همه ادوار تاریخی وجود داشته است. بعد آشکار شدن دعوت پیامبر، مردم  حجاز هم به صورت دفعی به اسلام روی نیاوردند و و مردم در طول 23 سال به اسلام رو آوردند. لذا این انتظار که تاریخ معین و مشخصی برای تشیع ایرانیان بیان شود بی منطق است. در عین حال نشانه های واضحی در صدر اسلام و بعد از آن وجود دارد که دلیل رغبت و تمایل ایرانیان به اهل بیت علیهم السلام را آشکار می کند. 
در اینجا تنها به برخی از این دست نشانه ها اشاره می شود: 
الف) شیعه بودن سلمان فارسی و تبعیت از امیرالمونین علیه السلام در عدم بیعت او با ابوبکر که   یقینا بر ایرانیان تاثیر می گذاشت. 
ب) تبعیض خلیفه دوم عمر بن خطاب میان عرب و عجم و در مقابل، رعایت تساوی از طرف امیر المومنین علیه السلام از دلایل مهمی بود تا ایرانیان نسبت تمایل به پیروی از امیرالمومنین علیه السلام مصمم تر شوند. مخصوصا که در جریان اسارت دختران پادشاه ایران، یزدگردسوم، خلیفه مسلمین  دستور داد تا آن ها را به عنوان کنیز به خانه مردم بفرستند اما در مقابل امیر امومنین علیه السلام با اشاره به حدیث پیامبر خدا که دختران پادشاهان به کنیزی نمی روند، در برابر این تصمیم عمر ایستاد و آن ها را آزادانه به ازوداج دو نفر از مسلمین مخیر کرد. 
ج) برخی شاگردان امام صادق علیه السلام از ایرانیان بودند. جابر بن حیان از جمله ی آن هاست. طبیعی است که انان می توانند تاثیری غیرقابل انکار بر روی ایرانیان بگذارند.
د) حضور امامزادگان در ایران یکی دیگر از علل گرایش ایرانیان به تشیع و پیروی از اهل بیت علیهم السلام می باشد. حضرت معصومه سلام الله علیها در قم ، حضرت شاه چراغ در شیراز و عبدالکریم حسنی در ری از جمله این امامزادگان هستند. ایرانیان که بدون واسطه با منش اهل بیت علیهم السلام روبرو می شدند شیفته مرام و آیین آنها می شدند.
و)  قاضی نور الله شوشتری در کتاب مجالس المؤمنین تعداد بسیاری از شهرهای ایران را نام میبرد که در زمان ائمه علیهم السلام به تشیع روی آورده بودند، مانند، تون، استرآباد، سبزوار، طوس ، تبریز، قم، مازندران، کاشان، آبه، شوشتر، حویزه، و…و از غیر ایران مانند، جبلعامل، کوفه، بحرین و…
اما آن چه به گسترش تشیع در زمان ائمه علیهم السلام قوت میبخشد، شیعه شدن بلادی دور افتاده از پایتخت اسلام است مانند، کشمیر، تبت ، حیدرآباد و غیره. 
ر) وجود علی نامه ها و بلکه حمزه نامه ها که درقرن پنجم سروده شده اند یکی از نشانه های آشکار بر این مسئله است که تشیع سابقه ای طولانی دارد. یکی از این منظومه ها که سراینده آن خود را  ربیع معرفی می کند ، هم اکنون در دسترس قرار گرفته است و این باور را که اولین منظومه شیعی به خاوران نامه ابن حُسام خوسفی بر میگردد را باطل کرد.
و) و بالاخره حکومت هایی که سلاطین آن ها شیعه بودند مانند آل بویه و صفویه باعث شد تا شیعیان از دوره خفقان خارج شوند و آزادانه به انجام مراسمات دینی و همچنین تبلیغ تشیع بپردازند. 
بنابراین بعد از اینکه مسلمانان عرب به سرکردگی عمر، خلیفه ایشان، وارد ایران شدند ایرانیان با اسلامی که آن ها معرفی کرده بودند مواجه شدند اما به تدریج و با گذشت زمان حقیقت برای آن ها آشکار گشت و با توجه به اینکه ایرانیان تعصبی روی قبایل عرب و خلفا نداشتند به راحتی شیفته اهل بیت علیهم السلام می شدند که نتیجه آن تشیع ایرانیان شد. اما با وجود سلاطین سنی مذهب به هیچ وجه اجازه ابراز عقیده پیدا  نمی کردند و در خفا به تشیع معتقد بودند. بعد از قدرت گرفتن سلاطین شیعه مذهب مانند آل بویه و سلاطان محمد خدابنده توانستند اظهار عقیده کنند.  

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

اولا در این آیه شریفه خداوند، به صلوات بر پیامبرش امر کرده است و این با صلوات بر دیگران منافات ندارد. به عبارت فنی" اثبات یک شیئ ملازمه ای با نفی ما عدا ندارد". نهایتا در این آیه حکم صلوات بر دیگران  مسکوت مانده است.

دوما روایات متعدد در کتب اهل سنت دلالت می کند که پیامبر خدا به صلوات بر اهل بیت ایشان امر کردند؛ حتی به تصریح برخی از علمای متعصب اهل سنت مراد از صلوات در این آیه صلوات بر پیامبر و آل ایشان است. به برخی از روایات اشاره می شود:

الف) از کعب ابن عجزه نقل شده است که چون آیه " ان الله وملائکته یصلون علی النبی ...." نازل شد عرض کردیم یا رسول الله طریقه سلام کردن بر شما را دانستیم (اما) چگونه بر شما صلوات بفرستیم ؟ حضرت فرمودند : این گونه صلوات بفرستید" اللهم صل علی محمد و آل محمد" و در روایت دیگر آمده است " کما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید"[1]

ب)فخر رازی در تفسیر کبیر خود نقل می کند که از رسول خدا سوال شد چگونه بر شما صلوات بفرستیم ؟ فرمودند بگویید " اللهم صل علی محمد و آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم و بارک علی محمد و علی آل محمد کما بارکت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم انک حمید مجید"[2]

ج) ابن حجر عسقلانی همین روایت رانقل کرده است و در ادامه آن می گوید: "فسوالهم بعد نزول الآیه و اجابتهم باللهم صل علی محمد و علی آل محمد الی آخره دلیل ظاهر علی ان الامر بالصلاة علی اهل بیته و بقیة آله مراد من هذه الآیه...الخ"

این سوال مسلمانان و جواب پیامبر مبنی بر صلوات بر "آل پیامبر" آشکارا دلیل بر این است که امر به صلوات بر آل پیامبر از این آیه فهمیده می شود. 

پس بر اساس احادیث اهل سنت صلوات بر اهل بیت پیامبر علیهم السلام نه تنها بدعت نیست؛ بلکه مراد از این آیه صلوات بر اهل بیت ایشان است.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

برای درک درست از عقاید هر دینی باید به منابع و کتب معتبر همان دین رجوع کرد. استناد به چند بیت از اشعار برخی عرفا که در جامعه دینی هم مورد نقد قرار گرفته اند ، نمی تواند نشانگر عقاید یک دین باشد. از طرف دیگر روایات متعدد که در کتب معتبر شیعه آمده است بیانگر آن است که پیشوایان دینی به شدت با چنین افکار و عقایدی  مقابله کرده اند برخی از : 
الف)امیرالمومنین علیه السلام: "یهلک فی اثنان و لا ذنب لی محب مفرط و مبغض مفرط انا لنبرا الی الله ممن یغلو فینا فوق حدنا کبرائة عیسی بن مریم من النصاری" 
درباره من دو گروه هلاک می گردند و گناهی بر من نیست : طائفه ای که در دوست داشتن افراط کند( و به غلو برسد) و طائفه ای که در بغض افراطی دارند. همانا ما بیزاری می جوییم به سوی خداوند از کسانی که غلو مینمایند در حق ما و ما زا از حد خودمان تجاوز می دهند؛ مانند برائت جستن عیسی بن مریم از نصاری
ب)عن ابی عبدالله علیه السلام : لعن الله عبدالله بن سبا انه ادعی الربوبیة فی امیرالمومنین و کان والله امیر المومنین عبدا لله طائعا الویل لمن کذب علینا و ان قوما یقولون فینا ما لا نقوله فی انفسنا نبرء الی الله منهم نبرء الی الله منهم" 
لعنت خدا بر عبدالله بن سبا که ادعی نمود ربوبیت و خدایی را در حق امیر المومنین علیه السلام به خدا قسم امیرالمومنین بنده مطیع خدا بود وای بر کسانی که دروغ گفنتد برما طائفه در باره ما چیزی می گویند که ما در حق خودمان نمی گوییم ما بیزاری می جوییم به سوی خدا از ایشان ما بیزاری می جوییم به سوی خدا از ایشان.
بنابراین امامان علیهم السلام با اینچنین افکاری به شدت مبارزه کرده اند و عقیده شیعه نسبت به امامان از هرگونه اتهامی مبراست.

غالیه پست ترین اقوام و طوایفی هستند که به نام تشیع معروف شده اند و تمامی آنها کافر و نجس و فاسد و مفسد می‌باشند. و آنها هفت فرقه ی اصلی هستند: سبائیه، منصوریه، غرابیه، بزیغیه، یعقوبیه، اسماعیلیه [و] ازدریه. 
شرح حالات و پیدایش آنها را شب گذشته مختصراً به اقتضای مجلس عرض کردم. ما جامعه ی شیعه ی امامیه ی اثنا عشریه، بلکه تمام مسلمین دنیا از آنها و عقاید آنها بریء هستند و آنها را انجس از هر نجس و کافر ملحد بی دین می‌دانیم. و هر عقیده ای به نام شیعه روی قاعده کفر و الحاد، صراحهْ یا کنایهْ، در السنه و افواه مشهور و در بعض کتب عمداً یا سهواً درج گردیده، بیشتر از این طایفه می‌باشند که خود را شیعه ی علی علیه السّلام می‌خوانند، ولی جماعت شیعه ی امامیه ی اثنا عشریه که زاید بر صد میلیون جمعیت در دنیا هستند، از این عقاید فاسده دور، بلکه اصل دین و مذهب پاک و لبّ و لباب شریعت را که به وسیله باب علم رسول الله، علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین علیه السّلام رسیده در نزد آنها یافت می‌شود.

💡 پاسخ(ها):

امامت از اصول دین

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

امامت از اصول دین

قاضی بیضاوی مفسّر سنی در کتاب منهاج الاصول (کتاب الثانی (فی السنهْ)، باب اوّل (فی افعاله)، فصل دوم (فیما علم کذبه) (با استفاده از الابهاج فی شرح المنهاج، علی بن عبدالکافی السبکی، ۲۹۵/۲) ضمن بحث اخبار، با کمال صراحت گوید: انّ الامامه من اعظم مسائل اصول الدین الّتی مخالفتها توجب الکفر و البدعه. امامت از بزرگترین اصول دین است که مخالفت آن موجب کفر و بدعت می باشد.

و ملا علی قوشچی در شرح تجرید (ص 365 ، مقصد 5) مبحث امامت گوید: «و هی ریاسه عامه فی امور الدین و الدنیا خلافه عن النبیّ صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم. امامت ریاست عمومی است در امور دین و دنیا به عنوان جانشینی پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم

قاضی روزبهان از متعصّب ترین علمای (احقاق الحق، تستري، ۳۰۴/۲ فی مباحث الامامهْ واشتراط العصمهْ فیها. (کلمات این روزبهان در این کتاب نقل و بررسی شده است) سنی می گوید: «الامامه عند الاشاعره هی خلافه الرسول فی اقامه الدین و حفظ حوزه الملّه بحیث یجب اتّباعه علی کافّه الامّه» (المواقف، ج۳، ص۵۷۹)

اگر امامت از فروع دین بود، رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم نمی فرمود: «کسی که امام را نشناسد و بمیرد به طریق اهل جاهلیت مرده است»، چنان که حمیدی در جمع بین الصّحیحین (۲۹۶/۲ ح ۱۴۹۸ مسند عبدالله بن عمر) و ملا سعد تفتازانی در شرح عقاید نسفی (ص ۱۱۰) و دیگران نقل نموده اند. بدیهی است عدم معرفت به فرعی از فروع دین موجب تزلزل دین و مردن به مرگ جاهلیّت نخواهد بود.[1]

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

از طرفی شیعه غلات را مذمت می کند و از طرفی درباره امام غلو می نماید و مقام آنها را بالاتر از مقام نبوت می داند و حال آنکه دلیلی بر آن نیست علاوه بر این که دلائل عقلیّه و قرآن مجید مقام انبیاء را بالاترین مقامات معرفی فرموده است.

پاسخ: بالاترین دلیل، قرآن مجید است که در سوره بقره شرح حال إبراهیم خلیل الرّحمن علیه و علی نبیّنا و آله السّلام را نقل می فرماید که پس از امتحانات دشوار سه گانه (جان و مال و فرزند) که در تفاسیر مشروحاً بیان شده است، خداوند متعال اراده فرمود رفعت مقامی به آن بزرگوار عنایت فرماید؛ بعد از مقام نبوت و رسالت و اولوالعزمی و خلّت که واجد بود ظاهراً مقامی نبود که آن حضرت را ترفیع مقام بدهد، الاّ مقام امامت که ما فوق جمیع آن مقامات بود. لذا در آیه ۱۱۸ سوره بقره به رسول أکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم خبر می دهد: «وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ»؛ و زمانی که ابراهیم را پروردگارش آزمود و او آن ها را با موفقیت به پایان رساند خداوند فرمود من تو را برای مردم امام قرار دادم. ابراهیم گفت آیا این مقام نصیبت فرزندان من هم خواهد شد؟ خداوند فرمود عهد من (همان مقام امامت) به ظالمین نمی رسد.

از جمله این امتحانات سخت امر به ذبح اسماعیل علیه السلام بود که در آن زمان ابراهیم علیه السلام دارای مقام نبوت بود اما طبق نقل قرآن بعد از پایان موفقیت آمیز آزمون الهی به مقام امامت رسید. روشن است که اگر نبوت بالاتر از امامت باشد، اعطاء امامت بعد از نبوت بی معنا است.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

بنا بر این که حضرت علی علیه السلام امام بوده و مقام امامت بالاتر از نبوت باشد، بایستی مقام ایشان بالاتر از مقام پیامبر خاتم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم باشد و این همان عقیدۀ غلات است.

پاسخ: پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم مانند حضرت ابراهیم علیه السلام علاوه بر مقام نبوت دارای مقام امامت نیز بودند بنابراین از لازمه بالاتر بودن مقام امامت نسبت به نبوت این نیست که امیرالمومنین علیه السلام مقامشان از پیامبر اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بالاتر باشد.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

صحت حدیث منزلت معلوم نیست. بر فرض صحت، خبر واحد است و اعتباری به خبر واحد نیست.

پاسخ: اولا در مذهب اهل سنت حجیّه خبر واحد ثابت است؛ و آن ها منکر خبر واحد را کافر یا فاسق می دانند.

ثانیا صحّت این خبر از مسلّمات است و انکار آن یا از روی بی اطلاعی است یا از روی لجاجت. برخی از اسناد این روایت از این قرارند:

۱- ابو عبد اللّه بخاری در کتاب مغازی در باب غزوه تبوک (۳۰۹/۶ ح ۸۵۷) و در کتاب بدأ الخلق صحیح خود (۸۱/۵ ح ۲۲۵ کتاب فضائل أصحاب النبی، باب مناقب علی)

۲- مسلم بن حجّاج در صحیح خود (۱۸۷۰/۴ ح ۳۲-۳۰ کتاب فضل الصحابه باب فضائل علی رضی الله عنه)

3- امام احمد بن حنبل در مسند (۱۷۰/۱ -۱۸۵ مسند ابی سعید الخدري و مسند جابر بن عبدالله، و ۳۶۹/۶ و ۴۳۸ مسند اسماء بنت عمیس) و حاشیه مسند احمد بن حنبل (منتخب کنز العمّال)، ۳۱/۵ باب فضائل علی)

4- ابو عبد الرحمن نسائی از خصائص العلویه (ص ۷۶-۸۵ باب منزلهْ علی بن أبی طالب رضی الله عنه من النبی صلی الله علیه و آله) هیجده حدیث نقل نموده؛

5- محمّد بن سوره ترمذی در جامع خود (ص ۹۸۱ ح ۳۷۳۹-۳۷۴۰ کتاب المناقب، باب مناقب علی بن أبی طالب رضی الله عنه)

6- حافظ ابن حجر عسقلانی در اصابه (۴۶۴/۴ ترجمه شماره 5704 ، شرح حال علی بن أبی طالب رضی الله عنه)

7- ابن حجر مکی در صواعق محرقه (ص ۱۲۰ باب ۹ فصل ۱ و ۲)

8- حاکم ابو عبد اللّه محمّد بن عبد اللّه نیشابوری در مستدرک (۱۱۷/۳ ح 4575 ، کتاب معرفه الصحابه، باب مناقب علی رضی الله عنه)

9- جلال الدین سیوطی در تاریخ الخلفا (ص 168 ، شرح حال علی بن أبی طالب 2، فصل فی أحادیث الوارده فی فضله)

۱0- ابن عبد ربه در عقد الفرید (۵۸/۵ فضائل علی بن أبی طالب رضی الله عنه)

11- ابن عبد البر در استیعاب (۱۰۹۷/۳ ترجمه شماره 1855 ، شرح حال علی بن أبی طالب رضی الله عنه)

12- محمد بن سعد کاتب الواقدی در طبقات الکبری (۱۶/۳ طبقات البدریین من المهاجرین، ذکر طبقهْ الاولی علیّ بن أبی طالب رضی الله عنه)

13- ابن حجر عسقلانی در تهذیب التهذیب (۲۸۶/۷ ترجمه شماره ۴۹۲۵، شرح حال علی بن أبی طالب علیه السّلام)

14- محمد بن جریر طبری در تاریخ (۳۶۸/۲ حوادث سال نهم هجري)

15- سید مؤمن شبلنجی در نور الابصار (ص 157 ، باب 1، فصل فی مناقب سیدنا علی بن أبی طالب)

16- کمال الدین ابو سالم محمّد بن طلحه شافعی در مطالب السئول (ص 82 ، باب 1، فصل 5)

17- میر سید علی بن شهاب الدین همدانی در آخر مودة هفتم از مودة القربی (با استفاده از ینابیع المودّهْ، قندوزي ۳۰۲/۲ ح ۸۶۵ باب ۵۶)

18- نور الدین علی بن محمد مالکی مکّی معروف به ابن صبّاغ در فصول المهمّه (۲۲۰/۱، ۲۲۷، ۲۲۸ و ۲۷۴ فصل 1، فصل فی مؤاخاهْ رسول الله له)

19- علی بن برهان الدّین شافعی در سیرة الحلبیّه (۱۳۲/۳ باب غزوه تبوك)

20- علی بن الحسین مسعودی در مروج الذهب (۱۴/۳ ذکر خلافهْ معاویهْ بن ابی سفیان، بین سعد و معاویه)

21- شیخ سلیمان بلخی حنفی در باب 9 و 17 ینابیع الموده و مخصوصاً در باب 6، هیجده خبر از بخاری و مسلم و احمد و ترمذی و ابن ماجه و ابن مغازلی و خوارزمی و حموینی نقل نموده است (۱۵۶/۱ ح ۲۲-۳۴ باب ۶ و ۱۷۹/۱ ح ۶ باب ۹ و ۲۵۹/۱ ح ۸ و ۱۰ باب ۱۷ و ۸۶/۲ ح ۱۶۱ باب ۵۶)

22- مو لی علی متّقی در کنز العمّال (۶۰۶/۱۱ ح ۳۲۹۳۱-۳۲۹۳۷ کتاب الفضائل، باب 3، فصل 2، فضائل علی رضی الله عنه)

23- احمد بن علی خطیب در تاریخ بغداد (۳۲۵/۱ ترجمه شماره ۲۲۷، شرح حال محمد بن احمد الفزاري؛ ۲۸۹/۳ ترجمه شماره ۱۳۷۶ ، شرح حال محمد بن مزید ابن أبی الازهر؛ ۴۰۶/۳ ترجمه شماره ۱۵۳۴، شرح حال محمد بن یوسف البلخی؛ ۷۱/۴ شرح حال احمد بن صالح ابو عبدالله البزاز؛ ۳۸۳/۴ ترجمه شماره ۲۲۶۱، شرح حال احمد بن محمد ابن بنت حاتم؛ ۴۵۳/۷ ترجمه شماره ۴۰۲۳، شرح حال حسن بن یزید الحنظلی الجصاص؛ ۵۳/۸ ترجمه شماره ۴۱۱۵، شرح حال حسین بن شداد القطان؛ ۲۶۸/۸ ترجمه شماره ۴۳۶۵، شرح حال حریز بن عثمان ابوعثمان الرحبی؛ ۳۶۵/۹ ترجمه شماره ۴۹۳۲، شرح حال طریف بن عبیدالله الموصلی؛ ۴۳/۱۰ ترجمه شماره ۵۱۷۱، شرح حال عبدالله بن الفضل الورّاق؛ ۴۳۲/۱۱ ترجمه شماره ۶۳۲۳، شرح حال علی بن سراج المصري؛ ۳۲۳/۱۲ ترجمه شماره ۶۷۶۷ ، شرح حال غیاث بن ابراهیم النخعی)

24- ابن مغازلی شافعی در مناقب (ص ۲۷ ح ۴۰-۵۶ باب قوله أنت منّی بمنزله هارون من موسی)

25- موفّق بن أحمد خوارزمی در مناقب ص ۳۹، ح ۷، فصل ۱ و ص ۱۰۸ ح ۱۱۵-۱۱۶ فصل ۹ و ص ۱۳۳ ح ۱۴۸ فصل ۱۴)

26- ابن اثیر جزری علی بن محمّد در اسد الغابه (۲۶/۴ شرح حال علی بن أبی طالب علیه السّلام)

27. ابن کثیر دمشقی در تاریخ خود ۱۱/۵ وقایع سال ۹ هجري ذکر غزوه تبوك و ۳۷۴/۷ وقایع سال ۴۰هجري، حدیث المواخاه)

28- ابن اثیر مبارک بن محمّد شیبانی در جامع الاصول فی احادیث الرسول (۴۶۸/۹ ح ۶۴۷۷ باب ۴، فصل ۲، فرع ۲، فضائل علی علیه السّلام)

29- ابو القاسم حسین بن محمّد (راغب اصفهانی) در محاضرات الادباء (۴۶۳/۴ حد 20 ، ومما جاء فی فضائل أعیان الصحابه، فضائل علی بن أبی طالب رضی الله عنه)

و دیگران از محقّقین اعلام اهل سنت این حدیث شریف را با الفاظ مختلفه از جمع کثیری از اصحاب رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم نقل نموده اند از قبیل:

1- عمر بن الخطّاب؛ 2- سعد بن ابی وقّاص؛ 3- عبد اللّه بن عباس (حبر امت)؛ 4- عبد اللّه بن مسعود؛ 5- جابر بن عبد اللّه انصاری؛ 6- ابو هریره؛ 7- ابو سعید خدری؛ 8- جابر بن سمره؛ 9- مالک بن حویرث؛ 10- براء بن عازب؛ 11- زید بن ارقم؛ 12- ابو رافع؛ 13- عبد اللّه بن ابی اوفی؛14- ابی سریحه؛ 15- حذیفه بن اسید؛ 16- انس بن مالک؛ 17- ابو بریده اسلمی؛ 18- ابو ایّوب انصاری؛ 19- سعید بن مسیّب؛ 20- حبیب بن ابی ثابت؛ 21- شرحبیل بن سعد؛ 22- امّ سلمه(زوجه النّبی صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم)؛ 23- أسماء بنت عمیس (همسر ابی بکر)؛ 24- عقیل بن أبی طالب؛ 25- معاویه بن ابی سفیان و جماعتی دیگر از اصحاب که وقت مجلس و حافظه داعی اجازه شماره نام های همه آن ها را نمی دهد. خلاصه همگی از خاتم الانبیاء صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم به مختصر تفاوتی در الفاظ و موارد مختلفه روایت نموده اند که فرمود: یا علی انت منّی بمنزله هارون من موسی الاّ انّه لا نبیّ بعدی.

مصادر حدیث منزلت به نقل از عمر بن خطاب

أبو بکر محمّد بن جعفر المطیری و ابو اللیث نصر بن محمّد السمرقندی الحنفی در کتاب مجالس و محمّد بن عبد الرحمن ذهبی در ریاض النضره (۱۱۸/۳ باب ۴ فصل ۴ ذکر اختصاصه بأنه من النبی بمنزلهْ هارون من موسی) و مولی علی متّقی در کنز العمّال (۱۲۲/۱۳ ح ۳۶۳۹۲ کتاب الفضائل، بعد از باب 10 ، فضائل علیّ رضی الله عنه) و ابن صباغ مالکی در فصول المهمّه (۵۸۸/۱ فصل ۱، فصل فی ذکر مناقبهْ الحسنه) نقلاً از خصایص و امام الحرم در ذخایر العقبی (ص ۵۸، قسم ۱، باب فی ذکر أمیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام، ذکر أنّه أوّل من أسلم) و شیخ سلیمان بلخی حنفی در ینابیع المودة (۱۴۶/۲ ح ۴۰۳ باب ۵۶) و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (۲۳۰/۱۳ خطبه ۲۳۸ (قاصعه)، القول فی اسلام أبی بکر وعلی) از نقض العثمانیه شیخ أبو جعفر اسکافی با مختصر اختلافی در الفاظ از ابن عباس (حبر امت) نقل نموده اند که گفت روزی عمر بن الخطّاب گفت: سخن درباره علی را رها کنید زیرا من از پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم شنیدم که فرمود: در علی سه خصلت است - که اگر یکی از آنها برای من که عمر هستم، بود دوست تر می داشتم از هرچه آفتاب بر او می تابد - آنگاه گفت:  کنت انا و ابو بکر و ابو عبیده بن الجرّاح و نفر من اصحاب رسول الله و هو متکئ علی علیّ بن أبی طالب حتی ضرب بیده منکبیه ثم قال انت یا علی اول المؤمنین ایمانا و اولهم اسلاما ثم قال انت منی بمنزله هارون من موسی و کذب علیّ من زعم انه یحبنی و یبغضک.

(من و ابو عبیده جراح و عده ای از اصحاب حاضر بودیم، رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بر علی بن أبی طالب تکیه داده بود تا آنکه بر شانه های علی زد و فرمود: “تو یا علی، اول مؤمنین هستی از جهت ایمان و اول مسلمین هستی از حیث اسلام”، آنگاه فرمود: “یا علی، تو نسبت به من به منزله هارونی از موسی و دروغ گفته است بر من کسی که گمان می کند مرا دوست می دارد در حالتی که تو را دشمن می دارد.)

جلال الدین سیوطی در رساله الازهار المتناثره فی الاحادیث المتواتره این حدیث شریف را داخل در متواترات ضبط نموده و ولی الله دهلوي در ازاله الخفاء (۲۶۰/۲ مآثر حضرت علی بن ابی طالب رضی الله عنه، سبب کثرت فضائل سیدنا علی) و قره العینین (ص ۲۰۷) هم تواتر آن را تصدیق نموده است.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی در باب ۷ کفایت الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب عليه‌السلام (ص ۲۸۳ باب ۷۰) می نویسد: هذا حدیث متفق علی صحته رواه الائمه الاعلام الحفّاظ کابی عبد اللّه البخاری فی صحیحه و مسلم بن حجّاج فی صحیحه و ابی داود فی سننه و ابی عیسی الترمذی فی جامعه و ابی عبد الرحمن النسائی فی سننه و ابن ماجه القزوینی فی سننه و اتفق الجمیع علی صحته حتی صار ذلک اجماعا منهم- قال الحاکم النیسابوری هذا حدیث دخل فی حد التواتر.

(این حدیثی است که بر صحت آن اتفاق نموده اند و آن را ائمه از علماء اعلام و حفاظ مانند ابی عبد اللّه بخاری در صحیح خود و مسلم بن حجاج در صحیح خود و ابی داود در سنن و ابو عیسی ترمذی در جامع و ابو عبد الرحمن نسائی در سنن و ابن ماجه قزوینی در سنن روایت کرده اند و همگی بر صحت این حدیث اتفاق نموده اند و این امر مورد اجماع آنها می باشد، و حاکم نیشابوری گفته است: “این حدیثی است که داخل شده در حد تواتر)

ابو الحسن آمدی از متکلّمین و متبحّرین علماء حدیث منزلت را با دلایلی ردّ نموده است.

پاسخ: رد ابوالحسن آمدی بر حدیث منزلت در مقابل عده کثیری از علماء که آن را نقل کرده و صحیح دانسته اند اعتباری ندارد خصوصا که آمدی را عده ای از علماء اهل سنت او را شریر و تارک الصلاه دانسته اند.

ابن حجر عسقلانی در لسان المیزان (۴۶۷/۳ ترجمه شماره ۴۰۸۰، شرح حال سیف آمدي) نوشته است: السیف الامدی المتکلم علی بن ابی علی صاحب التصانیف و قد نفی من دمشق لسوء اعتقاده و صح انه کان یترک الصلاه (سیف آمدی متکلم علی بن ابی علی که صاحب تصانیف بوده او را بواسطه سوء اعتقادش از دمشق تبعید کردند و صحیح است که تارک الصلاه بوده است)

و نیز ذهبی که از علماء بزرگ سنی می باشد در میزان الاعتدال (۳۵۸/۳ ترجمه شماره ۳۶۵۲، شرح حال سیف آمدي) این قضیّه را نقل نموده، بعلاوه در اظهار نظر می گوید: “مسلّم است که آمدی از مبتدعه بوده.”

اگر آمدی، اهل بدعت و بی ایمان نبود، هرگز بر خلاف تمام صحابه رسول اللّه صلى خدا عليه‌ و آله ‌و سلم و تمام ثقات علماء اعلام قیام نماید.

اعجب از همه آن که شما، شیعیان را مورد طعن قرار می دهید که چرا احادیث صحیحین را مورد عنایت قرار نمی دهند؟! ولی حدیث مسلّمی را که بخاری و مسلم و سایر ارباب صحاح در صحاح خود نقل نموده اند، آمدی رسماً رد می نماید و مورد توجه شما قرار می گیرد.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

قزعة بن سوید از ابن ابی ملیکه از ابن عباس نقل نموده که رسول اللّه فرمود: ابو بکر و عمر منّی بمنزلة هارون من موسی.

پاسخ: اگر به کتب رجال مراجعه نمایید خواهید دید که قزعۀ به عنوان فردی کذّاب جعّال معرفی شده است و اکابر علماء اهل تسنن او را مردود و احادیث منقوله او را غیر قابل قبول دانسته اند. مخصوصاً ذهبی در میزان الاعتدال (۴۷۲/۵ ترجمه شماره ۶۹۰۰، شرح حال قزعهًْ بن سوید) در ترجمه حالات قزعه بن سوید و عمار بن هارون، منکر این حدیث گردیده و گوید: هذا کذب. بر فرض صحت این روایت آن را مقایسه کنید با سلسله روایاتی که منزلت هارونی را برای امیرالمومنین علی علیه السلام اثبات کرده و گذشته از جمیع علماء شیعه بزرگان اهل سنت نیز آن را نقل کرده اند آنگاه منصفانه قضاوت کنید که کدامیک از این دو حدیث قابل قبول است.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

وجه دلالت حدیث منزلت بر این که علی علیه السلام صلاحیت مقام نبوّت را داشته است چیست؟

پاسخ: رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم علی را به منزله هارون معرّفی نموده و حضرت هارون واجد مقام نبوت و خلافت حضرت موسی و افضل بر تمام بنی اسرائیل بوده است.

مقصود رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم در این حدیث شریف، آن است که همان طور که هارون واجد مقام نبوت بود ولی تابع پیامبر اولوالعزمی مانند حضرت موسی بود حضرت علی عليه‌السلام هم علاوه بر مقام امامت صلاحیت برای مقام نبوت داشته لکن پیرو شریعت خاتم الانبیاء صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بود و به جمله انه لا نبی بعدی می رساند که اگر بنا بود پیامبری بعد از من بیاید، علی واجد آن مقام بود.

برخی از اهل سنت نیز به این مطلب اشاره کرده ‏اند. ملا علی بن سلطان محمّد هروی قاری در «مرقاه شرح بر مشکاه» در شرح حدیث منزلت گفته: فیه ایماء الی انه لو کان بعده نبیا لکان علیا؛ یعنی در این حدیث اشاره است به اینکه اگر بنا بود بعد از خاتم الانبیاء پیامبری باشد، آن علی عليه‌السلام بود.

جلال الدّین سیوطی در آخر کتاب «بغیه الوعّاظ فی طبقات الحفّاظ» (۴۱۴/۲ ح ۴۷ باب فی أحادیث منتقاهْ من الطبقات الکبري) با ذکر سلسله روات تا به جابر بن عبد اللّه انصاری که رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم به امیر المؤمنین فرمود: أما ترضی ان تکون منّی بمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی و لو کان لکنته؛ خلاصه معنی آن که اگر بنا بود پیامبری بعد از من باشد تو آن بودی یا علی.

و نیز میر سید علی همدانی فقیه شافعی در حدیث دوم از مودّه ششم ((با استفاده از ینابیع المودّه ۲۸۸/۲ ح ۸۲۳ باب ۵۶) از انس بن مالک روایت نموده که پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم فرمود:  ان الله اصطفانی علی الانبیاء فاختارنی و اختار لی وصیا و خیّرت ابن عمی وصیی یشد عضدی کما یشد عضد موسی باخیه هارون و هو خلیفتی و وزیری و لو کان بعدی نبیا لکان علی نبیا و لکن لا نبوه بعدی.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

پیامبر درباره حضرت علی علیه السلام می فرماید: «یا علی انت منی بمنزله هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی» منظور این است که ایشان به هر مقامی می‌رسد غیر از پیامبری.

حالا شیعه، علی را امام نموده بعد مقام امام را از پیامبر بالاتر دانسته است؛ چطور ممکن است حضرت علی علیه السلام پیامبر نباشد اما مقامش از پیامبر بالاتر باشد.

پاسخ: در این جا بین دو بحث جایگاه و بحث ویژگی های این دو منصب خلط شده است. امیرالمومنین علیه السلام پیامبر نیست یعنی ویژگی ها و وظایف انبیاء را ندارد. مثلا وحی به آن صورتی که بر پیامبر نازل می شود و ایشان مامور ابلاغ آن به مردم است بر امام نازل نمی شود و امام مامور ابلاغ وحی نیست. اما این مطلب ربطی به جایگاه آن حضرت ندارد. مثلا کسی که پست مدیریت دارد جایگاهش نسبت به معاون برتر است و در عین حال معاون نیست و ویژگی ها و وظایف معاون را ندارد.

حضرت علی علیه السلام فضیلت نبوت و بالاتر از آن امامت را دارد اما با توجه به ظرفی که آن حضرت در آن قرار داشتند و نبوت با پیامبری رسول خدا صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم به پایان رسیده بود به پیامبری مبعوث نشدند.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

قائل شدن به این که علی علیه السلام جمیع صفات و خصائص پیغمبر خدا را دارا بوده غلو در حق آن حضرت است؟

پاسخ: اولا خلیفه پیامبر، از نظر عقلانی باید در جمیع صفات مثل و مانند پیامبر باشد.

برخی از علماء اهل سنت مانند سید احمد شهاب الدین در کتاب توضیح الدلائل علی تصحیح الفضائل (ص ۴۱۰ (نسخه خطی)) مشروحاً به این معنی اشاره نموده و چنین می گویند:

«و لا یخفی ان مولانا امیر المؤمنین قد شابه النبی فی کثیر بل اکثر الخصال الرضیه و الفعال الزکیه و عاداته و عباداته و احواله العلیه و قد صح ذلک له بالاخبار الصحیحه و الآثار الصریحه و لا یحتاج الی اقامه الدلیل و البرهان و لا یفتقر الی ایضاح حجه و بیان و قد عد بعض العلماء بعض الخصال لأمیر المؤمنین علی التی هو فیها نظیر سیدنا النبی الامی»

پوشیده و پنهان نمی باشد آن که مولای ما امیر المؤمنین عليه‌السلام شباهت دارد به رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم در بیشتر خصال پسندیده و افعال زکیه از عادات و عبادات و احوال علیه آن حضرت و این مطلب با اخبار صحیحه و آثار صریحه که احتیاجی به دلیل و برهان خارجی ندارد و محتاج به توضیح حجه و بیان نمی باشد ثابت شده است. بعض از علماء، بعض از آن خصال حمیده را به شماره آورده اند که در آن خصال حمیده علی عليه‌السلام نظیر پیغمبر خاتم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم است.

از جمله این که آن حضرت با پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم در نسب مانند یکدیگرند. در تطهیر مطابق آیه «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» و در ولایت مطابق آیه «انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاه و یؤتون الزکاه و هم راکعون» نظیر یکدیگرند.

و نظیر آن حضرت است در أداء رسالت و تبلیغ دین بدلیل جریان سورۀ برائت که آن حضرت، ابوبکر را فرستاد تا آیات سوره برائت را در موسم حج بر اهل مکّه قرائت نماید که جبرئیل نازل گردید و عرض کرد، أداء رسالت نمی تواند بنماید مگر خودت یا کسی که از تو باشد. پس آن حضرت آیات سورۀ برائت را از أبی بکر گرفت و به علی عليه‌السلام داد که در موسم حج اداء نمود.

و نظیر آن حضرت است در مولای امت بودن بدلیل فرموده رسول أکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم در غدیر خم، که «هر کس را من اولی بتصرف در امر او هستم، پس این علی اولی به تصرف در امر او می باشد.»

و نظیر آن حضرت است در اتحاد نفسانی که نفس علی عليه‌السلام قائم مقام نفس رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم می باشد به دلیل قول خداوند متعال که می فرماید: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَكُمْ»

و نظیر آن حضرت است در گشودن درب خانه به سمت مسجد مثل فتح باب رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم که به امر پیامبر درهای تمام خانه ها که به مسجد باز بود، بسته شد الاّ در خانه پیامبر و علی و جواز ورود به مسجد در حال جنابت مانند رسول خدا صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم.

و من تتبع احواله فی الفضائل المخصوصه و تفحّص احواله فی الشمائل المنصوصه یعلم انه کرّم اللّه تعالی وجهه بلغ الغایه فی اقتفاء آثار سیدنا المصطفی و اتی النهایه فی اقتباس انواره حیث لم یجد فیه غیره مقتضی - اگر کسی تتبع و تفحص در احوال آن حضرت بنماید، می بیند که در بسیاری از فضائل مخصوصه و شمائل منصوصه، شباهت تام با رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم دارد که غیر از او احدی افتخار این خصائص را ندارد

از مطالب معلوم شد که علی عليه‌السلام در جمیع جهات نظیر و شریک رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بوده؛ کما آنکه هارون نسبت به حضرت موسی عليهما ‌السلام چنین بوده است. فلذا چون موسی هارون را در میان تمام بنی اسرائیل سزاوارتر به این مقام و افضل از همه دید از پروردگار متعال درخواست نمود که «او را شریک امر من قرار بده که وزیر من باشد»

خاتم الانبیاء صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم هم چون در میان تمام امت از علی لایق تر، احدی را برای این مقام ندید لذا از خداوند متعال در خواست نمود همان طور که هارون را وزیر و شریک موسی قرار دادی علی را وزیر و شریک من قرار بده.

ابن مغازلی فقیه شافعی در مناقب (ص ۳۲۸، ح ۳۷۵، ذیل آیه ۹۶ سوره ي مریم) و جلال الدین سیوطی در المنثور (۵۲۸/۴ ذیل آیه ۲۹ سوره طه) و ثعلبی در تفسیر کشف البیان (۸۰/۴ ذیل آیه ۵۵ سوره مائده) و سبط ابن جوزی در تذکره خواص الامّه (ص ۲۴، باب ۲) ضمن نزول آیه ولایت نقل می نمایند از ابی ذرّ غفاری و اسماء بنت عمیس (زوجه ابی بکر) که گفتند: روزی نماز ظهر را در مسجد بجای آوردیم و رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم حاضر بوده، نیازمندی بر خاست و کمک خواست. کسی به او چیزی نداد. علی عليه‌السلام در رکوع نماز بود با دست اشاره به انگشت خود نمود، سائل انگشتر را از انگشت او بیرون آورد پیغمبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم آن قضیّه را دید؛ پس سر مبارک به سمت آسمان بلند نمود عرض کرد: «اللّهم ان اخی موسی سألک فقال ربّ اشرح لی صدری و یسّر لی امری-الآیه الی قوله-و اشرکه فی امری فانزل علیه قرآنا ناطقا سنشدّ عضدک باخیک و نجعل لکما سلطانا فلا یصلون الیکما»؛

یعنی پروردگارا! برادرم موسی از تو سؤال نمود و گفت: «خدایا گشاده گردان برای من سینۀ مرا و آسان کن برای من امر و کار مرا تا آنجا که گفت: «برادرم هارون را در کار منشریک ساز»؛ پس نازل فرمود بر آن حضرت آیه ای را که ما تقاضای تو را پذیرفتیم و به هم دستی و وزارت برادرت هارون، بازویت را بسیار قوی می گردانیم و به شما در عالم قدرت و حکومت می دهیم که هرگز بشما دست نیابند.

آنگاه عرض کرد: اللّهم و انا محمّد صفیّک و نبیّک فاشرح لی صدری و یسّر لی امری و اجعل لی وزیرا من اهلی علیا اشدد به ازری؛ یعنی پروردگارا! من محمّد برگزیده و پیغمبر تو هستم، پس گشاده گردان سینه مرا و آسان کن برای من امر مرا و قرار بده برای من وزیری از اهل من که آن علی عليه‌السلام باشد قوی گردان به وجود او پشت مرا.

ابی ذر گوید: بخدا قسم هنوز دعای پیغمبر تمام نشده بود، جبرئیل نازل شد و آیه «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ» الخ-را بر آن حضرت قرائت نمود. انتهی.

معلوم شد دعای پیغمبر صلى‌ الله‌ عليه‌ و آله‌ و سلم مستجاب و علی عليه‌السلام به وزارت رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بر قرار گردید.

محمّد بن طلحه شافعی در مطالب السؤول (ص ۸۹، باب ۱، فصل ۵، ایقاظ وتنبیه) با شرح مفصّلی اشاره باین معنی می نماید.

حافظ ابو نعیم اصفهانی در کتاب منقبه المطهرین و شیخ علی جفری در کنز البراهین و سید شهاب الدین در توضیح الدلایل (ص ۳۱۱ خطی) دیگران در مصنّفات و مؤلّفات خود این حدیث را نقل نموده اند، بعضی از اسماء بنت عمیس (زوجه ابی بکر) و بعضی از دیگران صحابه، تا می رسد به ابن عباس (حبر امت) رضوان اللّه علیه که گفت: اخذ رسول اللّه (صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم) بیدی و بید علی بن أبی طالب فصلّی اربع رکعات؛ یعنی رسول خدا صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم دست من و علی را گرفت پس چهار رکعت نماز گذارد، آنگاه دست بسوی آسمان بلند نموده، عرض کرد: اللّهم سئلک موسی بن عمران و انا محمّد أسئلک ان تشرح لی صدری و تیسّر لی امری و تحلّ عقده من لسانی یفقهوا قولی و اجعل لی وزیرا من اهلی علیّا اشدد به ازری و اشرکه فی امری؛ پروردگارا! موسی بن عمران از تو سؤال نمود من هم که محمّد هستم، درخواست می نمایم که گشاده گردانی سینه مرا و آسان نمائی امر مرا و باز نمایی گره را از زبان من، تا بفهمند حرف مرا و قرار بده برای من وزیری از اهل من و آن علی بن أبی طالب است؛ محکم کن به او پشت مرا و شریک قرار بده او را در کار من.

ابن عباس گفت: صدای منادی را شنیدم که گفت: یا احمد قد اوتیت ما سألت؛ یا احمد آن چه سؤال نمودی به تو عطا کردیم. آنگاه رسول أکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم دست علی را گرفت فرمود: دستها را به سوی آسمان بردار و از خدای خودت در خواست بنما که چیزی به تو عطا فرماید. پس علی دست‏ها را بلند نموده، عرض کرد: «اللهم اجعل لی عندک عهدا و اجعلنی عندک ودّا»؛ پروردگارا قرار بده برای من نزد خودت عهدی و پدید آور برای من در نزد خودت محبت و مودّت را. پس جبرئیل نازل گردید و این آیه شریفه را آورد: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا»

اصحاب از این قضیّه تعجب نمودند. رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم فرمود: «ممّا تعجبون انّ القرآن اربعه ارباع فربع فینا اهل البیت خاصا و ربع حلال و ربع حرام و ربع فرائض و احکام و الله انزل فی علیّ عليه السلام کرائم القرآن»

از چه چیز تعجب می کنید قرآن چهار قسمت است: یک ربع قرآن مخصوص ما اهل بیت است و یک ربع قرآن حلال و یک ربع حرام و یک ربع فرائض و احکام است به خدا قسم نازل گردیده درباره علی کرائم قرآن مجید! انتهی.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

حدیث «سد الابواب الا بابه» در اهل سنت درباره ابوبکر نقل شده است نه حضرت علی علیه السلام. و هم چنین پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم فرمودند «ابی بکر از من و من از ابی بکر می باشم».

پاسخ: امویها بسیار تلاش نمودند که در مقابل هر فضیلتی که از خصائص مولانا امیر المؤمنین عليه‌السلام به شمار آمده، حدیثی جعل کنند. ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه این وقایع را مشروحاً نقل نموده و می‏گوید از جمله احادیث موضوعه، همین حدیث است.

احادیث بسیاری در کتب معتبره اهل سنت با ذکر صحیح بودن آن آمده است که رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم به امر خداوند متعال تمام درهای خانه های مردم به مسجد را بست، مگر در خانه علی عليه‌السلام را.

امام احمد حنبل در مسند (۱۷۵/۱ مسند سعد بن مالک و نیز در ۲۶/۲ مسند ابن عمر و در ۳۶۹/۴ مسند زید بن أرقم) و امام ابو عبد الرّحمن نسائی در سنن (۱۱۲/۵ ح ۸۴۰۹ و ۵/۱۱۸ ح ۸۴۲۳) و خصائص العلوی (باب ذکر قول النبی صلی الله علیه وآله فی علیّ انّ الله لا یخزیه أبداً) و حاکم نیشابوری در مستدرک (۱۳۵/۳ ح ۴۶۳۱ کتاب معرفهْ الصحابه، باب مناقب علی، ذکر اسلام امیرالمومنین) و سبط ابن جوزی در تذکره (ص ۴۶، باب ۲، حدیث فی سدّ الابواب) با بیانات مشروحی اثبات این حدیث از طریق ترمذی و احمد می نمایند و ابن اثیر جزری در اسنی المطالب (ص ۶۵) و ابن حجر مکّی در صواعق (ص ۱۲۴، باب ۹، فصل ۲، حدیث الرابع والعشرون) و ابن حجر عسقلانی در فتح الباری (۱۴/۷ کتاب فضائل الصحابه، باب قول النبی سدّوا الأبواب الاّ باب أبی بکر) و طبرانی در المعجم الاوسط (۵۵۳/۴ ح ۳۹۴۲، احادیث علی بن سعید الرازي) و خطیب بغداد در تاریخ خود (۲۰۵/۷ ترجمه شماره ۳۶۶۹، شرح حال جعفر بن محمّد العلوي الحسنی) و ابن کثیر در (البدایه و النهایه ۳۷۹/۷ وقایع سال ۴۰ هجري، شیء من فضائل امیرالمؤمنین علی بن أبی طالب. حدیث المؤاخاه) و متقی هندی در کنز العمّال (۶۱۸/۱۱ ح ۳۳۰۰۴-۳۳۰۰۵ کتاب الفضائل، باب ۳، فصل ۲، فضائل علی) و هیثمی در مجمع الزوائد (۱۱۴/۹ کتاب المناقب، مناقب علی، باب فتح باب الذي فی المسجد) و محب الدّین طبری در ریاض النضره (۱۵۸/۴ باب ۴، فصل ۶، ذکر الأحادیث والأخبار الوارده فی فضائل علی، حدیث العشرون) و حافظ ابو نعیم در حلیه الاولیاء (۱۵۳/۴ ترجمه شماره ۲۵۸، شرح حال عمرو بن میمون الأودي) و جلال الدین سیوطی در تاریخ الخلفاء (ص ۱۷۲، تاریخ علی بن أبی طالب) و جمع الجوامع (۴۲۲/۴ ح ۱۲۹۶۳، السین مع الدال) و لئالی المصنوعه (۳۴۷/۱ کتاب المناقب، مناقب الخلفاء الأربعه) و خطیب خوارزمی در مناقب (ص ۲۹۹ ح ۲۹۶ فصل ۱۹) و حموینی در فرائد السمطین (۲۰۷/۱ ح ۱۶۲، سمط ۱، باب ۴) و ابن مغازلی در مناقب (ص ۲۵۶ ح ۳۰۴-۳۰۷ حدیث سدّوا الأبواب إلاّ بابه وطرقه) و مناوی مصری در کنوز الدقائق (۳۲۳/۱ ح ۴۰۵۴، حرف السین) و سلیمان بلخی حنفی ینابیع الموده باب ۱۷ (۲۵۷/۱ ح ۱-۱۰) را اختصاص به همین معنی داده و شهاب الدین قسطلانی در ارشاد الساری (۱۴۷/۸ کتاب فضائل الصحابه، باب قول النبی سدّوا الأبواب الاّ باب أبی بکر) و حلبی در سیره الحلبیّه (۳۴۶/۳ حجّهْ الوداع، باب یذکر فیه مدّهْ مرضه صلی الله علیه وآله وما وقع فیه ووفاته) و محمّد بن طلحه شافعی در  مطالب السؤول (ص ۸۴، باب ۱، فصل ۵)

(گرچه سیوطی این حدیث را از احادیث ضعاف شمرده است، لکن ابن حجر عسقلانی در فتح الباري، ۱۴/۷ کتاب فضائل الصحابه، باب قول النبی سدّوا الأبواب الاّ باب أبی بکر، بیانی دارد که با دقت در آن، نادرستی سخن سیوطی آشکار می شود.)

عموم علمای اهل سنت از عمر بن الخطّاب و عبد اللّه بن عبّاس و عبد اللّه بن عمر و زید بن ارقم و براء بن عازب و ابو سعید خدری و ابو حازم اشجعی و سعد بن ابی وقّاص و جابر بن عبد اللّه انصاری و غیرهم، به عبارات مختلفه از رسول أکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم این روایت را نقل کرده ‏اند.

و مخصوصاً بعض از علمای اهل تسنن مانند محمّد بن یوسف گنجی شافعی بابی را به این روایت اختصاص داده اند. ایشان در باب ۵۰کفایت الطالب (ص ۲۰۲) بعد از نقل احادیث مسند، می گوید: هذا حدیث عال آنگاه گوید: «چون عده‏ای از درهای منازل أصحاب به مسجد باز می شد و رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم از ورود و توقف در مساجد در حال حیض و جنابت نهی نمود لذا امر فرمود تمام درهای منازل را به مسجد مسدود نمودند الاّ در خانه علی عليه‌السلام را باز گذارند. پس از آن گوید: این اباحه و ورود و توقف در مسجد در حال جنابت خصیصه ای بود برای علی عليه‌السلام و لکن این عمل دلیل بر آن نمی باشد که هر جنب و حائضی می تواند در مساجد ورود و توقف نماید. اختصاص علی علیه السلام به این خصیصۀ عظمی برای آن بود که آن حضرت علم قطعی داشت که علی و فاطمه و اولادهای آنها دور از نجاستند؛ چنانچه آیه «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» تصریح به این معنی دارد.

ترمذی هم اشاره به این معنی نموده، که رسول اکرم فرمود: لا ینبغی لاحد ان یجنب فی المسجد الا انا و علی (الجامع الصحیح، ص ۹۸۱، ح ۳۷۳۶، کتاب المناقب، باب مناقب علی)

با توجه به این توضیح از عالم شافعی آیا دلیلی بر طهارت ابوبکر وجود دارد تا این خصیصه شامل حال او گردد.

(و نیز بیهقی در السنن الکبري، ۶۶/۷ کتاب النکاح، باب دخول المسجد جنباً؛ ابو یعلی در مسند، ۳۱۱/۲ ح ۱۰۴۲ مسند ابی سعید الخدري، و متقی هندي در کنز العمّال، ۵۹۹/۱۱ ح ۳۲۸۸۵ از ابی سعید و در صفحه ۶۲۶ از همین جلد، ح ۳۳۰۵۱ با اختلاف اندك در الفاظ، از امّ سلمه، کتاب الفضائل، باب 3، فصل 2، فضائل علی علیه السّلام همین حدیث را نقل کرده اند)

حاکم در مستدرک (۱۳۵/۳ ح ۴۶۳۲، کتاب معرفهْ الصحابه، باب مناقب علی، ذکر اسلام امیرالمومنین) و سلیمان بلخی حنفی در ینابیع الموده (۴۰۶/۲ ح ۷۶، باب ۵۹، فصل ۳) به نقل از ذخایر العقبی (ص ۷۷، قسم ۱، باب فضائل علی، ذکر انّ النبی أمر بسدّ الأبواب الشارعه فی المسجد إلاّ باب علی) امام الحرم از مسند امام احمد بن حنبل (۲۶/۲ مسند ابن عمر) و خطیب خوارزمی در مناقب (ص ۳۳۲، ح ۳۵۴، فصل ۱۹) و ابن الحجر در صواعق (ص ۱۲۷، باب ۹، فصل ۳) و سیوطی در تاریخ الخلفاء (ص ۱۷۲، شرح حال علی بن أبی طالب، فصل فی الأحادیث الواردهْ فی فضله) و ابن اثیر جزری در اسنی المطالب (ص ۶۵) و دیگران با مختصری کم و زیاد در الفاظ نقل نموده اند که عمر خطاب گفت: لقد اوتی علی ابن أبی طالب ثلاث خصال لان تکون لی واحده منهنّ احبّ الیّ من حمر النعم زوّجه النبیّ صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بنته و سدّ الابواب الاّ بابه، و سکناه المسجد مع رسول اللّه یحلّ له فیه ما یحلّ له، و اعطاه الرایه یوم خیبر.

و نیز ابن ابی شیبه در المصنّف، ۵۰۰/۷ ح ۳۶، کتاب الفضائل، فضائل علی بن أبی طالب؛ ابن اثیر در اسد الغابه، ۲۱۴/۳ شرح حال عبدالله بن عثمان (ابوبکر)؛ سمهودي در وفاء الوفاء، ۴۷۵/۲ السنه العاشرهْ من الهجرهْ، باب ۳، فصل ۱۱؛ متقی هندي در کنز العمّال، ۱۱۰/۱۳ ح ۳۶۳۵۹، کتاب الفضائل بعد از باب ۱۰، باب فضائل الصحابهْ، فضائل علیّ؛ هیثمی در مجمع الزوائد، ۱۲۰/۹ کتاب المناقب، مناقب علی، باب جامع فی مناقبه. هیثمی بعد از نقل حدیث می نویسد: «رواه أحمد و أبو یعلی و رجالهما رجال الصحیح » و ابن کثیر در البدایهْ و النهایهْ، ۳۷۷/۷ حوادث سال ۴۰ هجري، شیء من فضائل أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب)

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

علماء شیعه کتاب های ما را با دستگیره و پارچه بر می دارند که دستشان به جلد کتاب نخورد تا چه رسد به آنکه مطالعه نمایند.

پاسخ: شما قطعاً دلیلی ندارید که اثبات کند علماء شیعه حاضر به دست زدن به کتب اهل تسنن نیستند و آن ها را با پارچه برمی‏دارند بلکه بیگانگان، و بیگانه پرستان و شیاطین داخلی پیوسته می خواهند آب را گل آلود نموده و از نفاق مسلمانان به نفع خود بهره برداری نمایند.

خداوند متعال در سوره حجرات آیه ۶ می فرماید: إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهالَهٍ فَتُصْبِحُوا عَلی ما فَعَلْتُمْ نادِمِینَ (هرگاه فاسقی خبری برای شما آورد (تصدیق نکنید) در مورد آن تحقیق کنید. مبادا در اثر نادانی با قومی درگیر شوید و سخت پشیمان گردید.) اگر این دستور بزرگ نصب العین آقایان بود، کلمات دشمنان در شما اثر نمی نمود که امروز پشیمانی آورد.

ما کتابهای کفّار و مشرکین و مرتدّین را با انبر بر نمی‏داریم، تا چه رسد به کتب اهل سنت. بر خلاف گفته شما کتاب های معتبره علماء شما را به دقت مطالعه می کنیم. نوع محصّلین شیعه بخش بسیاری از علوم صرف و نحو و معانی و بیان و منطق و لغت و تفسیر و کلام را از کتب و تألیفات علماء سنی استفاده می نمایند؛ پس چگونه آن کتب را با انبر و پارچه بر می دارند؟!!

ما حکم صرّاف بینا را داریم که می توانیم خوب و بد کتب را تمیز داده، فریب شبهات و اشکالات امثال فخر رازی ها و مغلطه کاری امثال ابن حجرها و روزبهان ها و آمدی ها و ابن تیمیّه ها را نخوریم و تحت تأثیر غلط کاری های آنها قرار نگیریم.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

گویندگان لا اله الاّ اللّه محمّد رسول اللّه با هم برادرند. طرح مباحث اختلافی بین شیعه و سنی موجب تفرقه و سوء استفاده دشمن می شود.

پاسخ: اگر این چنین است پس چرا اهل سنت، شیعیان اهل بیت رسالت را که اقرار بوحدانیّت پروردگار و نبوّت خاتم الانبیاء صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم می نمایند و همگی اهل یک قبله و یک کتاب می باشند؛ عامل به تمام احکام و واجبات بلکه مستحباتند؛ نماز می خوانند؛ روزه می گیرند؛ حج بیت اللّه به جا می آورند و ترک محرّمات می نمایند؛ ادای خمس و زکاه می کنند و معتقد به معاد می باشند، کافر و مشرک و رافضی می خوانند و از خود دور می نمایید؟

پس وسیله افتراق کلمه و دوییت و نفاق سنی ها هستند که چند میلیون مسلمان مؤمن موحد را از خود جدا به آنها کافر و مشرک و رافضی می گویند در صورتی که دلیل محکمی بر شرک و کفر آنها ندارید. آنچه می گویید تهمت محض و مغلطه کاری می باشد.

چرا خداوند امام حسین را یاری نکرد؟

این چه خدایی است که بهترین بنده‌اش امام حسین را نجات نداد؟

بله این مطلب صحت دارد. برای نمونه شواهدی را ذکر می کنیم:

1- تهمت های «ابن عبد ربه» به شیعیان

یکی از علمای ادبی عامه محمّد بن عبد ربه قرطبی اندلسی مالکی، متوفّای سال 328 قمری در قرطبه است. او در «عقد الفرید» (1) شیعیان را یهود این امّت معرفی نموده و نوشته همانطور که یهودی ها نصاری را دشمن می دارند، شیعیان هم اسلام را دشمن می دارند. آن گاه با این عنوان، تهمت های بسیار به شیعیان زده است.

از جمله می گوید: شیعیان مانند یهود به سه طلاق عقیده ندارند.

و نیز قائل به عدّه ی بعد از طلاق نیستند.

کذب این اتهام پر واضح است. در حالی که تمام کتب فقهیه و رسائل عملیه ی علمای شیعه پر است از دستورات سه طلاق و طریقه ی عدّه نگاه داشتن بعد از طلاق.

او همچنین می گوید: شیعیان مانند یهود، جبرئیل را دشمن می دارند؛ به علت آنکه وحی را اشتباهی برای پیغمبر (صلی الله علیه و آله) آورده، در حالی که باید بر علی (علیه السلام) وحی می آورد!

در حالی که شیعیان، حضرت محمّد مصطفی خاتم الأنبیاء (صلی الله علیه و آله) را پیغمبر بر حق می دانند که ابداً اشتباهی در نزول وحی در آن حضرت به کار نرفته بلکه شیعیان معتقدند که جبرئیل امین وحی الهی، امیرالمؤمنین را از جانب خدای متعال به وصایت و خلافت خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) معرفی نموده است.

اگر این مرد زحمت تهیه و مطالعه کتب شیعیان را به خود می داد، چنین تهمتی را نمی زد. شاید هم عمداً زده، تا امر را بر بی خبران مشتبه نماید.

و نیز گوید: شیعیان مانند یهود هستند، به سنّت پیغمبر عمل نمی کنند وقتی به هم می رسند، عوض سلام می گویند:

«السام علیکم؛ یعنی مرگ بر شما باد؟!»

طرز عمل و معاشرت شیعیان با دیگران، بزرگ ترین دلیل بر کذب گفتار او می باشد.

و عجیب تر می گوید: همانطور که یهود، خون و مال تمام مسلمانان را حلال می دانند؛ شیعیان نیز خون و مال کفار را حلال می دانند.

و حال آنکه خود اهل سنت شاهد اعمال شیعیان هستند و می بینند که شیعیان جان و مال کفّار را حلال نمی دانند، تا چه رسد که تصرّف در جان و مال مسلمانان کنند. در مذهب شیعه، حق الناس بزرگ ترین گناه به شمار آمده و قتل نفس از گناهان کبیره می باشد.

2- تهمت های ابن حزم

یکی از اکابر علمای اهل سنت احمد بن سعید بن حزم اندلسی، متوفّای سال 456 قمری در بادیه لبله می باشد که در کتاب «الفصل فی الملل و النحل» جسارت های بسیار، توأم با دروغها و تهمت های عجیب به شیعیان زده است. مخصوصاً جلد اوّل آن کتاب را مطالعه کنید، ببینید چه هزلیاتی گفته؛ از جمله صریحاً می گوید: شیعیان مسلمان نیستند، بلکه کفّار و دروغگویانی هستند که سرچشمه از یهود و نصاری گرفته اند؟!

و در صفحه 182 جلد چهارم می گوید: شیعیان ازدواج با نُه زن را جایز می دانند؟! (2)

بزرگ ترین دلیل بر کذب گفتار و تهمت عجیب این مرد کذّاب، کتب فقهیه‌ی استدلالیه و رسائل عملیه‌ی قرون متمادیه شیعیان است که در همه جا دستور است بیش از چهار زن به نکاح دائم حرام است که گذشته از فقهاء و دانشمندان شیعه، تمام شیعیان جاهل بیابانی هم می دانند که چنین دستوری ابداً وجود خارجی ندارد.

و اگر کسی جزوات آن کتاب را ببیند، از نقل اقوال دروغ، تهمت ها، فحش ها و نسبتهای بدی که به شیعیان می دهد، واقعاً خجالت می کشد؛ برای نمونه به همین مقدار کفایت است.

3- تهمت های ابن تیمیّه

احمد بن عبدالحلیم حنبلی معروف به ابن تیمیه، متوفای سال 727 قمری، او از بین همه‌ی علمای اهل سنت نسبت به شیعیان، بلکه مولانا امیرالمؤمنین و عترت طاهره رسول الله (صلی الله علیه و آله) بغض و کینه ی عجیبی داشته و اگر کسی مجلّدات کتاب «منهاج السنّهْ» این مرد را بخواند، مبهوت می شود از شدّت عداوت او، که روی همین اصل، گذشته از آنکه تمام نصوص صریحه و فضایل عالیه مولانا امیرالمؤمنین و اهل بیت طاهرین را رد و تکذیب می نماید، دروغ ها و تهمت های عجیبی به شیعیان نسبت داده که عقل هر شنونده ای مات و حیران می گردد که اگر بخواهم به هر یک از آنها جواب بدهم، رشته ی سخن به درازا خواهد کشید، ولی برای نمونه به بعضی از آنها اشاره می نماییم و عجیب آنکه با آن همه دروغ هایی که خود نسبت به شیعیان می دهد، برای اغوای عوام بی خبر در منهاج السنه می نویسد احدی از طوایف اهل قبله مانند شیعیان دروغ نگفته اند. فلذا اصحاب صحاح، روایات آنها را نقل ننموده اند؟! (3)

در جای دیگر نیز می گوید: شیعیان به مساجد اعتنایی ندارند. مساجد آنها خالی از جمعیت می باشد. نه جمعه و نه جماعت، در مساجد بر پا نمی کنند و اگر گاهی نماز بگزارند، فرادا می خوانند؟! (5)

کلام خنده آور او ما را از جواب بی نیاز می کند.

او در ادامه می گوید: شیعیان مانند مسلمانان به حج بیت الله نمی روند، بلکه حجّ آنها زیارت قبور می باشد. ثواب حجّ قبور را از حجّ خانه ی خدا بالاتر می دانند، بلکه سب و لعن می نمایند کسانی را که به حجّ قبور نمی روند؟! (6)

و حال آنکه اگر کتب و رسائل عبادات شیعیان را باز کنید، می بینید که فصل مخصوصی راجع به این عبادت قرار داده اند به نام «کتاب الحج - باب الحج».

گذشته از آنکه هر فقیهی کتاب مناسک حج دارد که در آنها دستورات عالیه برای شیعیان در تشرّف به حج داده اند، تا آنجا که اخباری از ائمّه ی معصومین نقل نموده اند که مسلمان (شیعه یا سنّی) اگر مستغنی شد و حجّ بیت الله را ترک نمود، از اسلام خارج است و هنگام مرگ، (از غیب عالم) به او تارک حج گفته می شود: به چه طریق میل داری بمیری؛ به دین یهود یا نصرانیت و یا مجوسیت. (7)

آیا عقل باور می کند با چنین دستوراتی، شیعیان ترک حجّ بیت الله نمایند؟ اگر از یک شیعه عامی که تشرّف به عتبات عالیات و زیارت قبور ائمّه اطهار می نماید، سؤال کنید که عمل حج را کجا باید به جای آورد، جز مکّه معظّمه به شما جواب نخواهد داد.

و در صفحه 11 جلد اول می گوید: شیعیان سگهای خود را به نام ابی بکر و عمر می نامند و پیوسته آنها را لعن می کنند. (8)

و حال آنکه در تمام کتب احکام و اخبار شیعه، بر خلاف عقیده‌ی اهل سنت، سگ را نجس العین معرفی نموده اند و در همه جا آورده اند که اگر در خانه ی مسلمانی سگ باشد، رحمت خدا به اهل آن خانه نازل نمی گردد.

مسلمانان شیعه ممنوع از نگهداری سگ هستند مگر در چند جا برای شکار، پاسبانی خانه و گله بانی با شرایط مخصوصی که ثبت نموده اند. (9) یک علّت مخالفت حضرت سیدالشهداء، با یزید، برای آن بود که یزید سگ بازی می کرد و در خانه، بدون جهات مذکوره، سگ نگهداری می کرد.

و نیز در جلد دوم می نویسد: شیعیان چون منتظر امام منتظر می باشند، لذا در بسیاری از مکان ها مانند سرداب در سامراء، روزها مرکبی از اسب یا قاطر یا غیر آن حاضر می کنند و فریاد می زنند به امام خود که مرکب حاضر است و همه مسلّح آماده خدمت هستیم؛ خروج نما و در اواخر ماه مبارک رمضان رو به مشرق ایستاده، آن حضرت را صدا می زنند تا خروج نماید و میان آنها اشخاصی ترک نماز می کنند که مبادا آن حضرت ظاهر شود و او در نماز باشد و از خدمتگزاری آن حضرت محروم گردد؟! (10)

عجب از گفتارهای ناهنجار و تهمت های بی حساب و خنده آور ابن تیمیه که در گوشه ی بیابان های دور افتاده، چنین هزلیاتی گفته، بلکه تعجّب از علمای امروز مصری و دمشقی و غیره داریم که در تمام بلاد با شیعیان محشورند و مخصوصاً در سامراء که برخی اهالی آن از اهل تسنّن می باشند و حتی خدّام سرداب مقدّس هم همگی سنّی هستند، (در زمان حیات ابن تیمیه) از آنها تحقیق نکرده و از علمای بزرگ نشنیده، تبعیت از هزلیات امثال ابن تیمیه ها نموده و این قبیل خرافات و ترّهات را در کتاب های خود درج می نمایند! (مانند عبدالله قصیمی مصری در الصراع بین الاسلام والوثنیه و محمد ثابت مصری در الجولهْ فی ربوع شرق الأدنی و موسی جار الله ترکستانی در الوشیعهْ فی نقد عقاید الشیعه و احمد امین مصری در فجر الاسلام وضحی الاسلام و غیرهم).

4- تهمت های شهرستانی

چه بسا از کتب اهل سنت که بسیار معروفیت جهانی پیدا نموده، در صورتی که تحقیقاً قدر و قیمتی از جهت علم و اطلاع مؤلّف آن ندارد؛ مانند ملل و نحل محمّد بن عبدالکریم شهرستانی، متوفای سال 548 قمری که در نزد ارباب تحقیق قدر و قیمت ندارد. صفحات آن کتاب را که آدمی باز می نماید، می بیند چه نسبت های ناروا و تهمت های بی جا که به شیعیان داده. گذشته از نسبت علی پرستی و عقیده به تناسخ و تشبیه (11) و خرافاتی که عقل و شرع از آنها دور و روح شیعیان از آنها برکنار است، به آنها داده است و معلوم است که قوه ی تشخیص و تعمّق در حقایق نداشته است.

برای نمونه به یک واقعه ی ساده ی تاریخی اشاره می نماییم که خوانندگان محترم از همین امر جزئی پی به مطالب کلی کتاب برده و مؤلّف را بشناسند:

او ضمن وقایع و حالات اثنی عشریه می نویسد: بعد از حضرت امام محمّد تقی «حضرت امام علی بن محمد النقی و مشهد مکرمش در قم است» (12) و حال آنکه هر عارف و عامی حتی دشمنان و اطفال هم می دانند که قبر مبارک حضرت هادی، امام علی النقی (سلام الله علیه) در سامراء، پهلوی قبر فرزند والا تبارش امام حسن عسکری (علیه السّلام) می باشد، دارای حرم و گنبد طلای بسیار عالی است که مرحوم ناصرالدین شاه قاجار، افتخار مذهَّب نمودن آن را داشته است.

اینها نمونه هایی بودند از تهمت ها، دروغ ها و اهانت هایی که اکابر علمای اهل تسنّن به جامعه شیعیان نسبت داده اند و اگر می خواستیم به فهرست اقوال تمامی آنها، از قبیل ابن حجر مکّی، جاحظ، قاضی روزبهان و امثال آنها بپردازیم، بایستی بیشتر قلم بزنیم.

منابع:

1- عقد الفرید، ابن عبد ربه، 2/222

2- الفصل، ابن حزم، 4/182، ذکر العظائم المخرجهْ إلی الکفر

3- منهاج السنه، ابن تیمیه، 1/66، مقدمه مؤلف، الرافضه هم أضلّ الناس فی العقول والنقول

4- همان، 1/99، فصل فی مقدمهْ کتاب ابن المطهّر

5- همان، 1/474، فصل فی الرد علی قوله انّهم یقولون إنّ الأنبیاء غیر معصومین

6- همان

7- کافی، شیخ کلینی، 4/268/1 و 5

8- همان، 1/50

9- علاوه بر آیات قرآن کریم که در تحریم سگ و نجس بودن آن وارد شده است در روایات اهل بیت علیه السّلام نیز بر تحریم آن تأکید شده است و حتی ثمن آن نیز باطل است. روی عن النبی (صلی الله علیه و آله) انه قال: (ان الله تعالی حرم الکلب و حرم ثمنه و حرم الخمر وحرم ثمنها) (الخلاف، شیخ طوسی، 3/466)، و نیز از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده است: البحث ثمن المیته وثمن الکب... (الکافی 5/127/2، باب البحث) عن ابی عبدالله (علیه السّلام)... انّ الله لم یخلق خلقاً شراً من الکلب و ان الناصب اهون علی الله من الکلب (کافی، 3/14/1 باب ماء الحمام)

10- همان، 1/44

11- الملل والنحل، شهرستانی، 1/155 - 157، باب 6، الغالیه

12- همان، 1/150، باب 6، الشیعهْ الاثنا عشریه

بنابر اخبار کثیر در کتب خاصه و مخصوصاً عامه در مذمّت ابوهریره و حالات او مشخص می شود او جعال حدیث و معلون است.

ابن ابی الحدید معتزلی شرح «نهج البلاغه» (1) از شیخ و استاد خود، ابو جعفر اسکافی نقل می کند که معاویة بن ابی سفیان جمعی از صحابه و تابعین را مأمور نمود که اخبار قبیحه در طعن و بیزاری جستن از علی (علیه السّلام) جعل نمایند و میان مردم انتشار دهند. فلذا آنها پیوسته مشغول این امر بودند و انتشار قبایح می دادند؛ از جمله ی آن اشخاص ابو هریره، عمرو بن عاص و مغیرهْ بن شعبه بودند.

وی سپس قضایا را شرح مفصّل می دهد تا در صفحه 359 از اعمش روایت نموده (2) که وقتی ابو هریره با معاویه وارد مسجد کوفه شد و کثرت استقبال کنندگان را دید، بر دو پای خود برخاست، در حالتی که دو دستی بر سر می زد (برای جلب توجّه مردم). آن گاه گفت: ای مردم عراق! آیا گمان می برید من دروغ بر خدا و پیغمبر بگویم و آتش جهنّم را بر خودم بخرم؟ بشنوید از من آنچه را که من از پیغمبر (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود:

«انّ لکلّ نبیّ حرماً والمدینه حرمی، فمن أحدث فیها حدثاً فعلیه لعنه الله والملائکه والناس أجمعین. قال: وأشهد بالله أنّ علیّاً أحدث فیها حدثاً.»

برای هر پیغمبری حرمی است و حرم من مدینه است. هر کس احداث حادثه ای در مدینه بنماید بر او باد لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم. آن گاه ابوهریره گفت: خدا را گواه می گیرم که علی (علیه السلام) در مدینه احداث حادثه نمود! (یعنی مردم را تحریک نمود)

وقتی این خبر به معاویه رسید که ابوهریره چنین خدمتی به او نموده، آن هم در کوفه، مرکز خلافت علی (علیه السّلام)، فرستاد او را آوردند، اکرامش نمود، جایزه اش داد و او را والی مدینه گردانید.

ابوهریره ملعون است چون سب کننده ی خداوند و پیغمبر است. بنابر اخبار متواتری که اکابر علمای اهل سنت نقل نموده اند که رسول الله (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس علی را سب نماید، مرا سب نموده و کسی که مرا سب نماید، خدا را سب نموده؛ چون ابوهریره از جمله کسانی بوده که علاوه بر سب و لعن نمودن امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السّلام)، به واسطه جعل و وضع حدیث مردم را وادار به سبّ آن حضرت می نمود!

شرکت ابوهریره با بسر بن ارطاهْ در ظلم و کشتار مسلمین از دیگر دلائل ملعون بودن اوست.

طبری (3)، ابن اثیر(4)، ابن ابی الحدید(5)، علامه ی سمهودی(6)، ابن خلدون(7)، ابن خلّکان و دیگران نوشته اند: موقعی که معاویهْ بن ابی سفیان بسر بن ابی ارطاهْ سفاک، خونخوار، قسی القلب و شقی النفس را برای سرکوبی اهل یمن و شیعیان مولانا امیرالمؤمنین (علیه السّلام) با چهار هزار مرد جنگی شامی از راه مدینه روانه یمن نمود، او در بین راه مدینه، مکّه، طائف، تباله (که شهری است در تهامه)، نجران، قبیله ی ارحب (که از قبایل همدان بود)، صنعا، حضرموت و اطراف آنها، منتها درجه ی اهانت و سفّاکی و قتل عام و ظلم و تعدّی را اعمال نمودند، به پیر و جوان بنی هاشم و شیعیان امیرالمؤمنین اکتفا ننمودند، حتی دو طفل صغیر ابن عباس را که از طرف امیرالمؤمنین (علیه السّلام) والی یمن بود، سر برید، تا آنجا که شماره کشته شدگان به امر آن ملعون را در آن سفر، زیاده از سی هزار نفر آورده اند؟!

ابوهریره در این مسافرت، به معیت و معاونت بُسر سفّاک خونخوار حاضر و ناظر عملیات فجیع او بود. مخصوصاً در ظلم و ستمی که به اهل مدینه منوّره وارد آوردند و آن مردم بی گناه بلادفاع، مانند جابر بن عبدالله انصاری و ابو ایوب انصاری و دیگران، همگی ترسان و لرزان، بعضی فراری و برخی در خانه ها پنهان گشتند و خانه های آنها را مانند خانه ابو ایوب انصاری که از صحابه خاصّ رسول الله بود آتش زد. ابوهریره می دید و حرفی نمی زد، بلکه معاون و کمک یار او بود.

مخصوصاً بعد از حرکت آن لشکر نکبت اثر، به سمت مکّه معظّمه، ابوهریره به همان عنوان نیابت در آنجا ماند و بعد هم از طرف معاویه به جبران این خدمتگزاری و مساعدت با بسر بن ارطاهْ، والی مدینه گردید.

آیا این مرد دنیاپرست که در مدّت سه سال (8) در مدینه و مصاحب رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) بود. حدیث معروف پیامبر در مورد ترساندن مردم مدینه را نشنیده بود؟!

علامه سمهودی در تاریخ المدینه، احمد حنبل در مسند، سبط ابن جوزی در صفحه 163 «تذکره» و دیگران با سلسله اسناد از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل نموده اند که پیامبر مکرر می فرمود:

«من أخاف أهل المدینه ظلماً أخاف الله وعلیه لعنه الله والملائکه والناس أجمعین، لا یقبل الله منه یوم القیامه صرفاً ولاعدلاً. لعن الله من أخاف مدینتی. لا یرید أهل المدینه أحد بسوء إلاّ أذابه الله فی النار ذوب الرصاص.» (9)

هر کس از روی ظلم اهل مدینه را بترساند، خداوند او را بترساند و بر او باد لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم و قبول نمی نماید خداوند از او روز قیامت هیچ چیزی را. لعنت خدا بر کسی که بترساند اهل مدینه مرا. احدی اراده بدی به اهل مدینه نمی نماید مگر آنکه خداوند او را مانند سرب در آتش آب خواهد نمود.

او در این صورت چگونه شرکت نمود در لشکری که آن همه ظلم و تعدّی و ایجاد خوف و ترس در اهل مدینه نمودند.

مردود بودن ابوهریره و تازیانه زدن عمر به او

ابن اثیر در حوادث سال 23 و ابن ابی الحدید در صفحه 104 جلد سوم «شرح نهج البلاغه» (10) و دیگران نقل نموده اندکه چون عمر در سال 21، ابو هریره را والی بحرین نمود، به او خبر دادند مال بسیاری جمع نموده و اسب های زیادی خریده و لذا در سال 23 او را معزول نمود. همین که خدمت خلیفه رسید، خلیفه گفت:

«یا عدوّ الله وعدوّ کتابه أسرقت مال الله».

یعنی ای دشمن خدا و دشمن کتاب خدا آیا دزدی نمودی مال خدا را؟

گفت: هرگز دزدی نکردم، بلکه عطایایی مردم به من دادند.

و نیز ابن سعد در صفحه 90 جلد چهارم «طبقات» (11) و ابن حجر عسقلانی در «اصابه» (12) و ابن عبدربه در جلد اوّل «عقد الفرید» (13) می نویسد: خلیفه گفت: ای دشمن خدا! وقتی تو را والی بحرین نمودم، کفش و نعلینی به پا نداشتی. اینک شنیده ام اسب هایی به هزار و ششصد دینار خریداری نمودی، از کجا آوردی؟ گفت: عطایای مردم است که نتایج آن بسیار گردیده. خلیفه متغیر گردید، از جا برخاست و آن قدر تازیانه بر پشت او زد تا خون آلود شد. آن گاه امر کرد ده هزار دینار که در بحرین ذخیره نموده بود، از او گرفته و تحویل بیت المال دادند.

عمر نه تنها در زمان خلافت او را زد، بلکه مسلم در کتاب «صحیح» (14) می نویسدکه در زمان رسول خدا، عمر بن الخطّاب ابوهریره را آن قدر زد تا به پشت بر زمین خورد.

ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه» (15) می گوید:

«قال أبو جعفر (الاسکافی): أبوهریره مدخول عند شیوخنا، غیر مرضیّ الروایه، ضربه عمر بالدره و قال قد اکثرت من الروایه أخری بک أن تکون کاذباً علی رسول الله صلی الله علیه و آله»

ابو جعفر اسکافی (شیخ معتزله) گفته است: ابو هریره در نزد شیوخ ما مدخول است (یعنی از حیث عقل) و روایت، او مورد رضا و قبول ما نمی باشد و عمر او را تازیانه زد و گفت: زیاده روی در روایت نموده ای و تو نسبت دروغ می دهی به رسول خدا (صلی الله علیه و آله).

ابن عساکر در «تاریخ کبیر» (16) و متقی در «کنز العمّال» (17) نقل می نمایند:

عمر او را با تازیانه زد و زجرش نمود و منع از نقل حدیث از رسول الله نمود و گفت: روایت زیاد نقل می نمایی از پیغمبر و تو نسبت دروغ می دهی به رسول خدا (صلی الله علیه و آله). لذا باید ترک کنی نقل حدیث را از قول آن حضرت و الاّ تو را می فرستم به زمین دوس (که قبیله ای است در یمن که ابوهریره از آنجا بوده) و یا به زمین بوزینگان، یعنی کوهستانی که بوزینگان در آنجا زیاد هستند.

و نیز ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه» (18)، از استاد خود، ابو جعفر اسکافی نقل نموده که حضرت مولی الموحّدین امیرالمؤمنین سلام الله علیه فرمود:

«ألا انّ أکذب الناس - أو قال أکذب الأحیاء - علی رسول الله صلی الله علیه و آله أبوهریره الدوسی.»

بدانید که دروغگوترین مردم - یا فرمود دروغگوترین زندگان - به رسول خدا صلی الله علیه و آله ابوهریره دوسی می باشد. (دوس قبیله ای است در یمن)

ابن قتیبه در «مختلف الحدیث» (19)، حاکم در «مستدرک» (20)، ذهبی در تلخیص «المستدرک» (21) و مسلم در «صحیح» (22) در فضایل ابوهریره همگی نقل می نمایند که مکرّر عایشه او را رد نموده و می گفت: ابو هریره کذّاب است و از قول رسول خدا بسیار جعل حدیث می نماید.

ابو هریره را نه تنها شیعه بلکه عمر، عایشه، صحابه و تابعین مردود خوانده اند.

چنانچه شیوخ معتزله و علمای آنها و حنفی ها عموماً احادیث ابوهریره را مردود می دانند و هر حکمی که سندش منتهی به ابوهریره می شود، باطل می دانند؛ چنانچه نووی در شرح صحیح مسلم، مخصوصاً جلد چهارم، مبسوطاً متعرّض است.

و ابو حنیفه، می گفت: صحابه رسول الله عموماً ثقه و عادل بودند. من از هر کدام و به هر سند باشد، حدیث می گیرم، مگر حدیثی که سندش منتهی گردد به ابو هریره و انس بن مالک و سمرهْ بن جندب که از آنها نمی پذیرم. (23)

پس اهل سنت به شیعه اعتراض ننمایید که چرا ابو هریره صحابی را جعل کننده حدیث و معلون می دانند؛ چون او در نزد خود عامه هم معلون و مردود است.

منابع:

1- شرح نهج البلاغهْ، ابن ابی الحدید، 4/63، خطبه 56

2- همان، 4/67، خطبه 56

3- تاریخ طبری، ابن جریر طبری، 4/106 - 107

4- الکامل، ابن اثیر، 3/384، وقایع سال 40 هجری

5- شرح نهج البلاغه، ابن أبی الحدید، 1/340، خطبه 25

6- وفاء الوفاء، سمهودی، 1/46، باب 2، فصل 2

7- تاریخ ابن خلدون، 3/4 و 5

8- طبقات ابن سعد 1/265

اصابه ابن حجر 7/359

صحیح البخاری، 5/42، ح 119

حاکم در مستدرک 3/581، ح 6154

ابن عبد البر در استیعاب 4/1772

9- صحیح بخاری، 3/53 -54، ح 129

صحیح مسلم، 2/995 - 998، ح 467

وفاء الوفاء، سمهودی، 1/46، باب 2، فصل 2

تاریخ المدینهْ، 58/110

تذکرهْ الخواص، سبط ابن جوزی، ص258، باب 9

مسند احمد بن حنبل، 4/55

10- شرح نهج البلاغهْ، ابن ابی الحدید، 16/165، خطبهْ 40

11- طبقات الکبری، ابن سعد، 4/250، ترجمه شماره 520

12- الاصابهْ، ابن حجر عسقلانی، 7/360، ترجمه شماره 10680

13- عقد الفرید، ابن عبد ربه، 1/34

14- صحیح مسلم، 1/60، ح 52، کتاب الایمان

15- شرح نهج البلاغهْ، ابن ابی الحدید، 4/68 - 67، خطبه 56

16- تاریخ دمشق، ابن عساکر، 50/172، ترجمه شماره 5817

17- کنز العمّال، متقی هندی، 10/291، ح 29472

18- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، 4/68، خطبه 56

19- تأویل مختلف الحدیث، ابن قتیبه، ص89

20- المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، 3/582، ح 6160

21- تلخیص المستدرک، ذهبی، 3/509

22- صحیح مسلم، 4/1940، ح 160

23- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، 4/68، خطبه 56

قبل از جواب نیکوست برخی از روایات مدح شیخین را بیاوریم:

روایت اول:

«إنّ الله یتجلّی للناس عامّه و یتجلّی لأبی بکر خاصّه.»

به درستی که خداوند تجلی می فرماید از برای همه مردم عمومی و برای ابی بکر خصوصی.

روایت دوم:

«ما صبّ الله فی صدری شیئاً إلاّ صبّه فی صدر أبی بکر.»

نریخت خداوند در سینه من چیزی را مگر آنکه ریخت در سینه ابی بکر.

روایت سوم:

«أنا و أبی بکر کفرسی رهان.»

من و ابی بکر هر دو با هم مساوی هستیم؛ مانند دو اسب که در مسابقه با هم برابر باشند.

روایت چهارم:

«إنّ فی السماء الدنیا ثمانین ألف ملک یستغفرون لمن أحبّ أبابکر و عمر و فی السماء الثانیه ثمانین ألف ملک یلعنون من أبغض أبابکر وعمر.»

در آسمان دنیا هشتاد هزار ملک استغفار می نمایند برای کسی که دوست بدارد ابی بکر و عمر را و در آسمان دوم هشتاد هزار ملک لعن می نمایند دشمنان ابی بکر و عمر را.

روایت پنجم:

«أبوبکر و عمر خیر الأوّلین و الأخرین.»

ابوبکر و عمر، بهترین اوّلین و آخرین اند.

روایت ششم:

«خلقنی الله من نوره وخلق أبابکر من نوری و خلق عمر من نور أبی بکر و خلق أمّتی من نور عمر و عمر سراج أهل الجنّه.»

خلق نموده خدای تعالی مرا از نور خودش و خلق نموده ابی بکر را از نور من و خلق نموده عمر را از نور ابی بکر و خلق نموده است امّت مرا از نور عمر و عمر، چراغ اهل بهشت است.

حدیث هفتم:

«ما ینبغی لقوم فیهم أبوبکر أن یتقدّم علیه غیره.»

سزاوار نیست برای قومی که ابی بکر در میان آنها باشد و دیگری را بر او مقدم دارند.

جواب این روایات ساختگی:

اوّلاً مضامین ظواهر این اخبار خود دلالت کامله بر فساد و کفر راوی دارد که می رساند از لسان مبارک رسول اکرم، چنین مضامینی صادر نگردیده؛

زیرا حدیث اوّل، دلیل بر تجسّم است و قطعاً عقیده بر جسمیت حضرت باری تعالی کفر محض است.

حدیث دوم می رساند که ابی بکر شریک رسول الله بوده در آنچه بر آن حضرت نازل می شده.

حدیث سوم می رساند که خاتم الانبیاء هیچ گونه برتری بر ابی بکر نداشته؛ هر دو با هم مساوی بودند.

حدیث چهارم و پنجم، مخالف است با اخبار کثیره ای که مُجمع علیه فریقین است که بهترین اهل عالم، محمّد و آل محمّد سلام الله علیهم اجمعین اند.

و خبر ششم مخالف با قرآن مجید است؛ چون خداوند در آیه 13 سوره دهر می فرماید:

﴿لاَ یَرَوْنَ فِیهَا شَمْساً وَلاَ زَمْهَرِیراً﴾

بهشت جای آفتاب و ماه نمی باشد.

حجر و شجر و مدر و در و دیوار بهشت، تماماً روشن و نورانی می باشد. اهل دنیا هستند که احتیاج به چراغ دارند و الا اهل بهشت، احتیاج به چراغ ندارند.

علاوه بر این ظواهر، اکابر علمای درایه و رجال عامه، از قبیل:

مقدّسی در «تذکرهْ الموضوعات» (1)،

فیروزآبادی شافعی در کتاب «سفر السعادات» (2)،

ذهبی در «میزان الاعتدال» (3)،

خطیب بغدادی در «تاریخ بغداد» (4)،

ابن جوزی در کتاب «الموضوعات» (5)

و جلال الدین سیوطی در «اللآلی المصنوعه فی الأحادیث الموضوعه» (6) حکم بر موضوعیت و مجعولیت این احادیث نموده اند و صریحاً درباره هر یک از آنها می گویند که از جهت سلسله روات و اسناد، این احادیث از موضوعات و مفتریات است؛ چون علاوه بر افراد نا اهل و جعّال و کذّابی که در سلسله روات موجود است، بطلان آنها با قواعد عقلیه و آیات قرآنیه ظاهر و آشکار است.

اما خبر هفتم:

اگر این خبر فرموده ی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) بوده، چرا خود عمل به آن نمی نمود که با بودن ابی بکر، علی (علیه السّلام) را مقدّم می داشت.

در قضیه ی مباهله مگر ابی بکر حاضر نبود که علی را مقدّم بر او داشت.

در غزوه تبوک با بودن ابی بکر، چرا علی (علیه السّلام) را خلیفه خود قرار داد؟

در سفر مکّه چرا ابی بکر را معزول و علی را منصوب برای ابلاغ رسالت و قرائت سوره برائت نمود؟

در مکه با بودن ابی بکر، چرا علی را با خود برای بت شکنی برد، حتی به روی شانه ی خود سوار کرد و امر به شکستن بت هُبل نمود؟ (7)

با حضور ابی بکر، چرا علی (علیه السّلام) را برای حکومت و دعوت مردم یمن فرستاد؟ (8)

و علاوه بر همه، با بودن ابی بکر، علی را چرا وصی خود قرار داد؟

بنابراین کذب حدیث هفتم نیز آشکار شد.

منابع:

1- تذکرهْ الموضوعات، مقدسی، ص17، باب الألف. مقدّسی می نویسد: «إنّ الله لیتجلّی للمؤمنین عامّه ولأبی بکر خاصّه: فیه علی بن عبده بن قتیبه، کان یسرق الحدیث».

2- سفر السعادهْ، فیروزآبادی، ص141، خاتمهْ الکتاب. فیروزآبادی می نویسد: «من الموضوعات انّ الله یتجلّی للناس عامّه، لأبی بکر خاصّه، وحدیث ما صبّ الله فی صدری شیئاً إلاّ وصبّه فی صدر أبی بکر وحدیث کان صلی الله علیه وآله إذا اشتاق إلی الجنّه قبل شیبه أبی بکر و حدیث أنا و أبوبکر کفرسی رهان و حدیث انّ الله لمّا اختار الأرواح اختار روح أبی بکر و أمثال هذا من المفتریات المعلوم بطلانها ببدیهه العقل».

3- میزان الاعتدال، ذهبی، 2/259 - 260، ترجمه شماره 1907، شرح حال حسن بن علی بن زکریا بن صالح أبو سعید العدوی البصری. ذهبی می نویسد: «عن أبی هریره مرفوعاً انّ فی السماء ثمانین ألف ملک یستغفرون لمن أحبّ أبابکر وعمر و ثمانین ألفا یلعنون مَن أبغضهما. یرویه شیخ مجهول و قد رواه أبو حفص الکتانی عن العدوی. عن أبی هریره مرفوعاً انّ فی السماء ثمانین ألف ... قلت: هذا شیخ قلیل الحیاء، ما تفّکر فیما یفتریه. قال أبو أحمد الحاکم: فیه نظر ... وقال الدار قطنی: ذاک متروک و قال حمزه السهمی: سمعت أبا محمّد الحسن بن علی البصری یقول: أبو سعید العدوی کذّاب علی رسول الله صلی الله علیه و آله یقول علیه ما لم یقل».

و نیز در جلد 5، صفحه 148، ترجمه شماره 5814، شرح حال علی بن الحسن المکتب می نویسد: «عن جابر، قال رسول الله صلی الله علیه و آله: إنّ الله تعالی لیتجلّی للناس عامّه و یتجلّی لأبی بکر خاصّه. فهذا أقطع بأنّه من وَضع هذا الشویخ علی القطان ... قال الدار قطنی: کان یضع الحدیث».

4- تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، 12/19، ترجمه شماره 6381، شرح حال علی بن عبدهْ المکتب التمیمی. خطیب این حدیث را نقل می کند: «عن جابر بن عبدالله قال قال رسول الله صلی الله علیه و آله: انّ الله یتجلّی للناس عامّه ولأبی بکر خاصّه و هکذا رواه محمّد بن المسیّب عن ابن عبده و هو باطل».

و نیز در جلد 7، 7/383، ترجمه شماره 3910، شرح حال حسن بن علی أبو سعید العدوی خطیب بغدادی پس از نقل حدیث «إنّ فی السماء الدنیا ثمانین ألف ...» می نویسد: «وضعه العدوی عن کامل بن طلحه».

5- الموضوعات، ابن الجوزی، 1/225 - 228، و 237 و 242 - 244 کتاب الفضائل، باب فی فضل أبی بکر. بعد از نقل این حدیث «إنّ الله یتجلّی للخلائق یوم القیامه عامّه و یتجلّی لک یا أبابکر خاصّه» با الفاظ گوناگون، از انس به سه طریق، از جابر به چهار طریق، از ابی هریرهْ به یک طریق و از عایشه نیز به یک طریق این حدیث را نقل کرده است. سپس در مقام جرح و تعدیل بر آمده و تمام طرق این حدیث را باطل کرده است.

6- اللآلی المصنوعهْ، سیوطی، 1/286 - 288، کتاب المناقب، باب مناقب الخلفاء الأربعهْ. سیوطی این حدیث را به الفاظ گوناگون و طرق مختلف نقل کرده و تمامی طرق را باطل می کند.

همچنین عجلونی در کشف الخفاء، 2/419، خاتمهْ یختم به الکتاب، می نویسد: «أشهر المشهورات من الموضوعات کحدیث ان الله یتجلی للناس عامه و لأبی بکر خاصه و حدیث ما صب الله فی صدری شیئاً الا وصببته فی صدر أبی بکر وحدیث کان صلی الله علیه و آله إذا أشتاق إلی الجنه قبل شیبه ابی بکر وحدیث أنا و ابی بکر کفرسی رهان و حدیث ان الله لما اختار الارواح اختار روح ابی بکر و امثال هذا من المفتریات المعلوم بطلانها ببدیهه العقل».

7- المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، 2/395، ح3387، کتاب التفسیر، تفسیر سورهْ بنی اسرائیل.

متقی هندی در کنز العمّال، 13/171، ح 36516، کتاب الفضایل بعد از باب فضائل علی علیه السّلام

احمد بن حنبل، در مسند، 1/84، مسند علی بن أبی طالب علیه السّلام

خطیب بغدادی، در تاریخ بغداد، 13/302، ترجمه شماره 7282، شرح حال نعیم بن حکیم المدائنی، همین حدیث را با اختلاف الفاظ نقل کرده اند.

8- تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، 3/54، ترجمه شماره 997، شرح حال محمّد بن علی الرضا

احمد بن حنبل، در مسند 1/111، مسند علی بن ابی طالب

بیهقی، در سنن الکبری 8/111، کتاب الدیات

ابن ماجه در سنن 2/774، ح 2310، کتاب الاحکام، باب ذکر القضاهْ

کامل این روایت:

جبرئيل به حضور پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) رسيد و گفت: «يا محمّد! خداوند به شما سلام مي‎رساند و مي‎فرمايد: «من از ابوبكر راضي هستم، از او بپرس كه آيا او هم از من راضي است؟»

جواب:

ناچاریم به هر حدیثی از احادیث منقوله از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) برخوردیم، اول رجوع به قرآن مجید نماییم. اگر مطابق با قرآن بود می پذیریم و الاّ رد نماییم.

خدای متعال در آیه 16 سوره ی (ق) می فرماید:

﴿وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَ نَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ﴾

«ما انسان را خلق کرده ایم و از وساوس و اندیشه های نفس او کاملاً آگاهیم و از رگ گردن به او نزدیک تریم.»

حبل الورید، مَثَلی معروف است که در نزدیکی زیاد استفاده می شود.

حقیقت معنای این آیه شریفه راجع به این است که علم خداوند متعال بر وجهی محیط است به احوال انسان که هیچ چیزی از خفایای صدور و سرائر قلوب بر ذات اقدس او (جلّ و علا) مخفی و پوشیده نمی باشد.

و در آیه 62 سوره (یونس) می فرماید:

﴿وَ مَا تَکُونُ فِی شَأْنٍ وَ مَا تَتْلُوا مِنْهُ مِن قُرْآنٍ وَ لاَ تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلّا کُنّا عَلَیْکُمْ شَهُوداً إِذْ تُفِیضُونَ فِیهِ وَ مَا یَعْزُبُ عَن رَبّکَ مِن مِثْقَالِ ذَرّهٍ فِی الْأَرْضِ وَ لاَ فِی السّماءِ وَ لاَ أَصْغَرَ مِن ذلِکَ وَ لاَ أَکْبَرَ إِلّا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ﴾

«(ای رسول ما) در هیچ حال نباشی و هیچ آیه از قرآن تلاوت نکنی و به هیچ عملی تو و امّت وارد نشوید، جز آنکه همان لحظه شما را مشاهده می کنیم و هیچ ذرّه ای در همه زمین و آسمان از خدای تو پنهان نیست و کوچک تر از ذرّه و بزرگ تر از آن، هرچه هست، همه در کتاب مبین و لوح علم الهی مسطور است.»

به حکم این دو آیه شریفه و تأیید دلایل عقلیه، هیچ فعل و قولی از خدا پوشیده نمی باشد و پروردگار عالمیان به علم حضوری، عالم به جمیع افعال و اعمال و اقوال عباد است. حدیث مذکور، با این دو آیه و سایر آیات شریفه چگونه تطبیق می کند و به چه نحو ممکن است رضا و عدم رضای ابی بکر بر خدا مخفی باشد که محتاج به سؤال خداوند از ابی بکر باشد؟!

علاوه بر آنکه رضای حق تعالی مربوط به رضای خلق است. قطعاً تا بنده به مقام رضا نرسد، محبوب خدا نخواهد شد. پس چگونه خداوند اظهار رضایت از ابی بکر می کند و حال آنکه هنوز نمی داند ابی بکر به مقام رضا رسیده و از خدا راضی هست یا نه؟!

در این حدیث اگر قدری تأمّل کنیم، گذشته از آنکه اکابر علمای درایه و رجال عامه آن را از موضوعات و جعلیات می دانند، ظاهر عبارت آن، می رساند که این عبارت از رسول خدا نمی باشد؛ چون از مسلّمات است که بهشت مرکز شیوخ و پیران نمی باشد و در آنجا مانند دنیا سیر تکاملی وجود ندارد که آدمی از جوانی به سنّ پیری برسد. تا به کمال سیادت نائل آید.

و در روایات خاصه و عامه اخبار بسیاری این مطلب را تایید می کند؛ از جمله قضیه (1) اشجعیه که زن پیری آمد خدمت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله). حضرت در ضمن صحبت فرمود: «إنّ الجنّه لا تدخلها العجایز»؛ یعنی عجایز و پیران داخل بهشت نمی شوند. آن زن متأثر شد، ناله کنان عرض کرد: یا رسول الله! پس من وارد بهشت نمی شوم. این را گفت و از خدمت حضرت بیرون رفت.

حضرت فرمودند: «أخبروها انّها لیست یومئذ بعجوز»؛ یعنی خبر دهید او را که در آن روز پیر نخواهد بود، بلکه همه ی پیران را خلعت جوانی بپوشند و داخل بهشت نمایند. آنگاه آیات سوره (واقعه) را قرائت فرمود که خداوند فرماید:

﴿إِنّا أَنشَأْنَاهُنّ إِنشَاءً * فَجَعَلْنَاهُنّ أَبْکَاراً * عُرُباً أَتْرَاباً * لِأَصْحَابِ الْیَمِینِ﴾

یعنی «بیافریده ایم زنان بهشتی را (در کمال حسن و زیبایی) و همیشه آنان را باکره و دوشیزه گردانیده ایم. آنها شوهر دوست و همسال هم مخصوص اصحاب یمین هستند.»

در حدیثی دیگر از طریق خاصه و عامه وارد است که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود:

«یدخل أهل الجنّه الجنّه جرداً مرداً بیضاً جعّاداً مکحّلین ابناء ثلاث وثلاثین.» (2)

اهل بهشت داخل بهشت می شوند، همه جرد، بی مو و سفید اندام. مجعّد موی با چشم های سرمه کشیده و در سنّ سی و سه سالگی باشند.

بنابراین هر حدیثی که مطابقت با قرآن مجید ننماید، مردود است:

«إذا روی لکم عنّی حدیث فاعرضوه علی کتاب الله. فإن وافقه فاقبلوه وإلاّ فردّوه». (3) (4)

زمانی که حدیثی از من برای شما روایت نمایند، آن را به قرآن مجید عرضه نمایید، اگر موافق با قرآن بود، قبول نمایید و الاّ او را رد نمایید.

همچنین بسیاری از اکابر علمای ارباب جرح و تعدیل سنی مذهب هم کتب مبسوطه تألیف و تصنیف نموده اند در ردّ احادیث موضوعه؛ مانند:

شیخ مجد الدین محمّد بن یعقوب فیروزآبادی صاحب قاموس در صفحه 142 کتاب «سفر السعادهْ»،

جلال سیوطی در کتاب «اللآلی» (5)،

ابن جوزی در «موضوعات» (6)،

مقدّسی در «تذکره الموضوعات» و

شیخ محمّد بن درویش، مشهور به حوت بیروتی، در صفحه 123 کتاب «اسنی المطالب» آورده اند که در سند حدیث «أبوبکر و عمر سیّدا کهول أهل الجنّه» یحیی بن عنبسه می باشد. ذهبی در مورد او می گوید: یحیی از جمله ضعفاست. ابن جان نیز در مورد او می گوید: یحیی واضع حدیث بوده است.

پس علاوه بر دلایلی که ذکر شد علمای عامه هم که ارباب جرح و تعدیل اند این حدیث از موضوعات دانسته اند.

احتمال قوی می رود که این حدیث از مجعولات بکریون یا بنی امیه باشد؛ چون برای رد و تضعیف بنی هاشم و عترت طاهره و اهل بیت رسول الله، در مقابل هر حدیثی از احادیث ثابته ی عند الفریقین در مدح و عظمت خاندان رسالت، حدیثی جعل می نمودند و مردمانی مانند ابوهریره و امثال آنها هم برای قرب دستگاه فاسد بنی امیه پیوسته در این کار جدیت می نمودند؛ زیرا از کینه و عداوتی که با آل محمّد داشتند، در مقابل حدیث شریف ثابتی که علاوه بر اجماع علمای شیعه، اکابر علمای اهل سنت نیز نقل نموده اند، این حدیث را جعل نمودند.

آن حدیث مسلم فرموده ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می باشد که فرمود:

«الحسن والحسین سیّدا شباب أهل الجنّه و أبوهما خیر منهما.»

حسن و حسین دو سید جوانان اهل بهشت اند و پدر آنها بهتر و افضل از آنها می باشد.

و بسیاری از علمای عامه این حدیث را نقل نموده اند، از قبیل خطیب خوارزمی در «مناقب» (7)، میر سید علی همدانی در مودّت هشتم از «مودّهْ القربی» (8)، نسائی در «خصائص العلوی» (9)، ابن صبّاغ مالکی در «فصول المهمّه» (10)، سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّهْ» (11) از ترمذی، سبط ابن جوزی در «تذکره» (12)، احمد بن حنبل در «مسند» (13) و ترمذی در «سنن» (14)، حافظ ابو نعیم اصفهانی در «حلیه» (15)، ابن عساکر در «تاریخ کبیر» (16)، حاکم در «مستدرک» (17) و ابن حجر مکّی در «صواعق» (18) و بالأخره اتفاقی اکابر علمای اهل سنت می باشد که این حدیث، از لسان دُرربار رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جاری شده است.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی در «کفایهْ الطالب» (19) بعد از نقل این حدیث می گوید: امام اهل حدیث، ابوالقاسم طبرانی در «معجم الکبیر» (20) در شرح حال امام حسن (علیه السّلام) جمیع طرق این حدیث شریف را جمع کرده است. راویان این حدیث بسیاری از صحابه پیغمبر، از قبیل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب، حذیفهْ یمانی، ابو سعید خدری، جابر بن عبدالله انصاری، ابو هریره، اسامهْ بن زید، عبدالله بن عمر و عمر بن خطاب می باشند.

منابع:

1- زاد المسیر، ابن جوزی، 5/251، ذیل آیه 63 سوره ی انبیاء

تفسیر الدر المنثور، 6/158، تفسیر سوره واقعه

تفسیر ثعلبی، 9/210، ذیل سوره واقعه

الشمائل المحمدیّه، ترمذی، ص131

تفسیر ابن کثیر، 4/312، ذیل سوره واقعه

المعجم الأوسط، طبرانی، 5/357

2- مسند احمد بن حنبل، 2/295

ابن کثیر در البدایهْ و النهایهْ، 2/112

ابن سعد در طبقات الکبری، 1/28

ترمذی در سنن ترمذی، 4/89 / 2669

المعجم الصغیر، طبرانی 2/17

المعجم الکبیر، طبرانی، 20/64

هیثمی در مجمع الزوائد 10/8 و 3

3- کنز العمّال، متقی هندی، 1/196، ح 994

جصّاص در أحکام القرآن، 2/253

4- در کتاب اصول کافی (1/70) کتاب فضل العلم بابی به عنوان «الاخذ بالسنهْ و شواهد الکتاب» وجود دارد که در آن روایاتی بیان شده که این معنا را بیان کرده است.

5- اللالی المصنوعهْ، سیوطی، 1/380

6- . الموضوعات، ابن الجوزی، 1/299، ح 52

7- مناقب خوارزمی، ص294، ح 283، فصل 19

8- مودهْ القربی، سید علی همدانی، مودّهْ 12 (با استفاده از ینابیع المودهْ، قندوزی، 2/325، ح 945، باب 56)

9- خصائص أمیرالمؤمنین، أحمد بن شعیب نسائی، ص123

10- فصول المهمّهْ، ابن صبّاغ مالکی، 2/700

11- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 2/38، ح 20، باب 54

12- تذکرهْ الخواص، سبط ابن الجوزی، ص211، باب 9

13- مسند احمد بن حنبل، 5/391

14- الجامع الصحیح، محمد بن عیسی ترمذی، ص988، ح 3777

15- حلیهْ الاولیاء، ابو نعیم اصفهانی، 4/190

16- تاریخ دمشق، ابن عساکر، 5/374

17- المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، 3/182، ح 4779

18- صواعق المحرقه، ابن حجر مکّی، ص187

ابن ماجه در سنن، 1/44، ح 118

خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، 1/140

حموینی در فرائد السمطین، 2/129، ح 428

19- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص422

20- معجم الکبیر، طبرانی، 3/30، ح 2617

کامل روایت:

روزی به پیغمبر عرض شد: یا نبی الله! أحبّ زنان عالم به سوی شما کیست؟

فرمودند: عایشه.

عرض شد: احبّ مردان به سوی شما کیست؟

فرمودند: پدر عایشه ابی بکر. (1)

این حدیث علاوه بر آنکه از موضوعات و مجعولات است، با احادیث مسلّم نزد خاصه و عامه معارض است. بنابراین مردودیت آن بلاشک می باشد. با این حال حدیث را در بوته نقد قرار می دهیم:

در این حدیث از دو جهت باید امعان نظر نمود:

اول از جهت عایشه

دوم از جهت ابی بکر

امّا در محبوبیت عایشه، به طریقی که احبّ زنان نزد رسول خدا باشد، اشکال است؛ چون با احادیث صحیح و ثابته ای که در کتب معتبره ی فریقین (شیعه و سنّی) ثبت گردیده، معارض است.

احادیث بسیاری از طرق علماء و روات عامه، بر خلاف روایت مذکور می باشد که حضرت صدیقه ی کبری فاطمهْ الزهراء (سلام الله علیها) محبوب ترین زنان نزد رسول خدا است.

حافظ ابوبکر بیهقی در تاریخ خود، حافظ ابن عبد البر در «استیعاب» (2)، میر سید علی همدانی در «مودّهْ القربی» (3) و دیگران از علمای عامه نقل کرده اند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) مکرّر می فرمود:

«فاطمه خیر نساء امّتی»

یعنی فاطمه بهترین زنان امّت من است.

احمد بن حنبل در «مسند» (4)، حافظ ابوبکر شیرازی در «نزول القرآن فی علی»، ابن عبد البر در «استیعاب» (5)، شیخ سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّه» (6) و میر سید علی همدانی در «مودّهْ القربی» (7) روایت نموده اند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند:

«خیر نساء العالمین أربع: مریم بنت عمران، آسیه بنت مزاحم، خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمّد صلی الله علیه و آله»

بهترین زنان دنیا 4 نفر هستند:

1- حضرت مریم

2- حضرت آسیه همسر فرعون

3- ام المومنین خدیجه

4- حضرت فاطمه زهرا

خطیب بغدادی در «تاریخ بغداد» (8) نقل می کند که رسول خدا این چهار زن را بهترین زنان عالم به حساب آورده، آن گاه فاطمه (علیهاالسّلام) را در دنیا و آخرت بر آنها تفضیل داده.

بخاری در صحیحش و احمد بن حنبل در «مسند» (9) از عایشه نقل می کنند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به فاطمه فرمود:

«یا فاطمه ابشری فانّ الله اصطفیک و طهّرک علی نساء العالمین و علی نساء الاسلام و هو خیر دین»

ای فاطمه! مژده و بشارت باد تو را که خداوند برگزیده تو را و پاکیزه گردانیده است بر زنان عالمیان عموماً و بر زنان اسلام خصوصاً و اسلام از همه دینی بهتر است.

بخاری و مسلم در «صحیحین» خود (10) (11)، حمیدی در «جمع بین الصحیحین» (12)، عبدی در «جمع بین الصحاح الستّه»، ابن عبدالبر در «استیعاب» (13)، احمد حنبل در «مسند» (14) و محمّد بن سعد کاتب در «طبقات»، مسنداً از عایشه نقل نموده اند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود:

«یا فاطمه ألا ترضین أن تکونی سیّده نساء العالمین»

یعنی آیا تو راضی نیستی که سیده ی زنان عالمین باشی؟

ابن حجر عسقلانی این عبارت را ضمن حالات بی بی فاطمه زهرا در «اصابه» (15) نقل نموده است.

همچنین بخاری و مسلم در «صحیحین» خود، ثعلبی در «تفسیر» (16)، احمد حنبل در «مسند»، طبرانی در «معجم الکبیر» (17)، سلیمان بلخی در «ینابیع المودّهْ» (18)، حموینی در «فرائد» (19)، ابن حجر مکّی در «صواعق» (20)، محمّد بن طلحه شافعی در «مطالب السؤول» (21)، طبری در «تفسیر» (22)، واحدی در «الوسیط» (23)، ابن مغازلی شافعی در «مناقب» (24)، مؤمن شبلنجی در «نورالابصار» (25)، زمخشری در «تفسیر» (26)، سیوطی در «درّ المنثور» (27)، ابن عساکر در «تاریخش» (28)، فاضل نیشابوری در «تفسیر» (29)، قاضی بیضاوی در «تفسیرش» (30)  فخر رازی در «تفسیر کبیر» (31)، ابی بکر شهاب الدین علوی در «رشفهْ الصادی من بحر فضائل بنی النبی الهادی» (32) و محمّد بن عامر شبراوی شافعی در کتاب «الاتحاف» (33) از ابن عباس و دیگران نقل نموده اند که وقتی آیه 22 سوره شوری نازل شد:

﴿قُل لاَ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلّا الْمَوَدّهَ فِی الْقُرْبَی وَمَن یَقْتَرِفْ حَسَنَهً نّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْناً﴾

«بگو (به امّت) من از شما اجر رسالت جز این نخواهم که مودّت و محبّت مرا در حقّ خویشاوندان من منظور دارید و هر که کار نیکو انجام دهد ما بر نیکویی اش بیفزاییم»

جمعی از اصحاب عرض کردند:

«یا رسول الله من قرابتک الّذین فرض الله علینا مودّتهم؟ قال (صلی الله علیه و آله): علیّ و فاطمه و الحسن و الحسین»

نزدیکان شما کیانند که خدا واجب گردانیده است مودّت و دوستی آنها را بر ما؟

فرمود: آنها علی، فاطمه، حسن و حسین اند.

در بعضی از اخبار دارد «و ابناهما» یعنی و پسران امام حسن و امام حسین.

حال سوال می کنیم آیا آن تک خبر محبوبیت عایشه می تواند با این همه اخبار صحیح و صریح که متفق علیه فریقین (شیعه و سنّی) است، مقابله می کند؟

آیا عقل قبول می کند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) کسی را که خداوند در قرآن مجید مودّت و محبّت او را بر مردم فریضه قرار داده، بگذارد و دیگران را بر او ترجیح دهد؟

چگونه فاطمه ای که خدا محبّت و مودّت او را فریضه قرار داده، می گذارد و دیگری را بر او ترجیح می دهد. پس قطعاً اگر فاطمه (علیهاالسّلام) را دوست داشته، برای آن بوده که محبوبیت الهی داشته است.

و اما درباره ی محبوبیت ابی بکر که گفته شد آن حضرت فرموده: احبّ مردان در نزد من ابی بکر می باشد، مغایرت دارد با اخبار بسیار معتبری که از طریق روات و علمای بزرگ اهل سنت نقل گردیده که محبوب ترین مردان امّت نزد پیغمبر (صلی الله علیه و آله) علی (علیه السّلام) بوده است.

علی (علیه السّلام) محبوب ترین مردان نزد پیغمبر (صلی الله علیه و آله)

شیخ سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّه» (34) از ترمذی (35) نقل می کند که بریده می گفت:

«کان احبّ النساء إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله) فاطمه ومن الرجال علیّ (علیه السّلام)» (36)

محبوب ترین زنان نزد پیغمبر فاطمه و از مردان علی (علیه السّلام) بود.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی در «کفایهْ الطالب» (37) مسنداً از عایشه نقل نموده که گفت:

«ما خلق الله خلقاً کان احبّ إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله) من علیّ بن أبی طالب (علیه السّلام)»

خلق نفرموده خداوند خلقی را که محبوب تر باشد به سوی رسول الله (صلی الله علیه و آله) از علی بن ابی طالب (علیه السّلام).

آنگاه می گوید: این حدیثی است که آن را ابن جریر در «مناقب» و ابن عساکر دمشقی (38) در ترجمه حالات علی (علیه السّلام) روایت نموده است.

محی الدین و امام الحرم احمد بن عبدالله شافعی در «ذخایر العقبی» (39) از ترمذی (40) نقل می نماید که از عایشه سؤال نمودند که کدام یک از مردم نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) محبوب تر بودند؟

گفت: فاطمه.

گفتند از مردها چه کس محبوب تر بود نزد آن حضرت؟

گفت: «زوجها علیّ بن أبی طالب» یعنی همسرش علی ابن ابی طالب.

مخلص ذهبی و حافظ ابوالقاسم دمشقی از عایشه نقل می نماید که گفت:

«ما رأیت رجلاً أحبّ إلی النبیّ (صلی الله علیه و آله) من علیّ و لا أحبّ إلیه من فاطمه» (41)

ندیدم مردی را محبوب تر باشد به سوی رسول خدا از علی و ندیدم زنی را که محبوب تر باشد به سوی آن حضرت از فاطمه.

از حافظ خجندی از معاذهْ الغفاریه نقل می نماید که گفت:

مشرّف شدم خدمت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در منزل عایشه و علی (علیه السّلام) در خارج منزل بودند. به عایشه فرمود:

«إنّ هذا أحبّ الرجال إلیّ و أکرمهم علیّ. فأعر فی حقّه و اکرمی مثواه»

این علی محبوب ترین مردان است به سوی من و گرامی ترین آنها بر من. پس بشناس حقّ او را و گرامی بدار منزلت او را.

شیخ عبدالله بن محمّد بن عامر شبراوی شافعی که از اجلّه علمای عامه می باشد در کتاب «الاتحاف بحبّ الاشراف» (42)، سلیمان بلخی در «ینابیع» (43) و محمّد بن طلحه شافعی در «مطالب السؤول» (44) از ترمذی از جمیع بن عمیر نقل می کنند که گفت:

با عمّه ام نزد عایشه رفتیم. من از او در مورد محبوب ترین اشخاص نزد رسول خدا سؤال نمودم؟

عایشه گفت: از زن ها فاطمه و از مردان شوهرش علی بن ابی طالب.

همین خبر را میر سید علی همدانی شافعی در «مودّهْ القربی» (45) نقل نموده با این تفاوت که جمیع بن عمیر گفت: از عمه ام سؤال کردم و جواب شنیدم.

خطیب خوارزمی در «مناقب» (46) نیز از جمیع بن عمیر از عایشه این خبر را نقل نموده است.

ابن حجر مکّی در «صواعق» (47) بعد از نقل چهل حدیث در فضل علی (علیه السّلام)، از ترمذی از عایشه نقل نموده که گفت:

«کانت فاطمه أحبّ النساء إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله) و زوجها أحبّ الرجال إلیه»

محبوب ترین زنان نزد پیغمبر فاطمه و از مردان، شوهرش علی علیه السّلام بود.

محمّد بن طلحه شافعی در مطالب السؤول (48) بعد از نقل اخباری در این موضوع که مفصّل است، اظهار عقیده و نظر می کند به این عبارت:

«فثبت بهذه الأحادیث الصحیحه و الأخبار الصریحه کون فاطمه کانت أحبّ إلی رسول الله من غیرها و انّها سیّده نساء أهل الجنّه و انّها سیّده نساء هذه الأمّه و سیّده نساء أهل المدینه»

به این احادیث صحیحه و اخبار صریحه ثابت گردیده که فاطمه محبوب ترین همه بود به سوی رسول خداصلی الله علیه وآله از غیر او؛ زیرا که او سیده ی زنان اهل بهشت و سیده ی زنان این امّت و سیده ی زنان اهل مدینه بوده است.

از احادیث دیگری که بر این مطلب دلالت می کند حدیث معروف طیر مشوی (مرغ بریان) است.

احمد بن حنبل در «فضائل الصحابه» (49)، ابن ابی الحدید در شرح «نهج البلاغه» (50)، ابن صبّاغ مالکی در «فصول المهمّه» (51)، سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّه» (52) بخشی را اختصاص به حدیث طیر مشوی و نقل روایات آن داده اند. تا آنجا که می گویند: حدیث طیر را بیست و چهار نفر از انس بن مالک نقل نموده اند و مخصوصاً مالکی در «فصول المهمّه» (53) به این عبارت نوشته:

«و ذلک انّه صحّ النقل فی کتب الأحادیث الصحیحه و الأخبار الصریحه عن أنس بن مالک»

صحت دارد نقل حدیث طیر در کتب احادیث صحیحه و اخبار صریحه از انس بن مالک.

سبط ابن جوزی در «تذکره» (54) و مسعودی در «مروج الذهب» (55) به آخر حدیث طیر مشوی - که دعای پیغمبر و اجابت آن باشد -  اشاره نموده است.

نسائی در «خصائص العلوی» (56)، حافظ بن عقده و محمّد بن جریر طبری، هر یک کتابی مخصوص در تواتر و اسانید این حدیث از سی و پنج نفر از صحابه از انس بن مالک نوشته اند و حافظ ابو نعیم کتاب ضخیمی در این باب نوشته است.

خلاصه اکابر علمای اهل سنت همه این حدیث را تصدیق نموده اند و در کتب معتبره خود ثبت کرده اند. چنانچه علامه محقّق، زاهد عادل، بارع ثقه، سید میر حامد حسین دهلوی، یکی از مجلّدات بزرگ کتاب عبقات الأنوار خود را با آن قطر و عظمت، اختصاص به حدیث طیر مشوی داده است و تمام اسناد معتبره ی کتب عالیه ی علمای بزرگ عامه را در آنجا جمع نموده است. نتیجه ی تمامی آن اخبار، این است که کافّه ی مسلمین از شیعه و سنی در هر دوره و زمان، اقرار و اعتراف و تصدیق به صحّت این حدیث نموده اند که روزی زنی مرغ بریانی جهت رسول اکرم خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) به هدیه آورد. آن حضرت قبل از تناول مرغ بریان، دست نیاز به دربار حضرت بی نیاز بلند نموده عرض کرد:

«اللّهم ائتنی بأحبّ خلقک إلیّ وإلیک حتّی یأکل معی من هذا الطیر، فجاء علیّ فأکل معه»

پروردگارا بفرست نزد من محبوب ترین خلق خودت را نزد تو و نزد من، تا بخورد با من از این مرغ بریان.

در آن حال علی (علیه السّلام) آمد و با آن حضرت از آن مرغ بریان تناول نمودند.

در بعضی از کتب عامه مانند «فصول المهمّه» (57)، تاریخ حاکم نیشابوری (58)، «کفایهْ الطالب» (59) و غیر آن از طریق انس بن مالک نقل می کنند که انس گفت: پیغمبر (صلی الله علیه و آله) مشغول این دعا مذکور بود. سه مرتبه علی در خانه آمد. من عذر آوردم و او را پنهان نمودم. مرتبه سوم نیز به در زد، رسول خدا فرمود: واردش کن. همین که علی وارد شد، حضرت فرمود:

«ما حبسک عنّی یرحمک الله؟»

چه چیز تو را بازداشت از من، خدا تو را رحمت کند.

عرض کرد: سه مرتبه بر در خانه آمدم و این مرتبه سوم است که خدمت رسیدم.

حضرت فرمود: انس، چه چیز تو را به این عمل واداشت که علی را مانع از ورود شدی. عرض کرد: حقیقت امر این است که دعای شما را شنیدم و دوست داشتم یک نفر از قوم من صاحب این مقام شود.

پس در این صورت، حضرت احدیت جلّ و علا، محبوب ترین خلقش را اختیار و انتخاب نموده و نزد پیغمبرش ارسال داشته و آن محبوب بزرگوار از میان همه ی امّت که منتخب از همه ی خلق و محبوب ترین همه ی امّت نزد خدا و پیغمبر بوده علی بن ابی طالب (علیه السّلام) بوده است.

چنانچه علمای عامه تصدیق این معنی را نموده اند؛ مانند محمّد بن طلحه ی شافعی که از فقهاء و اکابر علمای سنی مذهب بوده است، در اوایل فصل پنجم از باب اول «مطالب السؤول» (60)، به مناسبت حدیث رایت و حدیث طیر، قریب به یک صفحه، اثبات مقام با عظمت علی (علیه السّلام) را در میان تمام امّت به محبوبیت نزد خدا و پیغمبر نموده و ضمنا می گوید:

«و أراد النبیّ أن یتحقّق الناس ثبوت هذه المنقبه السنیّه و الصفه العلیّه الّتی هی أعلا درجات المتقین لعلیّ علیه السّلام الخ»

اراده نمود پیغمبر که محقَّق نماید به مردم، ثبوت این منقبت سنیه و صفت علیه ای را (که محبوبیت نزد خدا و رسول است) که بالاترین درجات پرهیزکاران است برای علی علیه السّلام.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی، حافظ و محدّث در «کفایهْ الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب علیه السّلام» (61) بعد از نقل حدیث طیر از چهار طریق با اسناد معتبره ی خود از انس و سفینه می گوید: در این حدیث دلالت واضحه است بر اینکه علی (علیه السّلام) احبّ خلق است به سوی خدای تعالی و ادلّ دلایل بر این معنی آنکه خدا وعده داده دعای رسول خود را مستجاب فرماید. چون رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) دعا نمود، خدا هم فوری اجابت فرمود و احبّ خلق را به سوی آن حضرت فرستاد و آن علی (علیه السّلام) بود.

آن گاه می گوید: حدیث طیر مشوی منقول از انس را حاکم ابو عبدالله حافظ نیشابوری از هشتاد و شش نفر نقل نموده که تمام آنها از انس روایت نموده اند و اسامی تمام آن هشتاد و شش نفر را ثبت نموده. (62)

اینک انصاف دهید آیا این حدیثی که در کتب اهل سنت نقل شده است، می تواند با این کثرت احادیث معارض و مخصوصاً حدیث طیر مشوی مقابله نماید؟

قطعاً جواب منفی است.

پس به یک حدیث یک طرفه ی اهل سنت در مقابل احادیثی که جمیع اکابر علمای عامه (به استثنای معدودی متعصّب عنود) نقل و تصدیق به صحّت آن نموده اند، هرگز نمی توان اتخاذ نمود، بلکه در نزد ارباب تحقیق جرح و تعدیل مردود و بی اعتبار می باشد.

منابع:

1- سنن الکبری، نسائی، 5/39، ح 8117

2- استیعاب، ابن عبدالبر، 4/1897

این روایت با تعابیر مختلف در دیگر کتب اصلی اهل تسنّن ذکر شده است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:

سنن ترمذی، 5/362/3965

المستدرک، حاکم نیشابوری، 3/154 و 157

السنن الکبری، نسائی، 5/140 و 139 ح8496 و 8497 و 8498

المعجم الکبیر، طبرانی، 22/403

تاریخ مدینهْ دمشق، ابن عساکر، 42/260 تا 265»

3- مودّهْ القربی، سید علی همدانی، مودّه 11 (با استفاده از ینابیع المودهْ، قندوزی، 2/320، ح 925 باب 56، فصل فی فضائل فاطمهْ)

نسائی در السنن الکبری، 5/146، ح 8515

طبرانی در معجم الکبیر، 22/403، ح 1006

متقی هندی در کنز العمّال، 11/605، ح 32925

بخاری در تاریخ الکبیر، 1/232، ح 728

ذهبی در سیر اعلام النبلاء، 2/127

مزی در تهذیب الکمال، 26/391

4- مسند احمد بن حنبل، 1/293

5- استیعاب، ابن عبدالبر، 4/1896

6- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 2/58، ح 37

7- مودّهْ القربی، سیّد علی همدانی، مودّهْ 13 (با استفاده از ینابیع المودّهْ قندوزی، 2/331، ح 967، باب 56)

طبرانی در معجم الکبیر، 22/402

ابن حبّان در صحیح خود، 15/402

ابن حجر عسقلانی، در الاصابهْ، 8/264

8- تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، 7/185

9- گرچه این حدیث را به الفاظ یاد شده در منابع فوق و دیگر منابع نیافتیم، لکن ابن شهر آشوب در مناقب آل ابی طالب، 3/323

10- صحیح بخاری، 8/411 - 412، ح 1158 و 4/209

11- صحیح مسلم، 4/1905، ح 98

سنن ابن ماجهْ، 1/518، ح1621

سنن ترمذی، 5/326، ح3870

12- الجمع بین الصحیحین، حمیدی، 4/145، ح 3357

13- استیعاب، ابن عبد البر، 4/1894

14- مسند احمد بن حنبل، 6/282

طبقات الکبری، محمّد بن سعد، 2/191 و نیز 8/22

15- الاصابهْ، ابن حجر عسقلانی، 8/266

ابو نعیم اصفهانی در حلیهْ الاولیاء، 2/40

16- الکشف والبیان، ثعلبی، 8/310، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

17- معجم الکبیر، طبرانی، 3/39، ح 2641

18- ینابیع المودهْ، قندوزی، 1/315، ح 1 - 6، باب 32

19- فرائد السمطین، حموینی، 2/13، ح 359، سمط 2، باب 2

20- صواعق المحرقه، ابن حجر مکی، ص170، باب 11، فصل 1، آیه 14

21- مطالب السؤول، محمّد بن طلحه شافعی، ص40 و 52، مقدمه

22- جامع البیان، محمّد بن جریر طبری، 13/33، ح 23698، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

ابن کثیر در تفسیر القرآن العظیم، 4/101، ذیل آیه 23 سوره شوری

23- واحدی نیشابوری کتابی دارد به نام الوسیط فی تفسیر القرآن المجید که در 4/52، ذیل آیه 23 سوره ی شوری، آنچه از ثعلبی نقل کردیم آورده است.

24- مناقب ابن مغازلی، ص309، ح 352

25- نور الابصار، شبلنجی، ص227، باب 2

26- تفسیر کشاف، زمخشری، 4/213، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

27- الدرّ المنثور، سیوطی، 5/701، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

28- تاریخ دمشق، ابن عساکر، 41/335

29- غرائب القرآن، نظام الدین حسن بن محمد نیشابوری، ذیل آیه 23 سوره شوری

30- تفسیر بیضاوی، 4/91، ح 23، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

31- تفسیر الکبیر، فخر رازی، 27/166، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

32- رشفهْ الصادی، علوی حضرمی، ص52، باب 1

33- الاتحاف، شبراوی، ص17 و 18، باب 1

34- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 2/54، ح 27، باب 55

ترمذی در الجامع الصحیح، ص1006، ح 3877

حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین، 3/168، ح 4735

احمد بن شعیب نسائی در السنن الکبری، 5/140، ح8497

طبرانی در معجم الأوسط، 8/130، ح7258

ابن عساکر در تاریخ دمشق، 42/260 – 264

زرندی در نظم درر السمطین، ص100

ابن اثیر در اسد الغابه، 5/522

مزی در تهذیب الکمال، 5/126

35- در کتاب سنن ترمذی با کمی اختلاف در روایت به این معنا اشاره شده است. البته اصل روایت در پاورقی صفحه بعد ذکر شده است.

36- حاکم نیشابوری در کتاب «المستدرک» 3/155

37- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص324، باب 91

ابن عساکر در تاریخ دمشق، 42/260

38- تاریخ مدینهْ دمشق، ابن عساکر، ج 42، ص260 تا 265

39- ذخائر العقبی، محبّ الدین طبری، ص35

40- سنن ترمذی، 5/362، ح 3965

41- حاکم نیشابوری در کتاب «المستدرک» 3/154

نسائی در کتاب «السنن الکبری» 5/139، ح8496 و 8497 و 8498

ابی یعلی موصلی در کتاب «مسند ابی یعلی» 8/270/4857

طبرانی در کتاب المعجم الکبیر 22/403 تا 404

42- الاتحاف بحبّ الاشراف، محمّد بن عامر شبراوی، ص31، باب 1

43- ینابیع المودهْ، قندوزی، 2/39، ح 23، باب 54

44- مطالب السؤول، محمّد بن طلحه شافعی، ص46، مقدمهْ مؤلف

45- مودّهْ القربی، سیّد علی همدانی، مودّهْ 11 (با استفاده از ینابیع المودّهْ، قندوزی، 2/320، ح 925 باب، 56).

46- مناقب خوارزمی، ص79، ح 63، فصل 6

47- صواعق المحرقه، ابن حجر مکّی، ص121، باب 9، فصل 2

48- مطالب السؤول، محمّد بن طلحه شافعی، ص47 - 48، مقدمه مؤلّف

49- فضائل الصحابه، احمد بن حنبل، 2/560 - 562، ح 945

50- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، 3/264، خطبهْ 51

51- فصول المهمّه، ابن صباغ مالکی، 1/210، فصل 1، فصل فی محبّهْ الله ورسول الله

52- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 1/175، ح 1 - 4، باب 8

53- فصول المهمّهْ، ابن صباغ مالکی، 1/207، فصل 1

54- تذکرهْ الخواص، سبط ابن الجوزی، ص44، باب 2، حدیث الطائر

55- مروج الذهب، مسعودی، 2/425

56- خصائص أمیرالمؤمنین، احمی بن شعیب نسائی، ص51، منزلهْ علیّ بن أبی طالب من الله

57- فصول المهمّهْ، ابن صبّاغ مالکی، 1/210، فصل 1

58- المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، 3/142، ح 4650

59- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص150، باب 33 فی حدیث الطائر

60- مطالب السؤول، محمّد بن طلحه شافعی، ص77، باب 1، فصل 5

61- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص151، باب 33، فی حدیث الطائر

ابن عساکر در تاریخ دمشق، 37/406، ترجمه ی شماره 4428، شرح حال عبیدالله بن اسحاق بن سهل، ابوالقاسم السنجاری. 15/200، ترجمه شماره 1753، شرح حال حمزهْ بن حراش 42/247، ترجمه شماره 4933، شرح حال علی بن أبی طالب و 45/84، ترجمه شماره 5225، شرح حال عمر بن صالح بن عثمان و 51/60، ترجمه شماره 5913، شرح حال محمّد بن احمد بن الطیب

دمیری در حیاهْ الحیوان، 338/2، ذیل الحام

أبو نعیم اصفهانی در ذکر أخبار اصفهان، 1/232، باب الباء

حلیهْ الأولیاء، 6/339، ترجمه شماره 386، شرح حال مالک بن أنس

مناوی در کنوز الحقائق، 1/94، ح 1086، حرف الهمزه

متقی هندی در کنز العمّال، 13/166، ح 36505 و 36507

حموینی در فرائد السمطین، 1/210 - 215، ح 165 – 167

ابن اثیر در اسد الغابهْ، 4/30، شرح حال علیّ بن أبی طالب

خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، 3/171، ترجمه شماره 1215

ابن اثیر در جامع الاصول، 9/471، ح 6482

بخاری در تاریخ الکبیر، 2/3، ح 1488

طبرانی در معجم الأوسط، 2/443، ح 1765، احادیث أحمد بن الجعد الوشاء و 6/414، ح 5882، احادیث محمد بن خلید العبدی و 7/288، ح 6557، احادیث محمّد بن أبی غسان الفرائضی و 8/225، ح 7462، احادیث محمد بن شعیب و 10/702 - 172، ح 9368، احادیث هارون بن محمّد بن المنخل الحارثی الواسطی

منصور علی ناصف در التاج الجامع للأصول، 3/336

بلاذری در انساب الأشراف، 2/378

حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین، 3/140، ح 4650 – 4651

ابن مغازلی در مناقب أمیرالمؤمنین، ص175 - 156، ح 212 – 189

موفّق بن احمد خوارزمی در مناقب، ص107 - 108، ح 113 – 114

عبدالله خطیب تبریزی در مشکاهْ المصابیح، ص564

علامه شعرانی در الیواقیت و الجواهر، 2/20، مبحث 32

محبّ الدین طبری در ریاض النضرهْ، 3/115 - 114

62- «کفایهْ الطالب» باب 32

بله این حدیث در کتب معتبر اهل سنت نقل شده است.

احمد بن حنبل در «فضائل الصحابه» (1)، ابن ابی الحدید در شرح «نهج البلاغه» (2)، ابن صبّاغ مالکی در «فصول المهمّه» (3)، سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّه» (4) بخشی را اختصاص به حدیث طیر مشوی و نقل روایات آن داده اند. تا آنجا که می گویند: حدیث طیر را بیست و چهار نفر از انس بن مالک نقل نموده اند و مخصوصاً مالکی در «فصول المهمّه» (5) به این عبارت نوشته:

«و ذلک انّه صحّ النقل فی کتب الأحادیث الصحیحه و الأخبار الصریحه عن أنس بن مالک»

صحت دارد نقل حدیث طیر در کتب احادیث صحیحه و اخبار صریحه از انس بن مالک.

سبط ابن جوزی در «تذکره» (6) و مسعودی در «مروج الذهب» (7) به آخر حدیث طیر مشوی - که دعای پیغمبر و اجابت آن باشد -  اشاره نموده است.

نسائی در «خصائص العلوی» (8)، حافظ بن عقده و محمّد بن جریر طبری، هر یک کتابی مخصوص در تواتر و اسانید این حدیث از سی و پنج نفر از صحابه از انس بن مالک نوشته اند و حافظ ابو نعیم کتاب ضخیمی در این باب نوشته است.

خلاصه اکابر علمای اهل سنت همه این حدیث را تصدیق نموده اند و در کتب معتبره خود ثبت کرده اند. چنانچه علامه محقّق، زاهد عادل، بارع ثقه، سید میر حامد حسین دهلوی، یکی از مجلّدات بزرگ کتاب عبقات الأنوار خود را با آن قطر و عظمت، اختصاص به حدیث طیر مشوی داده است و تمام اسناد معتبره ی کتب عالیه ی علمای بزرگ عامه را در آنجا جمع نموده است. نتیجه ی تمامی آن اخبار، این است که کافّه ی مسلمین از شیعه و سنی در هر دوره و زمان، اقرار و اعتراف و تصدیق به صحّت این حدیث نموده اند که روزی زنی مرغ بریانی جهت رسول اکرم خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) به هدیه آورد. آن حضرت قبل از تناول مرغ بریان، دست نیاز به دربار حضرت بی نیاز بلند نموده عرض کرد:

«اللّهم ائتنی بأحبّ خلقک إلیّ وإلیک حتّی یأکل معی من هذا الطیر، فجاء علیّ فأکل معه»

پروردگارا بفرست نزد من محبوب ترین خلق خودت را نزد تو و نزد من، تا بخورد با من از این مرغ بریان.

در آن حال علی (علیه السّلام) آمد و با آن حضرت از آن مرغ بریان تناول نمودند.

در بعضی از کتب عامه مانند «فصول المهمّه» (9)، تاریخ حاکم نیشابوری (10)، «کفایهْ الطالب» (11) و غیر آن از طریق انس بن مالک نقل می کنند که انس گفت: پیغمبر (صلی الله علیه و آله) مشغول این دعا مذکور بود. سه مرتبه علی در خانه آمد. من عذر آوردم و او را پنهان نمودم. مرتبه سوم نیز به در زد، رسول خدا فرمود: واردش کن. همین که علی وارد شد، حضرت فرمود:

«ما حبسک عنّی یرحمک الله؟»

چه چیز تو را بازداشت از من، خدا تو را رحمت کند.

عرض کرد: سه مرتبه بر در خانه آمدم و این مرتبه سوم است که خدمت رسیدم.

حضرت فرمود: انس، چه چیز تو را به این عمل واداشت که علی را مانع از ورود شدی. عرض کرد: حقیقت امر این است که دعای شما را شنیدم و دوست داشتم یک نفر از قوم من صاحب این مقام شود.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی، حافظ و محدّث در «کفایهْ الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب علیه السّلام»آن گاه می گوید: حدیث طیر مشوی منقول از انس را حاکم ابو عبدالله حافظ نیشابوری از هشتاد و شش نفر نقل نموده که تمام آنها از انس روایت نموده اند و اسامی تمام آن هشتاد و شش نفر را ثبت نموده. (12)

منابع:

1- فضائل الصحابه، احمد بن حنبل، 2/560 - 562، ح 945

2- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، 3/264، خطبهْ 51

3- فصول المهمّه، ابن صباغ مالکی، 1/210، فصل 1، فصل فی محبّهْ الله ورسول الله

4- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 1/175، ح 1 - 4، باب 8

5- فصول المهمّهْ، ابن صباغ مالکی، 1/207، فصل 1

6- تذکرهْ الخواص، سبط ابن الجوزی، ص44، باب 2، حدیث الطائر

7- مروج الذهب، مسعودی، 2/425

8- خصائص أمیرالمؤمنین، احمی بن شعیب نسائی، ص51، منزلهْ علیّ بن أبی طالب من الله

9- فصول المهمّهْ، ابن صبّاغ مالکی، 1/210، فصل 1

10- المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، 3/142، ح 4650

11- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص150، باب 33 فی حدیث الطائر

12- «کفایهْ الطالب» باب 32

بله این حدیث شریف در کتب متعدد اهل سنت نقل شده است. در اینجا به برخی از منابع آن اشاره می کنیم.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند:

«الحسن و الحسین سیّدا شباب أهل الجنّه و أبوهما خیر منهما»

حسن و حسین دو سید جوانان اهل بهشت اند و پدر آنها بهتر و افضل از آنها می باشد.

بسیاری از علمای عامه این حدیث را نقل نموده اند، از قبیل خطیب خوارزمی در «مناقب» (1)، میر سید علی همدانی در مودّت هشتم از «مودّهْ القربی» (2)، نسائی در «خصائص العلوی» (3)، ابن صبّاغ مالکی در «فصول المهمّه» (4)، سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّهْ» (5) از ترمذی، سبط ابن جوزی در «تذکره» (6)، احمد بن حنبل در «مسند» (7)، ترمذی در «سنن» (8)، حافظ ابو نعیم اصفهانی در «حلیه» (9)، ابن عساکر در «تاریخ کبیر» (10)، حاکم در «مستدرک» (11)، ابن حجر مکّی در «صواعق» (12) و بالاخره اتفاقی اکابر علمای اهل سنت می باشد که این حدیث، از لسان دُرربار رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جاری شده است.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی در «کفایهْ الطالب» (13) بعد از نقل این حدیث می گوید: امام اهل حدیث، ابوالقاسم طبرانی در «معجم الکبیر» (14) در شرح حال امام حسن (علیه السّلام) جمیع طرق این حدیث شریف را جمع کرده است. راویان این حدیث بسیاری از صحابه پیغمبر، از قبیل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب، حذیفهْ یمانی، ابو سعید خدری، جابر بن عبدالله انصاری، ابو هریره، اسامهْ بن زید، عبدالله بن عمر و عمر بن خطاب می باشند.

منابع:

1- مناقب خوارزمی، ص294، ح 283، فصل 19

2- مودهْ القربی، سید علی همدانی، مودّهْ 12 (با استفاده از ینابیع المودهْ، قندوزی، 2/325، ح 945، باب 56)

3- خصائص أمیرالمؤمنین، أحمد بن شعیب نسائی، ص123

4- فصول المهمّهْ، ابن صبّاغ مالکی، 2/700

5- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 2/38، ح 20، باب 54

6- تذکرهْ الخواص، سبط ابن الجوزی، ص211، باب 9

7- مسند احمد بن حنبل، 5/391

8- الجامع الصحیح، محمد بن عیسی ترمذی، ص988، ح 3777

9- حلیهْ الاولیاء، ابو نعیم اصفهانی، 4/190

10- تاریخ دمشق، ابن عساکر، 5/374

11- المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، 3/182، ح 4779

12- صواعق المحرقه، ابن حجر مکّی، ص187

ابن ماجه در سنن، 1/44، ح 118

خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، 1/140

حموینی در فرائد السمطین، 2/129، ح 428

13- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص422

14- معجم الکبیر، طبرانی، 3/30، ح 2617

احادیث بسیاری از طرق علماء و روات عامه رسیده است که حضرت صدیقه ی کبری فاطمهْ الزهراء (سلام الله علیها) محبوب ترین زنان نزد رسول خدا است.

حافظ ابوبکر بیهقی در تاریخ خود، حافظ ابن عبد البر در «استیعاب» (1)، میر سید علی همدانی در «مودّهْ القربی» (2) و دیگران از علمای عامه نقل کرده اند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) مکرّر می فرمود:

«فاطمه خیر نساء امّتی»

یعنی فاطمه بهترین زنان امّت من است.

احمد بن حنبل در «مسند» (3)، حافظ ابوبکر شیرازی در «نزول القرآن فی علی»، ابن عبد البر در «استیعاب» (4)، شیخ سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّه» (5) و میر سید علی همدانی در «مودّهْ القربی» (6) روایت نموده اند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند:

«خیر نساء العالمین أربع: مریم بنت عمران، آسیه بنت مزاحم، خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمّد صلی الله علیه و آله»

بهترین زنان دنیا 4 نفر هستند:

1- حضرت مریم

2- حضرت آسیه همسر فرعون

3- ام المومنین خدیجه

4- حضرت فاطمه زهرا

خطیب بغدادی در «تاریخ بغداد» (7) نقل می کند که رسول خدا این چهار زن را بهترین زنان عالم به حساب آورده، آن گاه فاطمه (علیهاالسّلام) را در دنیا و آخرت بر آنها تفضیل داده.

بخاری در صحیحش و احمد بن حنبل در «مسند» (8) از عایشه نقل می کنند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به فاطمه فرمود:

«یا فاطمه ابشری فانّ الله اصطفیک و طهّرک علی نساء العالمین و علی نساء الاسلام و هو خیر دین»

ای فاطمه! مژده و بشارت باد تو را که خداوند برگزیده تو را و پاکیزه گردانیده است بر زنان عالمیان عموماً و بر زنان اسلام خصوصاً و اسلام از همه دینی بهتر است.

بخاری و مسلم در «صحیحین» خود (9) (10)، حمیدی در «جمع بین الصحیحین» (11)، عبدی در «جمع بین الصحاح الستّه»، ابن عبدالبر در «استیعاب» (12)، احمد حنبل در «مسند» (13) و محمّد بن سعد کاتب در «طبقات»، مسنداً از عایشه نقل نموده اند که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود:

«یا فاطمه ألا ترضین أن تکونی سیّده نساء العالمین»

یعنی آیا تو راضی نیستی که سیده ی زنان عالمین باشی؟

ابن حجر عسقلانی این عبارت را ضمن حالات بی بی فاطمه زهرا در «اصابه» (14) نقل نموده است.

همچنین بخاری و مسلم در «صحیحین» خود، ثعلبی در «تفسیر» (15)، احمد حنبل در «مسند»، طبرانی در «معجم الکبیر» (16)، سلیمان بلخی در «ینابیع المودّهْ» (17)، حموینی در «فرائد» (18)، ابن حجر مکّی در «صواعق» (19)، محمّد بن طلحه شافعی در «مطالب السؤول» (20)، طبری در «تفسیر» (21)، واحدی در «الوسیط» (22)، ابن مغازلی شافعی در «مناقب» (23)، مؤمن شبلنجی در «نورالابصار» (24)، زمخشری در «تفسیر» (25)، سیوطی در «درّ المنثور» (26)، ابن عساکر در «تاریخش» (27)، فاضل نیشابوری در «تفسیر» (28)، قاضی بیضاوی در «تفسیرش» (29)، فخر رازی در «تفسیر کبیر» (30)، ابی بکر شهاب الدین علوی در «رشفهْ الصادی من بحر فضائل بنی النبی الهادی» (31) و محمّد بن عامر شبراوی شافعی در کتاب «الاتحاف» (32) از ابن عباس و دیگران نقل نموده اند که وقتی آیه 22 سوره شوری نازل شد:

﴿قُل لاَ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلّا الْمَوَدّهَ فِی الْقُرْبَی وَمَن یَقْتَرِفْ حَسَنَهً نّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْناً﴾

«بگو (به امّت) من از شما اجر رسالت جز این نخواهم که مودّت و محبّت مرا در حقّ خویشاوندان من منظور دارید و هر که کار نیکو انجام دهد ما بر نیکویی اش بیفزاییم»

جمعی از اصحاب عرض کردند:

«یا رسول الله من قرابتک الّذین فرض الله علینا مودّتهم؟ قال (صلی الله علیه و آله): علیّ و فاطمه و الحسن و الحسین»

نزدیکان شما کیانند که خدا واجب گردانیده است مودّت و دوستی آنها را بر ما؟

فرمود: آنها علی، فاطمه، حسن و حسین اند.

در بعضی از اخبار دارد «و ابناهما» یعنی و پسران امام حسن و امام حسین.

بنابراین با توجه به احادیث معتبر اهل سنت ثابت شد حضرت زهرا برترین زنان است.

منابع:

1- استیعاب، ابن عبدالبر، 4/1897

سنن ترمذی، 5/362/3965

المستدرک، حاکم نیشابوری، 3/154 و 157

السنن الکبری، نسائی، 5/140 و 139 ح8496 و 8497 و 8498

المعجم الکبیر، طبرانی، 22/403

تاریخ مدینهْ دمشق، ابن عساکر، 42/260 تا 265»

2- مودّهْ القربی، سید علی همدانی، مودّه 11 (با استفاده از ینابیع المودهْ، قندوزی، 2/320، ح 925 باب 56، فصل فی فضائل فاطمهْ)

احمد بن شعیب نسائی در السنن الکبری، 5/146، ح 8515

طبرانی در معجم الکبیر، 22/403، ح 1006

متقی هندی در کنز العمّال، 11/605، ح 32925

بخاری در تاریخ الکبیر، 1/232، ح 728

ذهبی در سیر اعلام النبلاء، 2/127

مزی در تهذیب الکمال، 26/391

3- مسند احمد بن حنبل، 1/293

4- استیعاب، ابن عبدالبر، 4/1896

5- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 2/58، ح 37، باب 55

6- مودّهْ القربی، سیّد علی همدانی، مودّهْ 13 (با استفاده از ینابیع المودّهْ قندوزی، 2/331، ح 967، باب 56)

طبرانی در معجم الکبیر، 22/402

ابن حبّان در صحیح خود، 15/402

ابن حجر عسقلانی، در الاصابهْ، 8/264

7- تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، 7/185

8- گرچه این حدیث را به الفاظ یاد شده در منابع فوق و دیگر منابع نیافتیم، لکن ابن شهر آشوب در مناقب آل ابی طالب، 3/323

9- صحیح بخاری، 8/411 - 412، ح 1158

و نیز بخاری در 4/209 کتاب بداء الخلق

10- صحیح مسلم، 4/1905، ح 98

سنن ابن ماجهْ، 1/518، ح1621

سنن ترمذی، 5/326، ح3870

11- الجمع بین الصحیحین، حمیدی، 4/145، ح 3357

12- استیعاب، ابن عبد البر، 4/1894

13- مسند احمد بن حنبل، 6/282

طبقات الکبری، محمّد بن سعد، 2/191

14- الاصابهْ، ابن حجر عسقلانی، 8/266

ابو نعیم اصفهانی در حلیهْ الاولیاء، 2/40

15- الکشف والبیان، ثعلبی، 8/310، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

16- معجم الکبیر، طبرانی، 3/39، ح 2641

17- ینابیع المودهْ، قندوزی، 1/315، ح 1 - 6، باب 32

18- فرائد السمطین، حموینی، 2/13، ح 359، سمط 2، باب 2

19- صواعق المحرقه، ابن حجر مکی، ص170، باب 11، فصل 1، آیه 14

20- مطالب السؤول، محمّد بن طلحه شافعی، ص40 و 52، مقدمه

21- جامع البیان، محمّد بن جریر طبری، 13/33، ح 23698، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

ابن کثیر در تفسیر القرآن العظیم، 4/101، ذیل آیه 23 سوره شوری

22- واحدی نیشابوری کتابی دارد به نام الوسیط فی تفسیر القرآن المجید که در 4/52، ذیل آیه 23 سوره ی شوری، آنچه از ثعلبی نقل کردیم آورده است.

23- مناقب ابن مغازلی، ص309، ح 352، باب قوله تعالی: ﴿قُل لاَ أسْألُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلّا الْمَوَدّهَ فی الْقُرْبَی﴾

24- نور الابصار، شبلنجی، ص227، باب 2

25- تفسیر کشاف، زمخشری، 4/213، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

26- الدرّ المنثور، سیوطی، 5/701، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

27- تاریخ دمشق، ابن عساکر، 41/335

28- غرائب القرآن، نظام الدین حسن بن محمد نیشابوری، ذیل آیه 23 سوره شوری (به هامش تفسیر طبری طبع دار المعرفهْ 25/27).

29- تفسیر بیضاوی، 4/91، ح 23، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

30- تفسیر الکبیر، فخر رازی، 27/166، ذیل آیه 23 سوره ی شوری

31- رشفهْ الصادی، علوی حضرمی، ص52، باب 1، تفسیر آیهْ المودّهْ فی أهل البیت، الآیهْ الثانیهْ

32- الاتحاف، شبراوی، ص17 و 18، باب 1

احادیث بسیاری از طرق علماء و روات عامه رسیده است که حضرت امیرالمؤمنین محبوب ترین مردان نزد رسول خدا است.

شیخ سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّه» (1) از ترمذی (2) نقل می کند که بریده می گفت:

«کان احبّ النساء إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله) فاطمه ومن الرجال علیّ (علیه السّلام)» (3)

محبوب ترین زنان نزد پیغمبر فاطمه و از مردان علی (علیه السّلام) بود.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی در «کفایهْ الطالب» (4) مسنداً از عایشه نقل نموده که گفت:

«ما خلق الله خلقاً کان احبّ إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله) من علیّ بن أبی طالب (علیه السّلام)»

خلق نفرموده خداوند خلقی را که محبوب تر باشد به سوی رسول الله (صلی الله علیه و آله) از علی بن ابی طالب (علیه السّلام).

آنگاه می گوید: این حدیثی است که آن را ابن جریر در «مناقب» و ابن عساکر دمشقی (5) در ترجمه حالات علی (علیه السّلام) روایت نموده است.

محی الدین و امام الحرم احمد بن عبدالله شافعی در «ذخایر العقبی» (6) از ترمذی (7) نقل می نماید که از عایشه سؤال نمودند که کدام یک از مردم نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) محبوب تر بودند؟

گفت: فاطمه.

گفتند از مردها چه کس محبوب تر بود نزد آن حضرت؟

گفت: «زوجها علیّ بن أبی طالب» یعنی همسرش علی ابن ابی طالب.

مخلص ذهبی و حافظ ابوالقاسم دمشقی از عایشه نقل می نماید که گفت:

«ما رأیت رجلاً أحبّ إلی النبیّ (صلی الله علیه و آله) من علیّ و لا أحبّ إلیه من فاطمه» (8)

ندیدم مردی را محبوب تر باشد به سوی رسول خدا از علی و ندیدم زنی را که محبوب تر باشد به سوی آن حضرت از فاطمه.

از حافظ خجندی از معاذهْ الغفاریه نقل می نماید که گفت:

مشرّف شدم خدمت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در منزل عایشه و علی (علیه السّلام) در خارج منزل بودند. به عایشه فرمود:

«إنّ هذا أحبّ الرجال إلیّ و أکرمهم علیّ. فأعر فی حقّه و اکرمی مثواه»

این علی محبوب ترین مردان است به سوی من و گرامی ترین آنها بر من. پس بشناس حقّ او را و گرامی بدار منزلت او را.

شیخ عبدالله بن محمّد بن عامر شبراوی شافعی که از اجلّه علمای عامه می باشد در کتاب «الاتحاف بحبّ الاشراف» (9)، سلیمان بلخی در «ینابیع» (10) و محمّد بن طلحه شافعی در «مطالب السؤول» (11) از ترمذی از جمیع بن عمیر نقل می کنند که گفت:

با عمّه ام نزد عایشه رفتیم. من از او در مورد محبوب ترین اشخاص نزد رسول خدا سؤال نمودم؟

عایشه گفت: از زن ها فاطمه و از مردان شوهرش علی بن ابی طالب.

همین خبر را میر سید علی همدانی شافعی در «مودّهْ القربی» (12) نقل نموده با این تفاوت که جمیع بن عمیر گفت: از عمه ام سؤال کردم و جواب شنیدم.

خطیب خوارزمی در «مناقب» (13) نیز از جمیع بن عمیر از عایشه این خبر را نقل نموده است.

ابن حجر مکّی در «صواعق» (14) بعد از نقل چهل حدیث در فضل علی (علیه السّلام)، از ترمذی از عایشه نقل نموده که گفت:

«کانت فاطمه أحبّ النساء إلی رسول الله (صلی الله علیه و آله) و زوجها أحبّ الرجال إلیه»

محبوب ترین زنان نزد پیغمبر فاطمه و از مردان، شوهرش علی علیه السّلام بود.

محمّد بن طلحه شافعی در مطالب السؤول (15) بعد از نقل اخباری در این موضوع که مفصّل است، اظهار عقیده و نظر می کند به این عبارت:

«فثبت بهذه الأحادیث الصحیحه و الأخبار الصریحه کون فاطمه کانت أحبّ إلی رسول الله من غیرها و انّها سیّده نساء أهل الجنّه و انّها سیّده نساء هذه الأمّه و سیّده نساء أهل المدینه»

به این احادیث صحیحه و اخبار صریحه ثابت گردیده که فاطمه محبوب ترین همه بود به سوی رسول خداصلی الله علیه وآله از غیر او؛ زیرا که او سیده ی زنان اهل بهشت و سیده ی زنان این امّت و سیده ی زنان اهل مدینه بوده است.

از احادیث دیگری که بر این مطلب دلالت می کند حدیث معروف طیر مشوی (مرغ بریان) است.

احمد بن حنبل در «فضائل الصحابه» (16)، ابن ابی الحدید در شرح «نهج البلاغه» (17)، ابن صبّاغ مالکی در «فصول المهمّه» (18)، سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّه» (19) بخشی را اختصاص به حدیث طیر مشوی و نقل روایات آن داده اند. تا آنجا که می گویند: حدیث طیر را بیست و چهار نفر از انس بن مالک نقل نموده اند و مخصوصاً مالکی در «فصول المهمّه» (20) به این عبارت نوشته:

«و ذلک انّه صحّ النقل فی کتب الأحادیث الصحیحه و الأخبار الصریحه عن أنس بن مالک»

صحت دارد نقل حدیث طیر در کتب احادیث صحیحه و اخبار صریحه از انس بن مالک.

سبط ابن جوزی در «تذکره» (21) و مسعودی در «مروج الذهب» (22) به آخر حدیث طیر مشوی - که دعای پیغمبر و اجابت آن باشد -  اشاره نموده است.

نسائی در «خصائص العلوی» (23)، حافظ بن عقده و محمّد بن جریر طبری، هر یک کتابی مخصوص در تواتر و اسانید این حدیث از سی و پنج نفر از صحابه از انس بن مالک نوشته اند و حافظ ابو نعیم کتاب ضخیمی در این باب نوشته است.

خلاصه اکابر علمای اهل سنت همه این حدیث را تصدیق نموده اند و در کتب معتبره خود ثبت کرده اند. چنانچه علامه محقّق، زاهد عادل، بارع ثقه، سید میر حامد حسین دهلوی، یکی از مجلّدات بزرگ کتاب عبقات الأنوار خود را با آن قطر و عظمت، اختصاص به حدیث طیر مشوی داده است و تمام اسناد معتبره ی کتب عالیه ی علمای بزرگ عامه را در آنجا جمع نموده است. نتیجه ی تمامی آن اخبار، این است که کافّه ی مسلمین از شیعه و سنی در هر دوره و زمان، اقرار و اعتراف و تصدیق به صحّت این حدیث نموده اند که روزی زنی مرغ بریانی جهت رسول اکرم خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) به هدیه آورد. آن حضرت قبل از تناول مرغ بریان، دست نیاز به دربار حضرت بی نیاز بلند نموده عرض کرد:

«اللّهم ائتنی بأحبّ خلقک إلیّ وإلیک حتّی یأکل معی من هذا الطیر، فجاء علیّ فأکل معه»

پروردگارا بفرست نزد من محبوب ترین خلق خودت را نزد تو و نزد من، تا بخورد با من از این مرغ بریان.

در آن حال علی (علیه السّلام) آمد و با آن حضرت از آن مرغ بریان تناول نمودند.

در بعضی از کتب عامه مانند «فصول المهمّه» (24)، تاریخ حاکم نیشابوری (25)، «کفایهْ الطالب» (26) و غیر آن از طریق انس بن مالک نقل می کنند که انس گفت: پیغمبر (صلی الله علیه و آله) مشغول این دعا مذکور بود. سه مرتبه علی در خانه آمد. من عذر آوردم و او را پنهان نمودم. مرتبه سوم نیز به در زد، رسول خدا فرمود: واردش کن. همین که علی وارد شد، حضرت فرمود:

«ما حبسک عنّی یرحمک الله؟»

چه چیز تو را بازداشت از من، خدا تو را رحمت کند.

عرض کرد: سه مرتبه بر در خانه آمدم و این مرتبه سوم است که خدمت رسیدم.

حضرت فرمود: انس، چه چیز تو را به این عمل واداشت که علی را مانع از ورود شدی. عرض کرد: حقیقت امر این است که دعای شما را شنیدم و دوست داشتم یک نفر از قوم من صاحب این مقام شود.

پس در این صورت، حضرت احدیت جلّ و علا، محبوب ترین خلقش را اختیار و انتخاب نموده و نزد پیغمبرش ارسال داشته و آن محبوب بزرگوار از میان همه ی امّت که منتخب از همه ی خلق و محبوب ترین همه ی امّت نزد خدا و پیغمبر بوده علی بن ابی طالب (علیه السّلام) بوده است.

چنانچه علمای عامه تصدیق این معنی را نموده اند؛ مانند محمّد بن طلحه ی شافعی که از فقهاء و اکابر علمای سنی مذهب بوده است، در اوایل فصل پنجم از باب اول «مطالب السؤول» (27)، به مناسبت حدیث رایت و حدیث طیر، قریب به یک صفحه، اثبات مقام با عظمت علی (علیه السّلام) را در میان تمام امّت به محبوبیت نزد خدا و پیغمبر نموده و ضمنا می گوید:

«و أراد النبیّ أن یتحقّق الناس ثبوت هذه المنقبه السنیّه و الصفه العلیّه الّتی هی أعلا درجات المتقین لعلیّ علیه السّلام الخ»

اراده نمود پیغمبر که محقَّق نماید به مردم، ثبوت این منقبت سنیه و صفت علیه ای را (که محبوبیت نزد خدا و رسول است) که بالاترین درجات پرهیزکاران است برای علی علیه السّلام.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی، حافظ و محدّث در «کفایهْ الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب علیه السّلام» (28) بعد از نقل حدیث طیر از چهار طریق با اسناد معتبره ی خود از انس و سفینه می گوید: در این حدیث دلالت واضحه است بر اینکه علی (علیه السّلام) احبّ خلق است به سوی خدای تعالی و ادلّ دلایل بر این معنی آنکه خدا وعده داده دعای رسول خود را مستجاب فرماید. چون رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) دعا نمود، خدا هم فوری اجابت فرمود و احبّ خلق را به سوی آن حضرت فرستاد و آن علی (علیه السّلام) بود.

آن گاه می گوید: حدیث طیر مشوی منقول از انس را حاکم ابو عبدالله حافظ نیشابوری از هشتاد و شش نفر نقل نموده که تمام آنها از انس روایت نموده اند و اسامی تمام آن هشتاد و شش نفر را ثبت نموده. (29)

بنابراین با توجه به احادیث معتبر اهل سنت ثابت شد حضرت زهرا برترین زنان است.

منابع:

1- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 2/54، ح 27، باب 55

ترمذی در الجامع الصحیح، ص1006، ح 3877

حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین، 3/168، ح 4735

احمد بن شعیب نسائی در السنن الکبری، 5/140، ح8497

طبرانی در معجم الأوسط، 8/130، ح7258

ابن عساکر در تاریخ دمشق، 42/260 – 264

زرندی در نظم درر السمطین، ص100

ابن اثیر در اسد الغابه، 5/522

مزی در تهذیب الکمال، 5/126

2- در کتاب سنن ترمذی با کمی اختلاف در روایت به این معنا اشاره شده است. البته اصل روایت در پاورقی صفحه بعد ذکر شده است.

3- حاکم نیشابوری در کتاب «المستدرک» 3/155

4- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص324، باب 91

ابن عساکر در تاریخ دمشق، 42/260

5- تاریخ مدینهْ دمشق، ابن عساکر، ج 42، ص260 تا 265

6- ذخائر العقبی، محبّ الدین طبری، ص35

7- سنن ترمذی، 5/362، ح 3965

8- حاکم نیشابوری در کتاب «المستدرک» 3/154

نسائی در کتاب «السنن الکبری» 5/139، ح8496 و 8497 و 8498

ابی یعلی موصلی در کتاب «مسند ابی یعلی» 8/270/4857

طبرانی در کتاب المعجم الکبیر 22/403 تا 404

9- الاتحاف بحبّ الاشراف، محمّد بن عامر شبراوی، ص31، باب 1

10- ینابیع المودهْ، قندوزی، 2/39، ح 23، باب 54

11- مطالب السؤول، محمّد بن طلحه شافعی، ص46، مقدمهْ مؤلف

12- مودّهْ القربی، سیّد علی همدانی، مودّهْ 11 (با استفاده از ینابیع المودّهْ، قندوزی، 2/320، ح 925 باب، 56).

13- مناقب خوارزمی، ص79، ح 63، فصل 6

14- صواعق المحرقه، ابن حجر مکّی، ص121، باب 9، فصل 2

15- مطالب السؤول، محمّد بن طلحه شافعی، ص47 - 48، مقدمه مؤلّف

16- فضائل الصحابه، احمد بن حنبل، 2/560 - 562، ح 945

17- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، 3/264، خطبهْ 51

18- فصول المهمّه، ابن صباغ مالکی، 1/210، فصل 1، فصل فی محبّهْ الله ورسول الله

19- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 1/175، ح 1 - 4، باب 8

20- فصول المهمّهْ، ابن صباغ مالکی، 1/207، فصل 1

21- تذکرهْ الخواص، سبط ابن الجوزی، ص44، باب 2، حدیث الطائر

22- مروج الذهب، مسعودی، 2/425

23- خصائص أمیرالمؤمنین، احمی بن شعیب نسائی، ص51، منزلهْ علیّ بن أبی طالب من الله

24- فصول المهمّهْ، ابن صبّاغ مالکی، 1/210، فصل 1

25- المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، 3/142، ح 4650

26- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص150، باب 33 فی حدیث الطائر

27- مطالب السؤول، محمّد بن طلحه شافعی، ص77، باب 1، فصل 5

28- کفایهْ الطالب، گنجی شافعی، ص151، باب 33، فی حدیث الطائر

ابن عساکر در تاریخ دمشق، 37/406، ترجمه ی شماره 4428، شرح حال عبیدالله بن اسحاق بن سهل، ابوالقاسم السنجاری. 15/200، ترجمه شماره 1753، شرح حال حمزهْ بن حراش 42/247، ترجمه شماره 4933، شرح حال علی بن أبی طالب و 45/84، ترجمه شماره 5225، شرح حال عمر بن صالح بن عثمان و 51/60، ترجمه شماره 5913، شرح حال محمّد بن احمد بن الطیب

دمیری در حیاهْ الحیوان، 338/2، ذیل الحام

أبو نعیم اصفهانی در ذکر أخبار اصفهان، 1/232، باب الباء

حلیهْ الأولیاء، 6/339، ترجمه شماره 386، شرح حال مالک بن أنس

مناوی در کنوز الحقائق، 1/94، ح 1086، حرف الهمزه

متقی هندی در کنز العمّال، 13/166، ح 36505 و 36507

حموینی در فرائد السمطین، 1/210 - 215، ح 165 – 167

ابن اثیر در اسد الغابهْ، 4/30، شرح حال علیّ بن أبی طالب

خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، 3/171، ترجمه شماره 1215

ابن اثیر در جامع الاصول، 9/471، ح 6482

بخاری در تاریخ الکبیر، 2/3، ح 1488

طبرانی در معجم الأوسط، 2/443، ح 1765، احادیث أحمد بن الجعد الوشاء و 6/414، ح 5882، احادیث محمد بن خلید العبدی و 7/288، ح 6557، احادیث محمّد بن أبی غسان الفرائضی و 8/225، ح 7462، احادیث محمد بن شعیب و 10/702 - 172، ح 9368، احادیث هارون بن محمّد بن المنخل الحارثی الواسطی

منصور علی ناصف در التاج الجامع للأصول، 3/336

بلاذری در انساب الأشراف، 2/378

حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین، 3/140، ح 4650 – 4651

ابن مغازلی در مناقب أمیرالمؤمنین، ص175 - 156، ح 212 – 189

موفّق بن احمد خوارزمی در مناقب، ص107 - 108، ح 113 – 114

عبدالله خطیب تبریزی در مشکاهْ المصابیح، ص564

علامه شعرانی در الیواقیت و الجواهر، 2/20، مبحث 32

محبّ الدین طبری در ریاض النضرهْ، 3/115 - 114

29- «کفایهْ الطالب» باب 32

بله این شعر صحت دارد.

ابن حجر در «صواعق» (1)

حافظ جمال الدین زرندی در «معراج الوصول» (2)

شیخ عبدالله شبراوی در کتاب «الاتحاف» (3)

محمّد بن علی صبان مصری در «اسعاف الراغبین» (4)

و دیگران از محمّد بن ادریس شافعی که یکی از ائمه ی اربعه اهل سنت و رئیس و پیشوای شافعی ها می باشد، نقل نموده اند که می گفت:

یا أهل البیت رسول الله حبّکم            فرض من الله فی القرآن أنزله

کفاکم من عظیم القدر انّکم              من لم یصلّ علیکم لا صلاه له

«ای اهل بیت رسول خدا محبّت و دوستی شما از جانب خدا در قرآن واجب گردیده است.

کفایت می کند در عظمت قدر شما (آل محمّد) آنکه هر کس بر شما صلوات نفرستد، نماز او قبول نخواهد شد.»

منابع:

1- صواعق المحرقه، ابن حجر مکّی، ص148، باب 11، فصل 1، آیه 2

2- معارج الوصول، جمال الدین زرندی، ص16، مقدمه مؤلّف

3- الاتحاف بحبّ الاشراف، محمد بن عامر شبراوی، ص83، باب 4

4- اسعاف الراغبین، محمّد بن علی صبان، (در حاشیه نور الابصار، شبلنجی، ص129)

زرندی حنفی در نظم درر السمطین، ص18

قندوزی در ینابیع المودهْ، 2/434، ح 197، باب 59، به همین اشعار اشاره کرده اند.

بله محمد و آل محمد (علیهم السلام) اهل ذکر در قرآن هستند.

خداوند در آیه ی 7 سوره انبیاء فرموده است:

﴿فَسْأَلُوا أَهْلَ الذّکْرِ إِن کُنتُم لاَ تَعْلَمُونَ﴾

(ای رسول به امّت بگو) اگر نمی دانید، بروید از اهل ذکر و دانشمندان امّت (یعنی محمد و آل محمّد) سؤال کنید.

احادیث شیعه و سنی دلالت دارد که مراد از اهل ذکر، علی و ائمّه از اولاد آن حضرت (علیهم السلام) اند. در اینجا به برخی از منابع عامه فقط اشاره می کنیم:

شیخ سلیمان بلخی حنفی در «ینابیع المودّه» (1) از «تفسیر کشف البیان» ثعلبی، نقلاً از جابر بن عبدالله انصاری آورده که گفت:

«قال علیّ بن أبی طالب: نحن أهل الذکر»

یعنی علی (علیه السّلام) فرمود: ما (خاندان رسالت) اهل ذکر هستیم.

چون «ذکر» یکی از نام های قرآن است و آن خاندان جلیل اهل قرآن اند، به همین جهت است که علمای خاصه و عامه در کتب (2) معتبره ی خود نقل نموده اند که علی (علیه السّلام) می فرمود:

«سَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي وَ سَلُونِي عَنْ طُرُقِ اَلسَّمَاوَاتِ فَإِنِّي أَعْرَفُ بِهَا مِنْ طُرُقِ اَلْأَرْضِ»

از من بپرسید قبل از اینکه مرا از دست بدهید. از من در مورد راه های آسمان ها بپرسید که من راه های آسمان ها را از راه های زمین بهتر بلدم.

«سَلُونِي فَوَ اَللَّهِ لاَ تَسْأَلُونِي عَنْ شَيْءٍ إِلاَّ أَخْبَرْتُكُمْ بِهِ وَ اِسْأَلُونِي عَنْ كِتَابِ اَللَّهِ فَوَ اَللَّهِ مَا مِنْ آيَةٍ إِلاَّ وَ أَنَا أَعْلَمُ أَ بِلَيْلٍ نَزَلَتْ أَمْ نَهَارٍ أَمْ فِي سَهْلٍ أَمْ فِي جَبَلٍ»

بپرسيد از من، به خدا سوگند كه هيچ چيز نباشد كه از من سؤال كنيد و من حقيقت آن را به شما اِخبار نكنم، و از كتاب الهى سؤال كنيد؛ و اللّه كه هيچ آيتى نيست الا من داناترم به نزول آن در روز يا در شب يا در سهل يا در جبل.

«وَ اَللَّهِ مَا نَزَلَتْ آيَةٌ إِلاَّ وَ قَدْ عَلِمْتُ فِيمَا نَزَلَتْ وَ أَيْنَ نَزَلَتْ وَ عَلَى مَنْ نَزَلَتْ إِنَّ رَبِّي تَعَالَى وَ هَبَ لِي قَلْباً عَقُولاً وَ لِسَاناً طَلْقاً»

به خدا سوگند، آيه‌اى نازل نشد مگر اين كه مى‌دانم دربارۀ چه كسى و در كجا و براى چه چيزى نازل شده است. سپس ادامه داد و فرمود: براى اين كه خداى حكيم، قلبى عاقل و زبانى گويا و آزاد، به من عنايت كرد.

منابع:

1- ینابیع المودّهْ، قندوزی، 1/357، ح 12، باب 39

2- زرندی حنفی در نظم درر السمطین، ص126، سمط اول، قسم دوم

طبری در جامع البیان، 8/145، ح 16317، ذیل آیه 43 سوره ی نحل

حسکانی در شواهد التنزیل، 1/436، ح 464، ذیل همان آیه

قرطبی در الجامع لأحکام القرآن 11/272، ذیل آیه 7 سوره ی انبیاء

ابن کثیر در تفسیر القرآن العظیم، 2/493، ذیل آیه ی 43 سوره ی نحل

ابن ابی شیبه در المصنّف، 6/227، ح 8، کتاب الادب، باب 171

اشکال به بیانی دیگر:

خداوند در آیه 29 سوره فتح صریحاً می فرماید:

﴿مُحَمّدٌ رّسُولُ اللهِ وَالّذِینَ مَعَهُ أَشِدّاءُ عَلَی الْکُفّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکّعاً سُجّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللهِ وَرِضْوَاناً سِیَماهُمْ فِی وُجُوهِهِم مِنْ أَثَرِ السّجُودِ﴾

(محمّد (صلی الله علیه و آله) فرستاده ی خداست و یاران و همراهانش بر کافران بسیار سخت دل و با یکدیگر بسیار مشفق و مهربان اند. آنان را بسیار در حال رکوع و سجود بنگری که فضل و رحمت خدا و خشنودی او را می طلبند. بر رخسارشان از اثر سجده نشانه های نورانیت پدیدار است.)

این آیه شریفه طریقه ی خلافت خلفای چهارگانه را معین می نماید. به خلاف آنچه جامعه ی شیعه ادعا می نمایند که علی خلیفه ی اوّل می باشد. این آیه صراحتاً علی را خلیفه ی چهارم معرّفی می نماید.

دلالت آیه بر صحت طریقه ی خلافت خلفای چهارگانه واضح است؛ زیرا مراد از ﴿وَالَّذینَ مَعَه﴾ ابی بکر است که در غار ثور در شب هجرت با پیغمبر بوده است و مراد از ﴿أشِدّاءُ عَلَی الْکُفّار﴾ عمر بن الخطاب است که بسیار شدید العمل بر کفار بوده و ﴿رُحَماء بَیْنَهُم﴾ عثمان بن عفان است که بسیار رقیق القلب و رحم دل بوده و ﴿سیماهُم فی وُجُوهِهِم مِن أثر السُّجُود﴾ علی بن ابی طالب می باشد.

جواب:

گذشته از آنکه ارباب تفاسیر در شأن نزول این آیه شریفه چنین بیانی ننموده اند، حتّی در تفاسیر بزرگ علمای اهل سنت هم چنین تفسیری وجود ندارد.

اگر چنین آیه ای در قرآن راجع به امر خلافت بود، روز اوّل بعد از شهادت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) خلفاء در مقابل اعتراضات علی (علیه السّلام)، بنی هاشم و کبار از صحابه که سرپیچی از بیعت نمودند، به این آیه تمسک می کردند در حالی که چنین گزارشی نقل نشده است. پس معلوم است آیه به این معنی که اهل سنت تفسیر کرده اند صحیح نیست. زیرا هیچ یک از اکابر مفسّرین عامه، از قبیل طبری، ثعلبی، فاضل نیشابوری، جلال الدین سیوطی، قاضی بیضاوی، جار الله زمخشری، فخر رازی و غیرهم چنین معنایی ننمودند.

به علاوه در خود آیه ی شریفه موانع علمی و ادبی و عملی در کار است که ثابت می کند هر کس قائل به این قول شده، دست و پای بی جایی زده و متوجّه نشده است به آنچه علمای بزرگ عامه در اوّل تفاسیرشان نقل از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نموده اند که فرمود:

«من فسّر القرآن برأیه فمقعده فی النار» (1)

هر کس قرآن را تفسیر به رای و سلیقه ی خود کند، پس نشمینگاه او در آتش است.

اگر بگویید تفسیر نیست، بلکه تأویل است، می گوییم اهل سنت باب تأویل را مطلقاً مسدود می دانند.

امّا از جهت ترکیبی:

ترکیب این آیه شریفه - علی الاقوی - از دو حال خارج نیست؛

1- یا «محمّد» مبتداست و «رسول الله» عطف بیان و «والذین معه» عطف بر «محمّد» و «اشداء»، خبر آن و آنچه بعد از آن است، خبر بعد از خبر.

2- یا «والذین معه» مبتداست و «اشدّاء» خبر آن و آنچه بعد از آن است، خبر بعد از خبر.

روی این قواعد، اگر بخواهیم آیه را مطابق عقیده و گفته ی اهل سنت معنی بنماییم، دو قسم معنی ظاهر می شود:

طبق ترکیب اول معنای آیه چنین می شود:

محمد (صلی الله علیه و آله) ابی بکر و عمر و عثمان و علی است.

و طبق ترکیب دوم معنا چنین می شود:

ابی بکر و عمر و عثمان و علی است.

بدیهی است هر طلبه ی مبتدی می داند که این نحوه ی از کلام، غیر معقول و خارج از نظم ادب است.

علاوه بر این، اگر مقصود از این آیه ی شریفه خلفای اربعه بودند، بایستی در فاصله کلمات «واو» عاطفه گذارده می شد، تا مطابقت با مقصود نماید و حال آنکه بر خلاف این معنی می باشد.

جمیع مفسّرین مانند:

ابن کثیر دمشقی در تفسیر القرآن العظیم (2)

قرطبی در الجامع لاحکام القرآن (3)

واحدی نیشابوری در الوسیط (4)

و فخر رازی در تفسیر الکبیر (5)

این آیه شریفه را به حساب تمام مؤمنین آورده اند.

منابع:

1- الجامع لاحکام القرآن، قرطبی، 1/32

محمّد بن جریر طبری در تفسیر جامع البیان، 1/54، ح 63

2- تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر دمشقی، 4/180، ذیل آیه 29 سوره ی فتح

3- قرطبی در الجامع لاحکام القرآن، 16/292، ذیل آیه 29 سوره ی فتح

4- واحدی نیشابوری در الوسیط، 4/146، ذیل همان آیه

5- فخر رازی در تفسیر الکبیر، 28/107، ذیل همان آیه

خداوند در آیه 40 سوره توبه این چنین می فرماید:

﴿فَقَدْ نَصَرَهُ اللهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الّذِینَ کَفَرُوا ثَانِیَ اثْنَیْنِ إِذْ هُمَا فِی الْغَارِ إِذْ یَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَتَحْزَنْ إِنّ اللهَ مَعَنَا فَأَنْزَلَ اللهُ سَکِینَتَهُ عَلَیْهِ وَأَیّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا﴾

«اگر او [پيامبر] را يارى نكنيد، قطعاً خدا او را يارى كرد هنگامى كه كسانى كه كفر ورزيدند، او را [از مكّه‏] بيرون كردند، او نفر دوم از دو تن بود، آن گاه كه در غار [ثَور] بودند، وقتى به همراه خود مى‏گفت: اندوه مدار كه خدا با ماست. پس خدا آرامش خود را بر او فرو فرستاد، و او را با سپاهيانى كه آنها را نمى‏ديديد تأييد كرد، و كلمه كسانى را كه كفر ورزيدند پست‏تر گردانيد، و كلمه خداست كه برتر است، و خدا شكست‏ناپذير حكيم است.»

اهل سنت ادعا می کنند مصاحبت و با پیغمبر بودن، دلیل بزرگی است بر فضیلت و شرافت ابی بکر بر تمام امّت؛ برای آنکه پیغمبر (صلی الله علیه و آله) به علم باطن می دانست که ابی بکر خلیفه ی اوست و وجود خلیفه بعد از او لازم است، باید او را هم مانند خود نگهداری نماید. لذا او را با خود برد، تا به دست دشمن گرفتار نشود و این عمل را با احدی از مسلمین نکرد. پس به همین جهت، حقّ تقدّم خلافت برای او ثابت است.

جواب:

اوّلاً این جمله که چون رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) می دانست ابی بکر خلیفه بعد از او خواهد بود و حفظ وجود خلیفه بر آن حضرت لازم بود، لذا او را با خود برد، کاملاً اشتباه است؛ چون اگر خلیفه پیغمبر منحصر به ابی بکر بود، ممکن بود چنین احتمالی داد، ولی خود اهل سنت معتقدند به خلافت خلفای راشدین و آنها چهار نفر بودند. اگر این برهان شما صحیح و حفظ وجود خلیفه در مقابل خطرات لازم بود، می بایستی پیغمبر (صلی الله علیه و آله) هر چهار خلیفه را - که حاضر در مکّه بودند - با خود ببرد، نه آنکه یکی را ببرد و سه نفر دیگر را بگذارد.

پیامبر نه تنها این کار را نکرد بلکه یکی از آن چهار نفر -امیرالمومنین- را در معرض خطر شمشیرها قرار داد و در بستر خود خوابانید که محقّقاً آن شب، بستر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) مخطور بوده و در معرض حمله ی دشمنان بود.

ثانیاً بنابر آنچه طبری در تاریخش (1) نوشته، ابوبکر از حرکت آن حضرت خبر نداشته، بلکه وقتی نزد علی (علیه السّلام) رفت و از حال آن حضرت جویا شد، علی (علیه السّلام) فرمود: به غار رفتند. اگر کاری داری نزد آن حضرت بشتاب. ابی بکر شتابان رفت، در وسط راه به آن حضرت رسید و ناچار به اتفاق آن حضرت رفتند.

پس معلوم می شود که حضرت او را با خود نبرد، بلکه او بی اجازه رفت و از وسط راه به آن حضرت ملحق شد.

بلکه بنابر اخبار دیگر، بردن ابی بکر تصادفی و از خوف فتنه و خبر دادن به دشمنان بوده، چنان که علمای اهل سنت اقرار به این معنی دارند؛ از جمله شیخ ابوالقاسم بن صبّاغ که از مشاهیر علمای عامه است در کتاب «النور والبرهان» در حالات رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) از محمد بن اسحاق از حسّان بن ثابت انصاری روایت نموده که قبل از هجرت آن حضرت جهت عمره به مکّه رفتم، دیدم کفّار قریش سب و قذف می نمایند اصحاب آن حضرت را. در همان حال، امر کرد رسول خدا علی علیه السّلام را که در فراش آن حضرت بخوابد و خوف داشت از اینکه ابی بکر کفار را دلالت و راهنمایی کند به رسول خدا. پس او را مصاحبت خود قرار داده و به جانب غار روانه شدند.

اشکالاتی دیگر به همراه جواب:

1- صرف مصاحبت و همراهی پیامبر دلالت بر فضیلت و برتری ابوبکر دارد، پس او چون از دیگران برتر است خلیفه می باشد.

جواب:

مسافرت و همراه بودن با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چه دلیلی بر اثبات خلافت دارد؟!

تنها مصاحبت با نیکان، دلیل فضیلت و برتری نمی باشد، چه بسا بدان که مصاحبت با نیکان و چه بسیار کفّار که مصاحب با مسلمین بوده و هستند؛ چنانچه این معنی در مسافرتها کاملاً و بیشتر مشهود است.

شواهد و امثال:

آیه 39 سوره یوسف را که نقل قول حضرت یوسف را می نماید:

﴿یَا صَاحِبَیِ السّجْنِ ءَأَرْبَابٌ مّتَفَرّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللهُ الْوَاحِدُ الْقَهّارُ﴾

«ای دو رفیق زندان من (از شما می پرسم) آیا خدایان متفرّق (مانند بتان، فراعنه و غیره) بهتر و در نظام خلقت مؤثرترند، یا خدای یکتای قاهر؟!»

مفسّرین در ذیل این آیه شریفه نوشته اند:

روزی که یوسف را به زندان بردند، طبّاخ و ساقی پادشاه را هم که هر دو کافر و قائل به خدایان بودند با او به زندان بردند. پنج سال این سه نفر با هم مصاحب بودند و یوسف در موقع تبلیغ آنها را مصاحب می خواند؛ چنانچه در این آیه خبر می دهد.

حال آیا این مصاحبت پیغمبر برای آن دو نفر کافر، دلیل بر شرافت و فضیلت برای آنها بوده؟! یا در مدّت مصاحبت تغییری در عقیده ی آنها پیدا شده است؟ بنابر آنچه صاحبان تفاسیر و تواریخ نوشته اند، بعد از پنج سال مصاحبت، عاقبت با همان حال از هم جدا شدند.

همچنین خداوند در آیه 37 سوره کهف می فرماید:

﴿قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ وَهُوَ یُحَاوِرُهُ أَکَفَرْتَ بِالّذِی خَلَقَکَ مِن تُرَابٍ ثُمّ مِن نُطْفَهٍ ثُمّ سَوّاکَ رَجُلاً﴾

«رفیق (با ایمان فقیر) در مقام گفت و گو و اندرز به برادر خود گفت: به خدایی که نخست از خاک و بعد از نطفه تو را آفرید و آن گاه مردی کامل و آراسته خلقت ساخت، کافر شدی؟!»

عموم مفسّرین نوشته اند (2) دو برادر بودند؛ یکی مؤمن به نام یهودا و دیگری کافر به نام براطوس. خداوند آن دو کافر و مؤمن را مصاحب هم خوانده. آیا از مصاحبت برادر مؤمن، کافر را فایده و نصیبی رسیده است؟ قطعاً جواب منفی است.

پس صرف مصاحبت، دلیل بر فضیلت، شرافت و برتری نمی باشد.

2- چون رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به ابی بکر فرمود: ﴿انّ الله معنا﴾، پس قطعاً به مناسبت آن است که خدا با او بوده است، این خود دلیل شرافت و مثبت خلافت است.

جواب:

مگر خدای تعالی فقط با مؤمنین و اولیاء الله می باشد و با غیر مؤمن نمی باشد؟!

آیا تصوّر می شود جایی باشد که خدا نباشد و کسی در عالم هست که خدا با او نباشد؟!

اگر مؤمن و کافری در مجلسی باشند، عقل باور می کند که خدا با آن مؤمن باشد، ولی با کافر نباشد. خداوند در آیه ی 7 سوره ی مجادله می فرماید:

﴿أَلَمْ تَرَ أَنّ اللهَ یَعْلَمُ مَا فِی السّماوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ مَا یَکُونُ مِن نَجْوَی ثَلاَثَهٍ إِلّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلاَ خَمْسَهٍ إِلّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلاَ أَدْنَی مِن ذلِکَ وَلاَ أَکْثَرَ إِلّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ مَا کَانُوا﴾.

«به طریق استفهام تقریری فرماید: آیا ندیدی و ندانستی که آنچه در آسمانها و زمین است خدا بر آن آگاه است. اگر چنانچه سه نفر با هم نجوا کنند، خداوند چهارم آنهاست و اگر پنج کس، جز آنکه او ششم آنهاست و نه کمتر از آن و نه بیشتر، جز آنکه هر کجا باشند، خدا با آنهاست»

پس به حکم این آیه و سایر آیات و دلایل عقلیه و نقلیه، خدای تعالی با همه کس هست؛ با دوست و دشمن، مسلمان و کافر، مؤمن و منافق. پس اگر دو نفر با هم باشند و یکی از آنها بگوید خدا با ما است، دلیل بر فضیلت شخص خاصّی نخواهد بود.

همان طوری که دو نفر خوب اگر با هم باشند خدا با آنهاست، دو نفر بد و یا دو نفر خوب و بد هم اگر با هم باشند قطعاً خدا با هر دو آنهاست. اگر سعید باشند یا شقی، خوب باشند یا بد.

اشکال:

مراد از خدا با ما است؛ یعنی چون ما محبوب خدا هستیم، برای آنکه رو به خدا و برای خدا و حفظ دین خدا حرکت کردیم، لطف خدا شامل حال ما است.

جواب:

باز هم اگر این معنی در نظر گرفته شود، مورد اعتراض است، چون چنین خطابی دلیل بر سعادت ابدی نخواهد بود؛ زیرا خداوند متعال به اعمال اشخاص می نگرد. چه بسا اشخاص که در زمانی اعمال نیک داشتند و مشمول لطف و رحمت خداوندی بودند. بعداً اعمال بدی از آنها سرزد و در وقت امتحان، نتیجه معکوس داد و مبغوض پروردگار شدند و از لطف و مرحمت حق محروم و رانده و مردود و ملعون گردیدند؛ چنانچه ابلیس سالها در عبادت پروردگار خلوص نیت داشت. از این رو مشمول الطاف و مراحم بود، ولی به محض آنکه متمرّد شد و از اوامر حق سرپیچی نمود و تابع هوای نفس شد، مردود حق و از رحمت بی حساب عمیم او برکنار و به خطاب:

﴿فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنّکَ رَجِیمٌ * وَإِنّ عَلَیْکَ اللّعْنَهَ إِلَی یَوْمِ الدّینِ﴾

«از صف ساجدان و ملائکه و بهشت خارج شو که تو رانده ی درگاه ما شدی و لعنت ما تا روز جزا بر تو محقّق و حتمی گردید» و ملعون ابدی گردید.

3- نزول سکینه از جانب خدا در این آیه بر ابی بکر بزرگ ترین دلیل شرافت است. دلیل آن قرینه ای است که در خود آیه ی کریمه می باشد که می فرماید: ﴿فَأَنْزَلَ اللهُ سَکِینَتَهُ عَلَیْهِ﴾. چون ارجاع ضمیر سکینه بر ابی بکر خود دلیل واضح است بر شرافت و فضیلت او بر دیگران.

جواب:

طبق نقل مفسرین عامه (3) ضمیر سکینه راجع است به رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و نزول سکینه بر آن حضرت بوده، نه بر ابی بکر، به قرینه جمله ی بعدیه که فرموده: ﴿وَأَیّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا﴾ و محقّقاً مؤید به جنود حق، رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) بوده نه ابی بکر.

اگر گفته شود ابوبکر هم از این نزول سکینه سهمی داشته است.

جواب می دهیم:

اگر هر دو مصاحب مشمول الطاف و مراحم الهیه بودند، بایستی علی القاعده ضمائر تثنیه در تمام جملات آیه ی شریفه آمده باشد و حال آنکه تمام ضمائر را قبلاً و بعداً مفرد آورده، تا اثبات مقام شخص خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) گردد و معلوم آید که آنچه نزول رحمت و مرحمت از جانب پروردگار می شود، به شخص آن حضرت می باشد و اگر به طفیل وجود آن حضرت بر دیگران هم نازل آید، اسم برده می شود. فلذا در نزول سکینه و رحمت هم در این آیه و سایر آیات، فقط پیغمبر را مورد عنایت قرار داده.

اگر گفته شود:

رسول خدا مستغنی از نزول سکینه بوده و احتیاجی بدان نداشته و سکینه هرگز از او مفارقت نمی نموده. پس نزول سکینه مخصوص ابی بکر بوده.

جواب می دهیم:

دلیلی وجود ندارد که خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) مستغنی از نزول سکینه بوده و حال آنکه احدی از آحاد خلایق، از پیغمبر و امّت امام و مأموم، از الطاف و رحمات حق تعالی مستغنی نمی باشند. مگر خداوند در آیه 26 سوره ی توبه نمی فرماید:

﴿أَنْزَلَ اللهُ سَکِینَتَهُ عَلَی رَسُولِهِ وَعَلَی الْمُؤْمِنِینَ﴾.

«آن گاه خدای قادر مطلق سکینه و وقار خود را بر رسول خود و مؤمنان نازل فرمود»

و نیز در آیه 26 سوره فتح مثل همین آیه شریفه را آورده است.

همین طوری که در این آیه، بعد از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) اشاره به مؤمنین نموده، در آیه غار هم اگر ابی بکر جزء مؤمنینی بود که باید مشمول سکینه و آرامش قرار گیرد، بایستی یا ضمیر تثنیه آورده و یا علی حده به نام او اشاره نموده باشد. حال اینکه اینطور نیست.

این قضیه به قدری واضح است که علمای اهل سنت هم اقرار دارند که ضمیر سکینه مربوط به ابی بکر نبوده.

خوب است کتاب نقض العثمانیه، تألیف شیخ ابوجعفر محمّد بن عبدالله اسکافی را که از اکابر علماء و شیوخ معتزله می باشد، مطالعه نمایید ببینید آن مرد در جواب لاطائلات ابو عثمان جاحظ چگونه حق را آشکار نموده؛ چنانچه ابن ابی الحدید هم در «شرح نهج البلاغه» (4) بعض از آن جوابها را نقل نموده است.

منابع:

1- تاریخ طبری، 2/100

2- تفسیر الکبیر، فخر رازی، 21/126، ذیل آیه 37 سوره ی کهف

ابن کثیر در تفسیر القرآن العظیم، 3/74

شوکانی در فتح القدیر، 3/286، ذیل همان آیه

3- تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر،2/310، ذیل آیه 40 سوره ی توبه

محمد بن جریر طبری در جامع البیان، 6/177، ح 13001 ذیل همان آیه

بروسوی در روح البیان، 3/435، ذیل همان آیه

4- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، 13/265، خطبه 238 (خطبه قاصعه)

شبهه: اهل‌سنت خلیفه سوم، عثمان بن عفان را فردی نرم‌خو و خوش‌اخلاق معرفی می‌کنند او را به عنوان خلیفه‌ای که نسبت به مردم مهربان و دل‌رحم بود، می شناسند. از این جهت می‌گویند فرازی از آیه 29 سوره فتح[1] در شأن او می‌باشد.

فردی که چنین ویژگی‌های اخلاقی ممتاز داشته باشد قطعا صلاحیت زمامداری مسلمانان را دارد.

پاسخ:

بله عثمان را فردی ملایم و نرم‌خو البته دارای تعلق خاطری افراطی به بستگانش (بنی‌امیه) معرفی نموده‌اند؛ اما در واقع این روحیه نرم‌خویی بیشتر در اوایل دوران خلافتش بوده است و بعدها نیز تنها درباره‌ی خویشاوندان و خواص بروز می‌داد.

عملکردهای او در دوران حکومتش نشان داد که او در مقابل منتقدانش حتی سایر مسلمانان و اصحاب نه تنها نرم‌خو نبود بلکه رفتاری خشونت‌آمیز و بر خلاف سبک زندگی پیامبر از خود نشان می‌داد.

در کتاب‌های اهل‌سنت نمونه‌هایی از رفتارهای عثمان بیان شده است:

1. ضرب و شتم عبدالله بن مسعود:

عبدالله بن مسعود حافظ، قاری، کاتب قرآن و از اصحاب خاص پیامبر و مورد احترام ابوبکر و عمر بود. وی شخصیتی است که رسول‌خدا از او تمجید کرده است. به خاطر آگاهی کامل وی از قرآن و احکام دین، خلیفه دوم در دوره خلافتش اصرار داشت عبدالله از او جدا نگردد.[2]

وقتی که ولید بن عقبه استاندار کوفه بود، عبدالله بن مسعود خزانه‌دار بیت‌المال این شهر بود. به دلیل تصرفات غیر مجاز خلیفه و استاندار از بیت المال، از این سمت کناره‌گیری کرد و به افشاگری عملکرد ولید و بدگویی از خلیفه پرداخت و مردم را متوجه اشتباهات خلیفه کرد. خلیفه او را به مدینه احضار کرد. هنگامی که عبدالله وارد مسجد پیامبر شد که عثمان مشغول سخنرانی بود؛ در همان حال بین خلیفه و عبدالله مجادله‌ای در گرفت و خلیفه دستور داد او را از مسجد بیرون بیندازند. غلام عثمان وی را به بیرون مسجد برد و او را بلند کرد و آن چنان بر زمین زد که دنده‌های او شکست.[3] عبدالله بر اثر آن زمینگیر و در خانه بستری شد بعد از سه روز از دنیا رفت.[4]

در ایام بستری، عثمان به عیادت عبدالله رفت. عثمان به او گفت: استغفر لی یا أبا عبدالرحمن؛ ای ابا عبدالرحمان (کنیه عبدالله) برایم طلب مغفرت بکن. عبدالله گفت: أسئل الله أن یأخذ لی منک حقی؛ از خدا می‌خواهم حق مرا از تو بگیرد. (یعنی هرگز از تو راضی نمی‌شوم.)[5]

بر همین اساس عبدالله به عمار یاسر وصیت کرد که عثمان بر جنازه من نماز نخواند. عمار قبول کرد، بعد از وفات عبدالله با جمعی از اصحاب بر جنازه او نماز خواند و او را دفن کرد.[6]

پیش‌تر نیز عثمان، عبدالله را به سبب دفن کردن جنازه ابوذر در ربذه چهل تازیانه زده بود.[7]

2. ضرب و شتم عمار یاسر:

عمار یاسر از اصحاب خاص پیامبر بود. آیه 106 سوره نحل درباره او نازل شده بود.[8] برای پی بردن به مقام عمار یاسر نمونه کمی از فرمایشات پیامبر درباره او در پی می‌آوریم:

عمار جِلدة بین عینی، تقتله الفئة الباغیة، لا أنالهم الله شفاعتی یوم القیامة؛[9]

عمار همانند پوست بین دو چشمان من است. سپاهی ستمگر او خواهند کشت. خدا بهره ای از شفاعتم را روز رستاخیز نصیب آنها نخواهد کرد.

هرکه با عمار دشمنی کند، خدا با او دشمنی کند و هر که بغض عمار را داشته باشد خدا بغض او را خواهد داشت.[10]

پس از آنکه خلیفه سوم در انتصاب کارگزاران و تصرف در بیت‌المال عملکردی دور از انتظار حتی بر خلاف روش خلفای پیشین در پیش گرفت. جمعی از صحابه در نامه‌ای، عملکرد ناصواب وی و رفتار ظالمانه کارگزاران را در قالب نصیحت دوستانه برای عثمان شرح دادند. عمار یاسر را مأمور نمودند تا آن را به خلیفه برساند. عمار به سمت خانه عثمان حرکت کرد، وقتی رسید که عثمان در حال بیرون رفتن از خانه بود. عمار به او گفت: جمعی از اصحاب مطالبی در این نامه نوشته‌اند که خیر و صلاح شما را می‌خواهند، شما مطالعه بکنید و جواب آن را بدهید.

وقتی خلیفه یک سطر آن را خواند، آن را پرت کرد و در پاسخ به اعتراض عمار که که این نامه اصحاب است چرا چنین کردی؟، به غلامان خود دستور داد او را کتک بزنند. حتی خود خلیفه چند لگد به شکم این پیرمرد زد. بر اثر ضربات، عمار بیهوش و دچار بیماری فتق شد. بستگانش او را با حالتی رقت‌بار به خانه ام‌سلمه همسر پیامبر بردند. بر اثر بیهوشی، نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا او قضا شد و بعد از نیمه شب به هوش آمد.[11]

به علت عملکرد ناپسند خلیفه با عبدالله بن مسعود و عمار یاسر، قبیله هزیل و بنی‌مخزوم با عثمان دشمن شدند.[12]

3. تبعید ابوذر غفاری:

ابوذر از یاران برجسته پیامبر و پنجمین نفری بود که اسلام آورد.[13] وی در دوران خلیفه سوم با مشاهده بدعت‌ها و انحراف‌ها زبان به انتقاد گشود. در پی این انتقادها خلیفه او را به شام تبعید کرد. در شام نیز بیکار ننشست و به افشاگری پرداخت. معاویه در این‌باره به خلیفه هشدار داد. خلیفه نیز دستور دارد او را با وضعی رقت‌بار و در حالی که سوار بر شتری بدون روانداز بود، بازگردانند. وقتی که او به مدینه رسید، گوشت ران‌هایش بر اثر ساییده شدن بر جهاز بدون پارچه ریخته بود.[14]

اما ابوذر از موضع خود کوتاه نیامد و در مدینه به انتقادهای خود ادامه ‌داد. در آخر، عثمان دستور تبعید ابوذر به ربذه صادر کرد و دستور داد هیچ کس حق بدرقه کردن او را ندارد. ابوذر تا پایان عمر در بیابان ربذه در تبعید باقی ماند و همان جا در تنهایی وفات یافت و دفن شد.[15]

ابوذر مشهور به راست‌گویی بود؛ تا بدان‌پایه که پیامبر بر صدق وی تأکید نمود.[16]

او کسی است که رسول اکرم فرمود: إن الله أمرنی بحب أربعة و أخبرنی أنه یحبهم. قیل: یا رسول الله سمهم لنا. قال: علی منهم –یقول ذلک ثلاثا- و ابوذر و مقداد و سلمان؛[17]

خداوند مرا به دوستی با چهار نفر دستور داد و خبر داد که این چهار نفر را دوست دارد. کسی گفت: ای رسول خدا نام آنها را برای ما بیان بفرما. حضرت فرمود: علی از این چهار نفر است – سه بار فرمود- ( و آن سه نفر دیگر) ابوذر، مقداد و سلمان هستند.

بنابر این روایت، ابوذر محبوب خدا بوده است. آیا سزاوار است با کسی که محبوب خدا بوده رفتار ظالمانه شود؟ چگونه می‌توان کسی را که با بهترین صحابی پیامبر اینگونه رفتار کرده، مصداق این آیه بدانیم؟

نتیجه: تا اینجا روشن شد بسیاری از رفتارهای عثمان بر خلاف سنت پیامبر و سیره خلفای پیشین بوده است و عملکردهای عثمان با شخصیت انسان مهربان و دل‌رحم نمی‌سازد.

با این رفتارهای خشنونت‌بار و گماشتن کارگزاران ظالم، او چگونه سزاوار تعبیر قرآنی «رحماء بینهم» است؟

شبهه: یکی از ویژگی‌های مؤمنین در قرآن، "أشداء علی الکفار"[1] معرفی شده است.  

برخی بزرگان اهل سنت گفته‌اند: خلیفه دوم نسبت به کفار بسیار سر سخت بود و هیچ‌گاه از حق کوتاه نمی‌آمد؛ بنابر این، این فراز درباره اوست. کسی که این ویژگی بسیار مهم و حیاتی را داشته باشد قطعا شایستگی خلافت را دارد و مورد تأیید خداوند است.

پاسخ: دفاع از دین در دو عرصه علم و جنگ رخ می‌دهد. حالا باید بررسی کنیم که آیا خلیفه دوم در این دو جایگاه ویژگی خاصی داشته تا نسبت به سایر اصحاب برتر شود و آیه فوق در شأن او باشد یا خیر؟

1. در مباحث علمی و مناظرات با دشمنان:

پس از درگذشت پیامبر، دانشمندانی از ملل جهان به ویژه از یهود و مسیحیت، برای تحقیق درباره‌ی آیین اسلام و مناظره با بزرگان اسلام وارد مدینه می‌شدند و پرسش‌هایی مطرح می‌کردند، اما جز علی بن ابی‌طالب که تسلط او بر تورات و انجیل از لا به لای سخنانش آشکار بود، پاسخ‌گویی پیدا نمی‌شد حتی خلفا از دادن پاسخ به این گروه‌ها ناتوان و دست به دامان علی علیه‌السلام می‌شدند. از همین‌رو اگر امام این خلأ را پر نمی‌کرد، جامعه‌ی اسلامی در سرشکستگی شدیدی فرو می‌رفت. اما هنگامی که به تمامی سؤالات، پاسخ‌های دندان‌شکن می‌داد شادمانی بزرگی در چهره‌ی مسلمانان پدیدار می‌شد.

همچنین در دوران حکومت خلفا، گاهی مسائل تازه‌ای پیش می‌آمد که در عصر رسول‌خدا سابقه نداشت یا قضیه نوظهوری رخ می‌داد که یا حکم آن روشن نبود یا آن‌قدر پیچیده بود که بزرگان از حکم و داوری آن ناتوان بودند، گاه نیز از تفسیر برخی آیات قرآن پرسش می‌شد که پاسخ آن را نمی‌دانستند. در این‌گونه موارد، ناگزیر به سوی علی علیه‌السلام دست دراز می‌کردند و آن حضرت با آگاهی ژرف از شریعت الهی، مشکل را حل می‌کرد. اگر در میان صحابه شخصیتی مانند علی علیه‌السلام نبود، بسیاری از مسائل صدر اسلام همچون گره کوری باقی می‌ماند.

از بس کار امام نمایان و بزرگ بود، خلیفه ابوبکر می‌گفت: أقیلونی أقیلونی فلست بخیرکم و علیّ فیکم؛[2] مرا رها کنید مرا رها کنید؛ زیرا من بهتر از شما نیستم در حالی که علی در میان شما است.

یا در بیش از هفتاد مرتبه در موارد مخلتف خلیفه عمر بن خطاب اقرار کرده بود لولا علی لهلک عمر یعنی اگر علی نبود عمر هلاک می‌شد. این اقرار را بزرگان اهل‌سنت با اختلاف الفاظ در کتاب‌های خود نوشته‌اند.[3]

روزی حذیفة بن یمان با عمر بن خطاب ملاقات کرد. عمر به او گفت: شب را چگونه سپری کردی؟ حذیفه گفت: أصبحت والله اکره الحق و أحبّ الفتنة و أشهد بما لم یره و أحفظ غیر المخلوق و أصلّی علی غیر وضوء و لی فی الارض ما لیس لله فی السماء؛[4]

به خدا سوگند صبح کردم در حالی که از حق بدم می‌آید. فتنه را دوست دارم. به چیزی که ندیده‌ام، شهادت می‌دهم. غیر مخلوق را حفظ می‌کنم. بدون وضو صلوات می‌فرستم. برای من چیزی در زمین است که خدا در آسمان ندارد.

عمر با شنیدن این سخنان خشمگین شد خواست حذیفه را مجازات کند. در همان لحظه علی علیه‌السلام رسید پس از شنیدن ماجرا، حضرت فرمود: تمام سخنانی که حذیفه گفته صحیح است؛ منظور او از حق، مرگ است و از دوست داشتن فتنه، ثروت و فرزندان است. اینکه گفته به چیزی که ندیده‌ام شهادت می‌دهم یعنی شهادت می‌دهم به یکتایی خدا، مرگ، قیامت، بهشت، دوزخ و صراط، در واقع هیچ کدام از آنها را ندیده است. منظور از حفظ کردن غیر مخلوق، قرآن است زیرا قرآن مخلوق نیست. منظور او از صلوات بی‌وضو، صلوات بر پیامبر است که بی‌وضو اشکال ندارد. اما اینکه گفته برای من چیزی در زمین است که خدا در آسمان ندارد، منظور او داشتن همسر است زیرا خداوند همسر و فرزند ندارد.

در همین هنگام عمر گفت: کاد یهلک ابن خطاب لولا علی بن ابی‌طالب؛

اگر علی بن ابی‌طالب نبود نزدیک بود عمر هلاک شود.

ابن‌عباس می‌گوید: ...کانت الصحابة رضی الله عنهم یرجعون الیه فی أحکام الکتاب و یأخذون عنه الفتاوی کما قال عمر بن خطاب رضی الله عنه فی عدة مواطن لولا علی لهلک عمر و قال أعلم أمتی علی بن ابی‌طالب؛[5]

اصحاب پیامبر در احکام قرآن و (یاد) گرفتن فتوا به علی بن ابی‌طالب مراجعه می‌کردند. چنان‌چه عمر بن خطاب در موارد متعدد می‌گفت اگر علی نبود عمر هلاک می‌شد. و رسول اکرم فرمود داناترین امت من علی بن ابی‌طالب است.

تا اینجا ثابت شد امام علی علیه‌السلام از نظر دانش، دفاع از دین و حقیقت از سایر اصحاب حتی خلفا حساس‌تر بوده است حتی در مواردی اشتباهات آنان را گوشزد یا اصلاح می‌کرد.

دیگران بودند که دست به دامان علی علیه‌السلام می‌شدند و حضرت بدون انگیزه سیاسی و مادی به آنان کمک می‌کرد.

2. در میدان نبرد:

بسیاری از مورخین نوشته‌اند: هر وقت عمر بن خطاب در مقابل لشکری بزرگ یا پهلوانان دشمن قرار می‌گرفت، فرار را بر قرار ترجیح می‌داد؛ به خاطر این فرارها بود که روحیه جنگاوری را پایین می‌آورد و باعث می‌شد مسلمانان فرار کنند و لشکر اسلام شکست بخورد.

اگر کمی در کتاب‌های تاریخی معروف جستجو کنیم مطلبی درباره شجاعت شخصی عمر بن خطاب و شدت عمل وی در میدان‌های جنگ پیدا نمی‌کنیم. برای اثبات این سخن چند نمونه تاریخی از فرارهای او، در این نوشتار آورده می‌شود:

1ـ جنگ خیبر:

در این جنگ، پیامبر خدا بیست و نه شب منطقه خیبر را محاصره کرد. پرچم‌دار سپاه اسلام، علی بن ابی‌طالب بود ولی او در میانه جنگ مبتلا به چشم درد شد به گونه‌ای که از ادامه نبرد بازماند.

 پیامبر در آغاز، پرچم را به دست ابوبکر داد. او در برابر دشمن شکست خورد و فرار کرد.  پیامبر در روز بعد پرچم را به دست عمر داد، او نیز فرار کرد.[6]

مسلمانان از این شکست‌های پی در پی که برای آنان سابقه نداشت، روحیه خود را از دست دادند.

پیامبر برای روحیه دادن مژده پیروزی داد و فرمود: والله لأعطینّ الرایة غدا رجلا کرارا غیر فرّار، یفتح الله علی یدیه یحب اللهَ و رسوله و یحبه اللهُ و رسولُه؛[7]

به خدا قسم فردا پرچم را به کسی‌ می‌دهم که بر دشمنان حمله کننده باشد نه فرار کننده. خداوند به دست او خیبر را فتح کند. او کسی است که خدا و پیغمبر را دوست دارند و آنان نیز او را دوست می‌دارند.

فردا صبح تمامی اصحاب لباس رزم پوشیدند و در مقابل رسول خدا حاضر شدند تا ببینند این فضیلت برای چه کسی می‌شود.

در این هنگام، پیامبر خدا علی علیه‌السلام را فراخواند. او چشم درد داشت. پیامبر اندکی از بزاق دهان خود را به چشم علی مالید، چشم امام شفا یافت سپس پرچم را به علی سپرد. حضرت به میدان جنگ رفت و مَرحب یهودی، دلیر مرد خیبری را کشت. سپاهیان دشمن به طرف قلعه فرار کردند و در قلعه پناه گرفتند و دروازه آن را بستند.

علی بن ابی‌طالب به قلعه هجوم برد و دروازه آن را از جا  کَند؛ دروازه‌ای که بیست مرد آن را می‌گشودند و می‌بستند. آن‌گاه آن دروازه را بر روی خندق گذاشت، سپاه اسلام از روی آن عبور کردند و وارد قلعه شدند و غنایم بسیاری به دست آوردند.

حسان بن ثابت شاعر مخصوص پیامبر در این جنگ حاضر بود و ابیاتی در این‌باره سرود.[8]

سخن پیامبر آن‌قدر اهمیت داشت که عمر بن خطاب گفته است: من پرچم‌داری جنگ را دوست نداشتم ولی در آن روز دوست داشتم پرچم‌دار شوم. خودم را به پیامبر نشان می‌دادم تا این افتخار نصیب من شود ولی علی را خواست و این افتخار نصیب او شد.[9]

جلال‌الدین سیوطی می‌نویسد: عمر بن خطاب می‌گفت: به علی سه چیز داده شده که اگر یکی از آنها برای من بود، برای من بهتر از داشتن شتران سرخ‌مو بود: 1. ازدواج علی با فاطمه 2. سکونت او در مسجد که فقط برای علی حلال بود. 3. علم‌داری او در فتح خیبر.[10]

2. جنگ احد:

در شرایط بحرانی جنگ احد، همه مسلمانان فرار کردند و پیامبر را تنها گذاشتند. فقط امیر مؤمنان علی بود که در پیش‌روی رسول‌خدا مردانه می‌جنگید تا اینکه نفرات اندکی برگشتند.

ابن ابی‌الحدید می‌گوید: فرّ المسلمون بأجمعهم إلا أربعة علی و الزبیر و طلحة و أبو دجانة؛[11]

به غیر از علی ، زبیر، طلحه و ابودجانه تمام مسلمانان فرار کردند. از این کلام فهمیده می‌شود ابوبکر، عمر و عثمان جز فراریان بودند. عثمان در آن شرایط سه روز فراری بود. وقتی نزد رسول‌خدا برگشت، پیامبر کنایه‌ای به او فرمود: لقد ذهبتَ فیها عریضة؛[12] راستی مسافت دوری رفته بودی.

در این جنگ، فرشتگان از گام‌های استوار علی علیه‌السلام در شگفت شدند و جبرئیل در حالی که به طرف آسمان بالا می‌رفت، می‌گفت: لا سیفَ الا ذوالفقار و لا فتی لا علیّ؛[13] شمشیری جز ذوالفقار و جوان‌مردی جز علی نیست.

ایستادگی علی بن ابی‌طالب باعث شد در این جنگ شمار زیادی از مشرکین به دست او کشته شود و از جان رسول‌خدا محافظت کند.

3. جنگ حنین:

در این جنگ، رسول‌خدا با سپاه ده هزار نفری به طرف دشمن رهسپار شد. در آغاز نبرد، مسلمانان به غیر از چهار نفر از میدان جنگ فرار کردند. گروه چهار نفری که مقاومت کردند عبارتند از: علی بن ابی‌طالب، عباس، ابوسفیان بن حارث و عبدالله بن مسعود.[14]

در این جنگ علی علیه‌السلام در پیش‌روی پیامبر می‌جنگید و سربازان دشمن را بر زمین می‌انداخت. وقتی این دلاور مرد، چهل نفر از مشرکان را کشت و سپاهیان دشمن این صحنه را دیدند پا به فرار گذاشتند و شکست خوردند.

به طور خلاصه در تمامی جنگ‌هایی که علی بن ابی‌طالب حضور داشته است هیچ مورخی ننوشته است که حتی یک بار علی بن ابی‌طالب از میدان جنگ فرار کرده باشد.

با وجود چنین شخصیتی که در مبارزه علمی و رزمی با دشمنان بسیار شدت عمل داشت، چطور می‌توان ادعا کرد فراز "اشداء علی الکفار" در شأن کسی دیگر می‌باشد؟!

علاوه بر مطالب فوق، برخی بزرگان اهل‌سنت اقرار کرده‌اند این آیه در مورد علی بن ابی‌طالب است.

محمد بن یوسف گنجی شافعی بعد از نقل حدیثی که پیامبر فرمود: هر کس می‌خواهد به آدم، نوح و ابراهیم نگاه کند، به علی نگاه کند. می‌گوید: علی کسی است که خداوند او را به «و الذین معه أشداء علی الکفار رحماء بینهم» توصیف کرده است.[15]

آیا دانشمندان اهل سنت به فضائل امیرمؤمنان اعتراف کرده‌اند؟

جایگاه امیر مؤمنان همانند آفتاب درخشنده، در جهان اسلام است.

دشمنان در طول تاریخ تلاش بسیار کردند تا نام ایشان یا دست‌کم سابقه درخشان او را، از یاد و خاطره‌ مردم عدالت‌جو از بین ببرند ولی هیچ‌گاه موفق نشدند.

محمد بن ادریش شافعی می‌گوید: من از شخصیت علی (علیه‌السلام) تعجب می‌کنم، چرا که دشمنان به خاطر کینه و دشمنی، فضائل او را بازگو نمی‌کنند و دوستان به خاطر ترس لب فرو بسته‌اند ولی کتاب‌ها پر از برتری‌های اوست که نُقل تمام مجالس است.[1]

در لا به لای کتاب‌های حدیثی، تفسیری و تاریخی اهل‌ سنت، فضائل این امام بزرگوار به چشم می‌خورد.

علاوه بر روایت‌های بسیار، آیات زیادی در شأن امیر مؤمنان نازل شده است. حافظ ابو نعیم اصفهانی و حافظ ابوبکر شیرازی از علمای اهل سنت دو کتاب مستقل به نام "ما نزل من القرآن فی علیّ" و "نزول القرآن فی علیّ" نوشته‌اند.

مفسرین بزرگ مانند ثعلبی[2]، ابن‌کثیر[3]، جلال‌الدین سیوطی[4]، طبری[5]، فخر رازی[6]، حسکانی[7]، آلوسی[8]، قرطبی[9]، زمخشری[10] و...، محدثینی چون حاکم نیشابوری[11]، ابن حجر مکی[12]، متقی هندی[13]، شبلنجی[14]، ابن مردویه[15]، قندوزی[16]، حموینی[17]، گنجی شافعی[18] و... آیات قرآنی که در رابطه امام علی (علیه‌السلام) نازل شده، جمع‌آوری کرده‌اند.

برخی از این افراد گفته‌اند سیصد آیه از قرآن درباره امیر مؤمنان نازل شده است.[19]

آیا این افراد شیعه هستند؟

شبهه: شیعه اعتقاد دارد آیه ولایت[1] در شأن علی بن ابی‌طالب نازل شده است.

با وجود اختلاف در شأن نزول و وجود احتمال‌های دیگر، پایه استدلالی شیعه سست می‌شود. به عنوان نمونه ابن‌کثیر و ابن‌تیمیه ادعا کرده‌اند که تمام آیات ۵۱ تا ۵۶ سوره مائده درباره عباده بن صامت است. برخی این آیه را در شأن انصار و عده دیگر درباره عبدالله بن سلام می‌دانند. بنابر این دلیل شیعه از اساس اشکال دارد.

پاسخ:

۱. دانشمندانی که شأن نزول آیات را نگاشته‌اند، آیه ولایت (آیه ۵۵) را درباره عباده بن صامت نقل نکرده‌اند، بلکه تنها آیات ۵۱ و ۵۲ را درباره وی می‌دانند.[2]

۲. بیش از چهل نفر از بزرگان اهل‌سنت مانند فخر رازی، ثعلبی، زمخشری، طبری، قرطبی، سیوطی و... از اصحابی چون ابوذر غفاری، عمار یاسر، جابر بن عبدالله، ابن‌عباس و... نقل کرده‌اند که این آیه در شأن علی بن ابی‌طالب است.[3]

از جمله ابو اسحاق ثعلبی در تفسیرش[4] از ابوذر غفاری که خود شاهد ماجرا بوده است، نقل می‌کند:

روزی در مسجد، نماز ظهر را با پیامبر خواندم. فقیری در مسجد بود و از مردم درخواست کمک کرد ولی کسی به او کمک نکرد. دست به آسمان بلند کرد و گفت: خدایا گواه باش که من در مسجد پیامبرت تقاضای کمک کردم ولی کسی چیزی به من نداد.

در این هنگام علی مشغول نماز و در حال رکوع بود. حضرت با انگشتش به فقیر اشاره کرد. در انگشت کوچک دست راست آن حضرت یک انگشتر قیمتی بود. فقیر پیش آمد و در برابر چشمان پیامبر انگشتر را از انگشت او بیرون آورد.

پیامبر سر مبارکش را به طرف آسمان بلند کرد و فرمود: خدایا برادرم موسی از درگاه تو خواست: سینه‌ام را برایم گشاده گردان، کارم را برایم آسان کن، گره زبانم را باز کن تا گفتار مرا دریابند و برای من وزیری از خاندانم قرار بده؛ برادرم هارون را وزیر و پشتیان و شریک در امر من قرار بده.[5]

تو به او فرمودی: به زودی بازویت را به وسیله برادرت نیرومند خواهیم کرد و برای شما قدرت و تسلط قرار خواهیم داد.[6]

خداوندا! من محمد، پیامبر و برگزیده تو هستم. خدایا! سینه‌ام را فراخ گردان و کارم را آسان کن و برای من از خاندانم، وزیری قرار بده. علی برادرم را، پشتیبان من قرار بده.

هنوز دعای پیامبر تمام نشده بود، جبرئیل از طرف خدا نازل و این آیه را خواند: «إِنَّما وَلِيُّكُمُ‏ اللَّهُ‏ وَ رَسُولُهُ‏ وَ الَّذِينَ‏ آمَنُوا الَّذِينَ‏ يُقِيمُونَ‏ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ‏ الزَّكاةَ وَ هُمْ‏ راكِعُونَ‏»[7]

حسان بن ثابت، شاعر پیامبر این واقعه را به نظم آورده و در پاره‌ای از ابیات آن خطاب به امیر مؤمنان می‌گوید:

و انت الذی أعطیت إذ أنت راکع       زکوة فدتک نفوس القوم یا خیر راکع

فأنزل فیک الله خیر ولایة          و بینها فی محکمات الشرائع

تو بودی که در حال رکوع زکات بخشیدی؛ جان‌ها به فدای تو ای بهترین رکوع کنندگان. از پس آن خداوند بهترین ولایت را در حق تو نازل کرد و آن را در ناموس استوار خویش بیان کرد.

سخن فاضل تفتازانی و قوشچی در این باره بسیار جالب است: إنها نزلت باتفاق المفسرین فی حق علی بن ابی‌طالب حین أعطی السائل خاتمه و هو راکع فی صلوته؛[8]

به اتفاق مفسرین این آیه در حق علی بن ابی‌طالب در زمانی که انگشتر خود را در حال رکوع به فقیر بخشید، نازل شده است.

نظرات دیگر بسیار ضعیف است و تاب استقامت در مقابل این قول معروف و قوی ندارد.

شبهه: سکونت ابوذر در ربذه اجباری نبوده و او به خواست خود به آنجا کوچ کرد و در آنجا از دنیا رفت؛ بنابر این غربت ابوذر ربطی به عثمان ندارد.

پاسخ: بیشتر اندیشمندان قبول دارند که ابوذر به دستور عثمان به ربذه تبعید شد. به گزارش ذیل توجه بفرمایید:

احمد بن حنبل رئیس مذهب حنبلی از قول ابوالاسود دوئلی می‌نویسد: آرزو داشتم به ربذه بروم و ابوذر را ملاقات کنم تا علت آمدنش به این منطقه را جویا شوم. به ربذه رفتم، از او پرسیدم: چرا به ربذه آمده‌ای؟ او گفت: من به این صحرای بی‌آب و علف تبعید شدم (و با اختیار خود نیامدم.)

پیامبر خبر آمدن مرا به این منطقه پیشگویی کرده بود، روزی در مسجد خوابم برد. پیامبر تشریف آورد ... و فرمود: چرا در مسجد خوابیده‌ای؟ گفتم: بی‌اختیار خوابم برد. حضرت فرمود: اگر تو را از مدینه بیرونت کنند چکار می‌کنی؟ گفتم: به سرزمین مقدس شام می‌روم. فرمود: اگر تو را از آنجا بیرونت کنند چکار می‌کنی؟ گفتم: به سوی مسجد (مدینه) برمی‌گردم. حضرت پرسید: اگر (بار دیگر) تو را از اخراج کنند چه عکس‌العملی نشان می‌دهی؟ گفتم: شمشیر می‌کشم و می‌جنگم. حضرت فرمود: آیا تو را به چیزی که خیر و صلاح توست راهنمایی بکنم؟ عرض کردم: بله.

پیامبر فرمود: انسق معهم حیث ساقوک و تسمع و تطیع والله لیلقین الله عثمان و هو آثم فی جنبی؛[1]

هر جا تبعیدت کردند برو و اطاعت کن. به خدا سوگند عثمان در حالی که نزد من گناه‌کار است، خدا را ملاقات می‌کند.

سؤال: در کل جهان اگر کسی قصد شورش و به‌ هم زدن جامعه را داشته باشد، مسئولین حکومت برای حفظ ثبات مملکت و آرامش مردم، مجبور به ساکت کردن آن شخص و در مرحله بعد مجبور به تبعید و کارهای دیگر می‌شوند.

در زمان خلافت عثمان همین امر اتفاق افتاد. ابوذر به روش عثمان انتقاد داشت و در سرزمین شام به شدت بر ضد عثمان فعالیت می‌کرد و عثمان را به عنوان غاصب خلافت به مردم معرفی می‌کرد. خلیفه مجبور شد ابوذر را از سرزمین شام فرا بخواند و او را به ربذه تبعید کند. بنابر این تبعید خلیفه براساس حفظ اجتماع صلح آمیز و جلوگیری از درگیری بود.

پاسخ: قبل از دادن پاسخ اصلی خوب است به چند مقدمه اشاره شود:

الف) ابوذر کسی است که پیغمبر به درست‌کاری او شهادت داده است. به او خبر داده که در آینده دچار مصیبت‌های دردناک می‌شود و او اظهار رضایت‌مندی کرده است. به روایت ذیل توجه بفرمایید:

ابوذر می‌گوید: کنار پیغمبر ایستاده بودم. حضرت به من فرمود: أنت رجل صالح و سیصیبک بلاء بعدی. قلت: فی الله؟ قال: فی الله. قلت: مرحبا بامر الله؛[1]

تو مرد صالحی هستی بعد از من به تو بلا می‌رسد. عرض کردم: در (راه) خدا؟ فرمود: (بله) در (راه) خدا. گفتم: مرحبا به امر خدا.

ب) روایت‌های متعدد مبنی بر راست‌گویی ابوذر، از پیغمبر نقل شده است.

بسیاری از اندیشمندان اهل‌سنت نوشته‌اند: رسول‌اکرم فرمود: ما أقلت الغبراء و ما أظلت الخضراء علی رجل أصدق لهجة من أبی ذر؛[2]

زمین کسی را برنداشت و آسمان سایه نیفکند بر مردی که راست‌گوتر از ابوذر باشد.

ج) او کسی است که رسول‌اکرم فرمود: إن الله أمرنی بحب أربعة و أخبرنی أنه یحبهم. قیل: یا رسول الله سمهم لنا. قال: علی منهم –یقول ذلک ثلاثا- و ابوذر و مقداد و سلمان؛[3]

خداوند مرا به دوستی با چهار نفر دستور داد و خبر داد که این چهار نفر را دوست دارد. کسی گفت: ای رسول‌خدا نام آنها را برای ما بیان بفرما. حضرت فرمود: علی از این چهار نفر است – سه بار فرمود- ( و آن سه نفر دیگر) ابوذر، مقداد و سلمان هستند.

بنابر این روایت، ابوذر محبوب خدا بوده است.

نتیجه: با توجه به مقدمات بالا دانستیم ابوذر از اصحاب برجسته پیامبر، محبوب ایشان و حضرت به درست‌کاری و راستگویی او شهادت داده است. بنابراین اگر ابوذر در سرزمین شام بر ضد عملکرد خلیفه سخنی گفته، سخن راستی گفته و به وظیفه دینی خود یعنی امر به معروف و نهی از منکر عمل کرده است.

آیا خلیفه باید او را به جرم گفتن سخن حق با وضع اسفناک از شام اخراج سپس به ربذه تبعید کند؟ در کجای دین اسلام هست که یک پیرمرد مسلمان که هنوز محاکمه نشده و معلوم نیست شاکیان راست گفته باشند، دستور بدهند بدون اینکه در طول مسیر استراحت کند او را سوار مرکبی ناهموار کنند به گونه‌ای که وقتی به مدینه می‌رسد گوشت‌های پای او از شدت زخم بریزد؟![4]

کسی که پیغمبر به راستگویی و درست‌کاری او شهادت داده، سخنی که می‌گوید از روی خواهش‌های نفسانی نیست. اگر عثمان دل‌رحم و دنبال حقیقت بود باید به سخنان او ترتیب اثر می‌نهاد.

بله تنها جرم ابوذر طرفداری از علی بن ابی‌طالب بوده است.

اضافه بر این، اگر واقعا نگاه خلیفه به حفظ اجتماع و جلوگیری از فساد و هرج مرج بود، چرا امویان فاسد همچون مروان بن حکم، ولید بن عقبة و... به پست‌های مهم حکومتی گمارد؟!

در حلقه یاران پیامبر، در کارنامه زندگی کدام یار، به اندازه یک چشم بر هم زدن شرک وجود نداشت؟

کسانی که به ندای توحیدی پیامبر لبیک گفتند، در ابتدا کافر و بت‌پرست بودند. تنها کسی که در طول زندگی خود هرگز به خدا شرک نورزید، امیر مؤمنان علی بن ابی‌طالب بود.

پیغمبر اکرم در این‌باره می‌فرماید: سباق الامم ثلاثة لم یشرکوا بالله طرفة عین علی بن ابی‌طالب و صاحب یاسین و مؤمن آل‌فرعون فهُم الصدیقون، حبیب النجار مؤمن آل یاسین و حزقیل مؤمن آل فرعون و علی بن ابی‌طالب و هو افضلهم؛[1]

سه نفر از تمام امت‌ها هستند که زودتر از بقیه ایمان آوردند و به اندازه یک چشم به‌هم‌زدن مشرک نشدند. (آنان) علی بن ابی‌طالب، صاحب یاسین و مؤمن آل‌فرعون هستند. آنها راستگویان هستند. (یعنی) حبیب نجار مؤمن آل‌یاسین، حزقیل مؤمن آل‌فرعون و علی بن ابی‌طالب و افضل آنها علی بن ابی‌طالب است.

امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: فإنی ولدت علی الفطرة و سبقت الی الایمان و الهجرة؛[2]

من بر فطرت توحیدی متولد شدم. به ایمان و هجرت با رسول خدا (از دیگران) پیشی گرفتم.

ابن‌عباس می‌گوید: إنه لم یعبد صنما و لم یشرب خمرا و کان اول الناس اسلاما؛[3]

علی هرگز بت نپرستید، شراب نخورد، او اولین کسی است که اسلام آورد.

علاوه بر این بسیاری از بزرگان اهل‌سنت مانند سیوطی[4]، ابن‌عساکر[5]، خطیب بغدادی[6]، حاکم حسکانی[7]، ابن ابی‌الحدید[8] و... گفته‌اند:‌ علی به اندازه یک چشم به هم زدن کافر نشد.

بنابر این علی بن ابی‌طالب در طول عمر خود یک لحظه به خدا شرک نورزید حتی ایمان او برتر از ایمان اصحاب و خلفا بوده است؛ چرا که پیامبر فرموده است:

لو وزن ایمان علی و ایمان امتی، لرجح ایمان علیّ علی ایمان امتی الی یوم القیامة؛[9]

اگر ایمان علی را با ایمان امت من بسنجند، ایمان علی بر ایمان امت من تا روز قیامت، برتر خواهد بود.

شبهه: تمامی یاران پیامبر تا پایان عمرشان در عقیده و ایمان ثابت قدم ماندند و یک لحظه از مسیر حق منحرف نشدند. اما متأسفانه شیعه ادعا می‌کند برخی صحابه از جمله خلفا راشدین، گاهی اوقات در اسلام و راه پیامبر اسلام تردید می‌کردند و به برخی عملکردهای پیامبر اعتراض می‌کردند.

پاسخ: مسلمان راستین، مسلمانی است که باور قلبی به این داشته باشد که هر چه پیامبر فرمان می‌دهد فرمان خداست و باید بی هیچ برو برگرد انجام دهد و اعتراض و کارشکنی نکند. باید ببینیم آیا تمام اصحاب پیامبر این ویژگی مهم را داشتند؟ آیا همه این افراد در جرگه مسلمانان واقعی بودند یا خیر؟

با مراجعه به کتاب‌های حدیثی و تاریخی اهل‌سنت، روشن می‌شود برخی اصحاب باور قلبی به عملکردهای پیغمبر نداشتند و گاهی اوقات دچار تردیدهای جدی می‌شدند.

در اینجا فقط به یک نمونه اشاره می‌شود امید است این مطلب تلنگری برای ذهن نکته سنج‌ها باشد و زمینه‌ای برای تحقیق بیشتر و جدی‌تر بشود.

پیامبر اکرم شبی خواب دید با مسلمانان به مکه تشریف برده و عمره انجام داده است. صبح خواب را برای اصحاب تعریف کرد. اصحاب گفتند: تعبیر این خواب چیست؟ پیامبر فرمود: ان شاء الله ما به مکه خواهیم رفت. پیامبر زمان را تعیین نکرد.

پیامبر خدا به خاطر اشتیاق به مکه و انجام مناسک حج، در اول ماه ذیقعده سال ششم هجرت همراه با 1400 نفر از مسلمانان عازم مکه شد. آنان مسلح نبودند و قربانی همراه خود می‌بردند و این به خوبی نشان می‌داد که قصد جنگ ندارند و فقط برای انجام مناسک به مکه می‌روند. چون سفر آنها در ماه حرام بود احتمال اینکه قریش با آنان وارد جنگ بشوند، اندک بود.

کاروان پیامبر نزدیک مکه می‌شد تا اینکه این خبر به قریش رسید آنها پس از انجام مشورت‌هایی تصمیم گرفتند از ورود این کاروان به مکه جلوگیری کنند؛ چون قریش تصور می‌کرد ورود مسلمانان به حیثیت آنها لطمه خواهد زد.

کاروان پیامبر به حدیبیه[1] رسید و در آنجا اقامت کرد. مشرکان گروهی را نزد پیامبر فرستادند و از وی خواستند که برگردد و اعلام کردند که از ورود آنان به مکه جلوگیری خواهند کرد.

از آنجایی که پیامبر به قصد جنگ نیامده بود و هدفش فقط زیارت بود، با سهیل بن عمرو (نماینده قریش) پس از گفتگوهایی قرار شد میان مسلمانان و مشرکان مکه پیمان صلحی امضا شود و مسلمانان از همان جا به مدینه برگردند و سال بعد به زیارت خانه خدا بروند.

برخی مواد این قرارداد، برای بعضی از مسلمانان ناراحت کننده بود بدین‌سبب برخی از آنان به پیامبر اعتراض کردند. بخاری می‌نویسد: عمر بن خطاب از کسانی بود که اعتراض تند کرد. به پیامبر گفت: شما پیامبر و راستگو هستید، مگر شما نفرمودید که به مکه می‌رویم و حج انجام می‌دهیم؟

پیامبر فرمود: آیا من زمان را تعیین کردم و گفتم امسال مکه می‌رویم؟ او گفت نه. حضرت فرمود: ان شاء الله خواهیم رفت.[2]

بزرگان اهل‌سنت از قول خلیفه عمر بن خطاب نوشته‌اند: ما شککت فی نبوة محمد قط کشکّی یوم الحدیبیة؛[3]

من هرگز شک نکرده بودم در پیامبری محمد، مانند شکی که در روز حدیبیه کردم.

طرز کلام خلیفه می‌رساند که او بارها در نبوت پیامبر اسلام شک می‌کرد ولی شک در حدیبیه از سایر شک‌ها قوی‌تر بوده است.

جمع‌بندی:

صحبت‌های خلیفه دوم که علاوه بر اعلام نارضایتی از عملکرد پیامبر، پرده از اعتقادات درونی خود برداشته است.

گرچه بخاری و مسلم و بعضی دیگر برای حفظ آبروی خلیفه از نقل جمله اخیر خودداری کرده‌اند، اما احادیثی که در این باب نقل کرده‌اند خود گویای اعتقادات قلبی خلیفه دوم نسبت به نبوت پیامبر است.

سه حدیثی که بخاری در این جریان نقل کرده جملاتی قابل توجه دارد:

یک. عمر که از امضای صلح‌نامه ناراحت بود به پیامبر اکرم می‌گوید: «ألست نبی الله حقا؟» آیا تو پیامبر بر حق نیستی؟ با اندک توجه در این جمله در می‌یابیم که گوینده، این سؤال را از روی تردید پرسیده و به پیامبری حضرت شک داشته است. دو شاهد این ادعا را تأیید می‌کند:

الف. بعد از آنکه خلیفه سؤالاتش تمام شد پیامبر اکرم فرمود: «إنی رسول‌الله»؛ یعنی من پیامبر خدایم. اگر سؤال کننده در رسالت شک نداشت، پاسخ پیامبر بی‌مورد بوده است.

ب. بعد از آنکه عمر از سخنان پیامبر قانع نشد نزد ابوبکر رفت و همان سؤالات را تکرار کرد، ابوبکر در جواب او گفت: «أیها الرجل انه لرسول الله»؛ ای مرد او پیامبر خداست. ابوبکر نیز احساس کرد که عمر به نبوت رسول اکرم مشکوک شده است و در جوابش بر رسالت رسول اکرم تأکید می کند.

دو. عمر بعد از آنکه از صحبت‌های پیامبر قانع نشد نزد ابوبکر رفته، همان سؤالات را تکرار کرد. کسی که به پیامبری حضرت یقین دارد اگر جوابی را از پیامبر اکرم بشنود آیا قانع نمی‌شود؟

سه. حرکتی از عمر نقل شده است که بعد از سؤال و جواب از رسول اکرم «فخرج متغیظا»: در حالی که ناراحت و خشمگین بود از پیامبر جدا شد.

کسی که پیامبر را به پیامبری قبول دارد، چند نکته را رعایت می‌کند:

 الف. ادب را در همه حال و مخصوصا در مقابل حضرت رعایت می‌کند که با توجه به لحن سؤالات خلیفه از رسول اکرم و همین شیوه جدا شدن از پیامبر روشن است که عمر ادب در مقابل پیغمبر را رعایت نکرده است.

ب. تصمیماتی که پیامبر می‌گیرد، تصمیماتی صحیح دانسته و به آن اعتراض نمی‌کند.

ج. جواب‌هایی که پیامبر می‌فرماید، می‌پذیرد و در مقابل آن اظهار نظر نمی‌کند.

اینکه خلیفه دوم با حالت خشم از پیامبر جدا شده سه نکته‌ي فوق را می‌‌رساند، هم رعایت ادب نکرده هم به تصمیمات فرستاده الهی اعتراض کرده هم جواب‌های او را تصدیق نکرده است. آیا می‌توان گفت همه اینها از روی اعتقاد راسخ به نبوت پیامبر اکرم صورت گرفته است؟!

ابن‌حجر می‌نویسد:‌ «وقد وقع التصریح فی هذا الحدیث بأن المسلمین استنکروا الصلح المذکور و کانوا علی رأی عمر فی ذلک»؛[4]

در این حدیث تصریح شده به اینکه مسلمانان این صلح را دوست نداشتند و در این مسئله با عمر هم‌عقیده بودند.

مگر فرمایشات و اوامر پیامبر بخشی از سنت آن حضرت نیست؟ مگر پیروی از اوامر پیامبر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین منابع اسلامی واجب نیست؟ شما اهل‌سنت که خود را پیرو سنت رسول اکرم می‌دانید، چرا از کسانی تبعیت می‌کنید که به سنت قطعی پیامبر عمل نکردند؟ آیا اعتراض شدید برخی از اصحاب به عملکرد پیامبر و سرپیچی از دستورات او تا حدی که رسول اکرم از روی ناراحتی و درد دل این قضیه تلخ را برای ام‌سلمه نقل می‌کند، لکه ننگی بر دامن برخی از اصحاب نخواهد گذاشت؟ برخی از اصحابی که از دستورات آن حضرت سرباز زدند، چگونه می‌توانند برای نسل‌های پس از خود منتقل کننده سنت نبوی باشند؟

بنابر این نمی‌توان معتقد شد که هر کس عنوان یار پیامبر گرفت، می‌تواند مبین احکام الهی و سنت نبوی باشد؛‌ بلکه آن صحابی قابل اعتماد است که علاوه بر ایمان و اعتقاد سالم و حفظ آن تا آخر عمر، به سنت پیامبر احترام گذاشته و بدون هیچ‌گونه اعتراضی و به طور کامل به آن عمل کند. پیامبر اکرم از چنین اصحابی بی‌بهره نبوده است.

افرادی همچون امیر المؤمنین، ابوذر، سلمان، مقداد، جابر، عمار، حذیفه و... که علاوه بر ایمان قوی حفظ آن تا آخر عمر، مطیع پیامبر بوده و بدون هیچ اظهار مخالفتی اوامر آن حضرت را اطاعت می‌کردند. اینها کسانی هستند که شیعه و سنی بر احترام آنها اتفاق نظر دارند و می‌توان بخشی از سنت نبوی را که از راه اهل بیت به ما نرسیده از آنها گرفت.

سؤال: در کتاب‌های اهل سنت فضائل بسیاری از اصحاب نوشته شده است. چرا شیعه به فضائل سایر اصحاب توجه چندانی نمی‌کند، تنها افق دیدش به فضائل امیرمؤمنین است؟

پاسخ:

در کتاب‌های اهل سنت فضائل بسیاری از اصحاب نوشته شده است اما با توجه به احادیث بسیار زیاد و فضائل انحصاری که درباره علی علیه‌السلام در کتاب‌های اهل‌سنت نوشته شده است، فضائل سایر اصحاب به چشم نمی‌آید و نمی‌توان شخصیت امام را با سایر اصحاب مقایسه کرد.

با توجه به تنوع و گسترده‌گی احادیث فضائل علی علیه‌السلام، انسان حق‌جو چاره‌ای جز پذیرش برتری حضرت از سایر اصحاب و شایستگی وی برای خلافت بعد از رسول خدا، ندارد.

در این نوشتار فقط به چند فضیلت حضرت در منابع علمی اهل‌سنت اشاره می‌کنیم:

1. به دنبال نزول آیه مباهله، رسول خدا در موعد مقرر همراه علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم‌السلام برای مباهله حضور یافت، اما هیئت مسیحی از مباهله منصرف شد و سرانجام به امضای معاهده‌ای با پیامبر و تعهد به پرداخت جزیه، تن داد.

طبق آیه مباهله، علی بن ابی‌طالب نه تنها نزدیک‌ترین فرد به پیامبر بلکه جان پیامبر است.

اگر هیچ روایتی بر برتری علی بن ابی‌طالب نبود، همین آیه مباهله برای اثبات سخن ما کافی بود.

2. در جنگ خندق عمرو بن عبدود به دست پر توان امیر مؤمنان کشته شد و پیروزی دیگری برای سپاه اسلام رقم خورد. رسول اکرم در ستایش کار حضرت فرمود:

ضربة علی یوم الخندق أفضل من عبادة الثقلین؛[1]

یک ضربه شمشیر علی در روز خندق بهتر از عبادت جن و انسان است.

وقتی که یک عمل امام، بهتر از عبادت جن و انسان باشد، اگر با سایر اعمال حضرت همراه شود باعث برتری ایشان بر سایر اصحاب می‌شود.

3. جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: روزی مهاجرین و انصار نزد پیغمبر نشسته بودند. رسول خدا به علی بن ابی‌طالب فرمود:

یا علی لو أن احدا عبد الله حقّ عبادته ثم شکّ فیک و فی اهل بیتک إنکم افضل الناس، کان فی النار؛[2]

ای علی اگر بنده‌ای خدا را به صورت کامل عبادت کند سپس در تو و اهل بیتت بر اینکه شما برتر از مردم هستید، شک کند، جایگاه او در آتش است.

این روایت نشان می‌دهد حساب علی بن ابی‌طالب از حساب سایر اصحاب جداست و امیر مؤمنان جایگاه مخصوصی دارد که سایر اصحاب چنین رتبه‌ای را ندارند.

علاوه بر روایات فوق، سخنان بزرگان اهل‌سنت در این‌باره قابل توجه است:

1. ابو وائل می‌گوید: نزد عبدالله بن عمر نشسته بودیم. مشغول شمردن و نام بردن اصحاب پیامبر شدیم....

مردی گفت: ای ابو عبد الرحمان (کنیه عبدالله) جایگاه علی کجاست؟

عبدالله گفت: علی من اهل‌البیت لا یقاس به أحد، هو مع رسول الله فی درجته؛[3]

علی از اهل‌بیت است؛ هیچ‌کس را نمی‌توان با او مقایسه کرد –زیرا- او با رسول‌خدا و هم‌رتبه رسول‌خداست.

2. عبدالله فرزند احمد بن حنبل می‌گوید: پدرم (پیشوای حنبلی‌ها) نام ابوبکر، عمر و عثمان را در شمار اصحاب با فضیلت یاد کرد و ساکت شد. به او گفتم: یا أبت أین علی بن ابی‌طالب؟ قال هو من اهل‌البیت لا یقاس به هؤلاء؛[4]

پدر علی بن ابی‌طالب کجاست؟ (چرا نام او را نبردی؟) پدر گفت: علی از اهل‌بیت است نمی‌توان این اشخاص را با او مقایسه کرد. (این افراد هم‌ردیف او نیستند.)

3. ابن ابی‌الحدید در شرح نهج‌البلاغه پس از یاد کردن نظر جاحظ (برتری ایمان ابوبکر بر ایمان علی بن ابی‌طالب)، جواب مفصلی از ابو جعفر اسکافی (از بزرگان معتزلی) نوشته است.

 ابوجعفر با دلایل عقلی و روایی ثابت می‌کند ایمان علی علیه‌السلام در کودکی برتر از ایمان ابوبکر و تمامی اصحاب بوده است و در آخر می‌نویسد: إننا لا ننکر فضل الصحابة و سوابقهم و لکنا ننکر تفضیل احد من الصحابة علی علی بن ابی طالب؛[5]

ما منکر فضیلت و سوابق اصحاب نیستیم ولی منکر برتری دادن اصحاب بر علی بن ابی‌طالب هستیم.

خلاصه: مطالب فوق نمونه بسیار کمی از احادیث و سخنان اندیشمندان اهل‌سنت بود و ثابت شد که مقام امیرمؤمنان در جایگاه بالایی قرار دارد که هیچ‌کس را نمی‌توان با او مقایسه کرد چه برسد جایگاه کسی را بر او بزرگ‌تر جلوه بدهیم.

سؤال: شیعه عقیده دارد تنها علی بن ابی‌طالب شایستگی خلافت داشت و برتر از خلیفه اول می‌باشد.

همه ما می‌دانیم کسی از سایر مردم بهتر است که عمل ویژه‌ای انجام داده باشد. ابوبکر با همراهی پیامبر در شب هجرت، گوی سبقت از سایر مسلمانان ربوده و آیه‌ ۴۰ سوره توبه برای وی نازل شد. اگر علی بن ابی‌طالب از همه اصحاب و مسلمانان بهتر است، چرا در شب هجرت افتخار همراهی پیامبر در غار نداشت تا به مقام مصاحبت[1] برسد؟

پاسخ: بر فرض پذیرش همراهی ابوبکر، با بررسی اتفاقات پیش و پس از هجرت پیغمبر به مدینه، روشن می‌شود که کدام یک عمل ویژه انجام داده است. با ما همراه باشید:

الف) پیغمبر اکرم امانت‌دار اهل مکه بود حتی دشمنان امانت‌های خود را به دست حضرت می‌سپردند، بدین جهت به محمد امین معروف شده بود.

پیامبر قصد مهاجرت به مدینه داشت، برای رفع خطرات احتمالی باید قصد خود را مخفی می‌کرد و در صورت اعلان عمومی بر پس دادن امانت‌های مردم، دشمنان از قصد پیامبر آگاه می‌شدند، بنابر این پس از مهاجرت باید شخص امینی را جای خود می‌گذاشت تا امانات را به صاحبانش برگرداند و کسی مورد اطمینان‌تر از علی علیه‌السلام نزد پیامبر نبود. حضرت این مأموریت را به عهده او گذاشت؛ از طرف دیگر، پیامبر، آوردن خانواده خود و عده‌ای دیگر از مسلمانان به مدینه را به امام علی سپرده بود. بنابر این علی علیه‌السلام باید مدتی در مکه می‌ماند تا دستورات پیامبر را اجرایی کند.

ب) بسیاری از بزرگان اهل‌سنت مانند: فخر رازی[2]، طبرانی[3]، ابن‌اثیر[4]، ثعلبی[5]، سیوطی[6]، حموینی[7]، احمد بن حنبل[8]، محمد بن جریر[9]، ابن‌هشام[10] و...[11] نوشته‌اند: پیامبر در شب هجرت قصد حرکت به سمت غار داشت ولی مشرکین مکه خانه پیامبر را محاصره کرده بودند. از این رو پیامبر برای حفظ جان خود، به علی علیه‌السلام دستور داد که در بستر او بخوابد تا قریش به خطا بروند و گمان کنند که حضرت در مکه است.

بدین‌سان، فرصت خروج ایشان از مکه فراهم شد. در آن شب خطرناک هر کس در بستر پیامبر می‌خوابید، احتمال کشته شدن او بسیار زیاد بود، اما علی علیه‌السلام این خطر را از بن جان پذیرفت

و دستور پیامبر رحمت را به خوبی انجام داد.

قندوزی می‌نویسد: در این هنگام خداوند به دو فرشته جبرییل و میکاییل وحی فرمود: من در بین شما پیمان برادری بستم و دوران زندگی یکی از شما را از دیگری بیشتر قرار دادم. کدام یک از شما حاضر هستید جان خود را فدای دیگری بکنید؟

هر دو فرشته فقط زندگی خود را برگزیدند. خداوند متعال به آنها وحی فرمود:

إنی آخیت بین علی ولیی و محمد نبیی فآثر علیّ حیاته للنبی فرقد علی فراش النبی یقیه بمهجته. اهبطا الی الارض و احفظاه من عدوه؛

من بین علی و محمد پیمان برادری بستم. علی بر بستر محمد خوابید تا جان خویش را فدای او کند و زندگی خود را به او ایثار نماید. اینک شما به زمین فرود آیید و علی را از گزند دشمنان حفظ کنید.

آن دو فرشته با فرمان الهی به زمین فرود آمدند. جبرئیل بالای سر حضرت علی و میکائیل پایین پای حضرتش نشستند.

جبرئیل می‌گفت: بخّ بخّ من مثلک یا بن ابی‌طالب والله عزوجل یباهی بک الملائکة؛

آفرین آفرین بر تو ای فرزند ابوطالب! خدای متعال به وجود تو به فرشتگان افتخار و مباهات می‌کند.

در آن هنگام خداوند در شأن علی بن ابی‌طالب این آیه را بر پیامبرش نازل کرد:

ومن الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله؛[12]

برخی از مردم جان خود را برای طلب رضایت خدا می‌فروشند.[13]

کار علی بن ابی‌طالب که با قدرت و شجاعت، جان خود را فدای رسول خدا کرد تا پیامبر با سلامت از مکه بیرون برود و پروردگار به وجود او افتخار کرد و آیه‌ای در این‌باره نازل کرد با کار ابوبکر که در مسافرت چند روزه با پیامبر همراه بود، مقایسه کنید، کدام یک کارشان دارای ارزش ویژه می‌باشد؟

برخی بزرگان اهل‌سنت با کمی دقت پی برده‌اند که خوابیدن علی علیه‌ السلام در بستر پیامبر بسیار بالاتر و برتر از همراهی ابوبکر در غار بوده است. دو نمونه از سخنان بزرگان اهل‌سنت در این‌باره اشاره می‌شود:

1. ابوجعفر اسکافی می‌گوید: قد بینّا فضیلة المبیت علی الفراش علی فضیلة الصحبة فی الغار بما هو واضح لمن انصف و نزید ههنا تأکیدا بما لم نذکره...؛

قبلا فضیلت خوابیدن علی بر بستر پیامبر در شب هجرت، بر مصاحبت ابوبکر در غار برای اهل انصاف آشکار گردید. در ادامه می‌گوید از دو جهت دیگر این مطلب را ثابت می‌کنیم:

اول: علی با پیامبر الفت فوق‌العاده داشت بر عکس ابوبکر...؛ خوابیدن علی در بستر حضرت باعث دوری از آن حضرت گردید و علی مبتلا به درد فراق شد. خداوند ثواب عمل را بر اساس سختی کار می‌دهد.

دوم: ابوبکر تصمیم خروج از مکه داشت. زمانی که با رسول خدا از مکه خارج شد و به آن چیزی که دوست داشت رسید. بنابراین فضیلت او با فضیلت علی که در آن شب جان خود را در معرض شمشیرها و سر خود را در مقابل سنگ باران دشمنان قرار داد، مساوی نیست (چرا که تحمل سختی های علی بن ابی‌طالب بسیار بیشتر از کار ابوبکر است.) به اندازه آسانی کار، ثواب کمتر داده می‌شود.[14]

2. ابن سبع مغربی می‌گوید: علماء العرب أجمعوا علی أن نوم علیّ علی فراش رسول الله أفضل من خروجه معه و ذلک إنه وطن نفسه علی مفاداته لرسول الله و آثر حیاته و أظهر شجاعته بین اقرانه؛[15]

علمای عرب اجماع دارند بر اینکه خوابیدن علی بر بستر پیامبر بهتر از بیرون رفتن او با پیامبر بود؛ زیرا که خود را در جای آن حضرت قرار داد و زندگانی خود را فدای آن حضرت نمود و بدین وسیله شجاعت خود را آشکار نمود.

نتیجه: با توجه به منابع تاریخی و حدیثی و سخنان اندیشمندان اهل‌سنت پی بردیم ارزش کار امیر مؤمنان علی بن ابی‌طالب بسیار بالا هست؛ زیرا حضرت دستور پیامبر را به صورت دقیق اطاعت و اجرا کرد و مهم‌تر از این، باعث شد جان پیامبر را از ترور نجات دهد و حلقه وصل بین خالق و مخلوق از گزند توطئه‌ دشمن حفظ کند.

بنا بر این عمل علی علیه‌السلام بسیار ویژه بوده، این کار و سایر جان‌فشانی‌های حضرت باعث شده که خداوند و رسولش بارها او را ستایش کنند.

مخالفت با پیامبر

حَکَم بن ابی‌العاص عموی عثمان، در مکه همسایه پیامبر بود و بیش از دیگر همسایگان، پیامبر را می‌آزرد. وی پس از فتح مکه به مدینه آمد، از منافقانی بود که همواره با حرکات چشم و ابرو و دست و زبان، رسول‌خدا را مسخره می‌کرد حتی در نماز با انگشت تحقیر به آن حضرت اشاره می‌کرد. از طریق تقلید، پیامبر را آزار می‌داد؛ سرانجام به خاطر نفرین پیامبر دچار ارتعاش بدن شد.[1]

اعمال زشت او به حدی بود که یک روز پیامبر در خانه یکی از همسرانش بود، او مخفیانه به داخل خانه نگاه می‌کرد. پیامبر متوجه او شد و او را شناخت.[2] سرانجام حضرت، او و خانواده‌اش را بر اثر اذیت و آزارهایش، به شهر طائف تبعید کرد.

بعد از درگذشت پیامبر، عثمان نزد خلیفه اول رفت و خواستار بازگرداندن حَکَم شد. خلیفه این خواسته را نپذیرفت و گفت: من هرگز کاری را که پیامبر انجام داده است، تغییر نمی‌دهم. بعد از مرگ خلیفه اول، نزد خلیفه دوم رفت و همان خواسته را مطرح کرد باز هم پاسخ منفی شنید.

اما پس از اینکه خود به خلافت رسید، حکم و فرزندش مروان را به مدینه بازگرداند و تکریمشان کرد. این در حالی بود که مردم حَکم را طَرید (رانده شده) رسول‌الله می‌خواندند.[3] اصحاب و مسلمانان به خاطر این کار خلیفه، زبان به نکوش وی گشودند.

عثمان نه تنها به حکم پناه داد بلکه دو پسر حکم (مروان و حارث) را به دامادی خویش پذیرفت و مروان را به دفترداری ویژه خود منصوب کرد.

علاوه بر این، روایت‌هایی از پیامبر نقل شده که نام حکم و فرزندش را آورده و آنان را لعن کرده است.

پیامبر فرمود: أن اهل بیتی سیلقون بعدی من امتی قتلا و تشریدا و إن أشد قوما لنا بغضا بنو أمیة و بنو المغیرة و بنو مخزوم. و مروان بن الحکم کان طفلا، قال له النبی هو الوزغ بن الوزغ و الملعون بن الملعون؛[4]

امتم به زودی اهل‌بیتم را می‌کشند و پراکنده‌شان می‌کنند. دشمنی‌ بنی‌امیه، بنی‌مغیره و بنی‌مخزوم به ما نسبت به سایر اقوام بیشتر است. مروان بن حکم در آن موقع بچه بود. حضرت فرمود این وزغ[5] پسر وزغ است و ملعون پسر ملعون است.

عمر بن مرة می‌گوید: إن الحکم بن ابی العاص إستأذن علی النبی فعرف صوته. فقال: إئذنوا له، علیه لعنة الله و علی من یخرج من صلبه إلا المؤمن منهم و قلیل منهم؛[6]

حکم بن ابی‌العاص از پیامبر اجازه ورود خواست. حضرت صدای او را شناخت و فرمود: به او اجازه بدهید. خدا او و فرزندانش را که از صلب او بیرون می‌آیند، لعنت کند مگر مؤمنین آنها که اندکند.

عایشه به مروان می‌گفت: لعن الله أباک و انت فی صلبه فأنت بعض من لعنه الله؛[7]

خداوند پدرت را لعنت کرد در حالی که تو در صلب او بودی؛ پس تو از کسی هستی که خدا او را لعن کرده است.

فخر رازی در ذیل آیه «و الشجرة الملعونة»[8] می‌نویسد: معنای آیه اشاره به سخن عایشه دارد.[9]

به صورت کلی بنی‌امیه توسط پیامبر لعن شده‌اند؛ اندیشمندان اهل‌سنت از ابن‌عباس نقل کرده‌اند: منظور از درخت لعنت شده در قرآن، بنی‌امیه است. پیامبر در خواب آنها را به شکل میمون‌هایی دید که در منبر و محراب او جولان می‌دهند.

پیامبر که بیدار شد جبرئیل آیه فوق را نازل کرد و فرمود: این میمون‌ها بنی‌امیه هستند که بعد از تو خلافت را غصب می‌کنند و منبر و محرابت هزار ماه در تصرف آنهاست.[10]

خلاصه: عثمان خانواده‌ای که توسط پیامبر طرد شده بودند و حضرت آنها را ملعون خوانده بود، به مدینه بازگرداند و مخالفت عملی با سخن پیامبر کرد و پا را فراتر گذاشت و به آنان سمت‌های حکومتی داد.

ویژگی‌های اخلاقی خلیفه سوم:

 الف. اخلاق فردی:‌

او را فردی ملایم و نرم‌خو البته دارای تعلق خاطری افراطی به بستگانش (بنی‌امیه) معرفی نموده‌اند؛ اما در واقع این روحیه نرم‌خویی بیشتر در اوایل دوران خلافتش بوده است و بعدها نیز تنها درباره‌ی خویشاوندان و خواص بروز می‌داد و در مقابل منتقدانش نه تنها نرم‌خو نبود بلکه رفتاری خشونت‌آمیز از خود نشان می‌داد.

او روحیه رفاه‌ طلبی و تجمل‌گرایی داشت و همین سبب شد دست به کارهایی بزند که مسلمانان به کارهای او اعتراض کنند.[1]

او برای خود در مدینه، خانه‌ای مجلل که دیوارهایش از سنگ و ساروج با درهایی از چوب سرو و ساج ساخت.[2]

حتی لباس‌های فاخر می‌پوشید که بهای برخی از آنها 800 دینار بود.

این روحیه و عملکرد او باعث شده بود حتی نزدیک‌ترین دوستانش به او خرده بگیرند.[3]

این سبک زندگی عثمان بر خلاف کتاب خدا و سبک زندگی پیامبر و خلفای پیشین و عموم مردم بود.

ب. اخلاق سیاسی:

۱. حیف و میل بیت‌المال

خلیفه سوم برخلاف خلفای پیشین در مصرف بیت‌المال اهمال می‌ورزید و به میل خود به اطرافیان خود می‌بخشید و می‌گفت: ابوبکر و عمر آنچه را از این اموال حق‌شان بود رها کردند، اما من حقم را گرفته‌ام و بین خویشاوندانم تقسیم می‌کنم.[4]

وقتی عثمان یکی از دخترانش را به همسری مروان درآورد، یک پنجم غنایم آفریقا را به مبلغ 500 هزار دینار به وی بخشید. او همچنین فدک و قطعه زمینی به نام مهروز را که ملک پیامبر بود، به مروان هدیه کرد.

وی دختر دیگرش را به عقد حارث بن حکم (برادر مروان) درآورد و صد هزار درهم از بیت‌المال به وی بخشید.

چهار صد هزار درهم به عبدالله بن خالد و دویست هزار درهم به ابوسفیان از بیت‌المال بخشید.[5]

به جز افراد یاد شده، کسانی همچون طلحه، زبیر، عبدالرحمن بن عوف و زید بن ثابت نیز از رهگذر بخشش‌های کلان خلیفه، به ثروت‌های هنگفتی دست یافتند.

با این حال، خلیفه در دادن بیت المال به غیر از بستگان و خواص، آن چنان بخل می‌ورزید که وقتی نیازمندی از خلیفه درخواست کمک می‌کرد، پاسخ می‌داد: نمی‌توان در مال خدا اسراف کرد.

۲. تسلط بنی‌امیه بر مناصب مهم حکومتی

علاقه عثمان به بستگانش باعث شد افرادی از بنی‌امیه را که خداوند آنان را در آیه 60 سوره اسراء لعن کرده است،[6] در بخش‌های حکومتی قرار دهد که برخی آنها مشهور به فسق و خیانت بودند. انتصاب این افراد فاسق و نالایق باعث اعتراض برخی اصحاب شد.

علی علیه‌السلام درباره اوضاع آن دوران چنین فرمود:

عثمان دوست ندارد کسی وی را نصیحت کند. او گروهی خائن را در اطراف خود جمع کرده که هر یک بر قسمتی از سرزمین خدا حکومت می‌کنند و مالیات آن را می‌بلعند و مردم آن سامان را خوار و ذلیل می‌نمایند.

افرادی همچون مروان، ولید، معاویه، سعید بن عاص بودند که سال‌ها توسط عثمان بر گرده مسلمانان سوار شده بودند و فاجعه‌هایی به بار آوردند. در این مقاله به زندگی این افراد خواهیم پرداخت:

مروان بن حکم:

وی در دوران حیات پیامبر به همراه پدرش (حکم بن ابی‌العاص) به طائف تبعید شد. پدر مروان به دلیل آزاری که به پیامبر روا می‌داشت و حضرت را مسخره می‌کرد، به دستور ایشان تبعید گشت.[7] مروان به همراه پدرش تا دوره خلافت عثمان در تبعید به سر می‌برد.[8] زمانی که عثمان به خلافت رسید، عمویش حَکَم و خانواده‌اش را به مدینه بازگرداند و یکی از دخترانش را به عقد مروان در آورد و به او منصب دبیری دستگاه خلافت یا به اصطلاح امروزی او را مهر دار و رئیس دفتر مخصوص کرد.[9] او در دستگاه خلیفه یکی از پرنفوذ ترین افراد بود و در تصمیم‌گیری‌های خلیفه تأثیر داشت؛ همین امر باعث نارضایتی‌های مردم از عثمان شده بود.

ولید بن عقبة بن أبی‌معیط:

وی یکی از افراد بد نامی بود که به سبب عملکرد فاسقانه‌اش آیاتی از قرآن در مذمت او نازل شد.[10] پیامبر او را اهل آتش معرفی کرد.[11]

ولید برادر مادری خلیفه بود پس از عزل سعد بن ابی‌وقاص از استانداری کوفه، از طرف خلیفه به استانداری آنجا منصوب شد.

ولید در حالی به این سِمت منصوب شد که به انجام کارهای زشتی همچون می‌گساری عادت داشت. برای مثال او یک روز صبح در حالی که به شدت مست بود، برای اقامه نماز صبح به مسجد رفت و چهار رکعت به جا آورد. بعد از نماز به مردم گفت: اگر میل دارید برای شما بیشتر بخوانم. برخی می‌نویسند پس از آن در محراب استفراغ کرد. حتی او شعبده‌باز به مسجد می‌آورد. اعمال ناشایست ولید موجی از اعتراضات را در پی داشت.[12]

معاویه بن ابوسفیان:

معاویه در زمان خلیفه دوم به استانداری شام منصوب شد، اما در زمان خلیفه سوم مناطق بیشتری تحت قلمرو وی قرار گرفت.[13] بر عملکرد معاویه هیچ نظارتی صورت نمی‌گرفت[14] بدین‌ترتیب زمینه برای توسعه‌طلبی وی فراهم شد. معاویه در تمام دوازده سال دوران خلافت عثمان، با اختیارات کامل در شام و مناطق مجاور حکومت کرد و از همان زمان پایه‌های حکومت آینده خود را استوار نمود.

برخی کوشیده‌اند برای معاویه جایگاه معنوی بتراشند حتی پاره‌ای نیز وی را کاتب وحی دانسته‌اند؛ ولی گویا او از نویسندگان نامه‌های پیامبر به افراد و اشخاص بوده نه کاتب وحی.[15] معاویه پنج ماه پیش از رحلت پیامبر، اسلام را پذیرفت. با فرض اینکه ما معاویه را جزء کاتبان وحی بدانیم، او در این مدت چقدر از وحی را می‌تواند بنویسد و شایسته دریافت لقب کاتب وحی شود!

یا برخی به معاویه به خاطر خواهرش ام‌حبیبه همسر پیامبر، خال المؤمنین[16] لقب دادند؛ ولی به برادر عایشه یعنی محمد بن ابوبکر این لقب نداده‌اند با اینکه جایگاه عایشه، خواهر محمد و ابوبکر، پدر او در نزد اهل‌سنت، از جایگاه خواهر و پدر معاویه والاتر است.

معاویه نه تنها در نزد پیامبر جایگاهی نداشت، بلکه در مواردی حضرت او را لعن کرده است؛ چنان‌که راوی می‌گوید: وارد مسجد پیامبر شدم و دیدم مردم می‌گویند: از خشم خدا و رسولش به خدا پناه می‌بریم! پرسیدم: چه خبر است؟ گفتند: هم‌اکنون معاویه و پدرش ابوسفیان از مسجد بیرون رفتند و به سخنان پیامبر گوش ندادند.

پیامبر فرمود: لعن الله القائد و المقود و أیّ یوم یکون لهذه الامة من معاویة ذی الأستاه؛[17]

خدایا پیش‌رو و دنباله‌رو را لعنت کند، چه روز (سخت و بدی) برای امت من از معاویه بدکار خواهد بود؟

طبری از بزرگان اهل سنت نوشته است: و قد رأی رسول الله أباسفیان مقبلا علی حماره و معاویة یقود به و یزید ابنه یسوق به. فقال لعن الله الراکب و القائد و السائق؛[18]

رسول‌خدا دید ابوسفیان سوار خری شده که معاویه افسار خر را می‌کشد و یزید پسر دیگرش از عقب خر را می‌راند. حضرت فرمود: خدا سوار، جلودار و راننده را لعنت کند.

افزون بر این، رسول‌خدا در مورد معاویه فرمود: إذا رأیتم معاویة علی منبری فاقتلوه؛[19]

وقتی معاویه را بر فراز منبرم دیدید، او را بکشید.

شما خواننده عزیز قضاوت کنید چرا خلیفه دوم و سوم، به شخصی که پیامبر او را لعن کرده، سمت حکومتی داده است؟

سعید بن عاص:

وی پس از عزل ولید بن عقبه، به استانداری کوفه منصوب شد. به گفته ابن‌ سعد، وی جوانی خوش‌گذران و تن‌پرور بود و هیچ سابقه اجرایی نداشت.[20]

وی در ابتدا با مردم راه مدارا را در پیش گرفت اما با توهین به هاشم بن عقبه صحابی جلیل‌القدر پیامبر که در جنگ یرموک یک چشم خود را از دست داده بود، اعتراض مردم را برانگیخت. سعید با طعنه وی را یک چشم خطاب نمود و او را کتک زد و خانه‌اش را به آتش کشید.[21]

اعتراض‌های شدید مردم باعث شد، مردم مسیر حرکت او از مدینه به کوفه را بستند و مانع ورودش شدند. این امر به برکناری وی انجامید.[22]

ج. اخلاق اجتماعی:

عملکردهای او در دوران حکومتش نشان داد که او در مقابل منتقدانش حتی سایر مسلمانان و اصحاب نه تنها نرم‌خو نبود بلکه رفتاری خشونت‌آمیز و بر خلاف سبک زندگی پیامبر از خود نشان می‌داد.

در کتاب‌های اهل‌سنت نمونه‌هایی از رفتارهای عثمان بیان شده است:

ضرب و شتم عبدالله بن مسعود:

عبدالله بن مسعود حافظ، قاری، کاتب قرآن و از اصحاب خاص پیامبر و مورد احترام ابوبکر و عمر بود. وی شخصیتی است که رسول‌خدا از او تمجید کرده است. به خاطر آگاهی کامل وی از قرآن و احکام دین، خلیفه دوم در دوره خلافتش اصرار داشت عبدالله از او جدا نگردد.[23]

وقتی که ولید بن عقبه استاندار کوفه بود، عبدالله بن مسعود خزانه‌دار بیت‌المال این شهر بود. به دلیل تصرفات غیر مجاز خلیفه و استاندار از بیت المال، از این سمت کناره‌گیری کرد و به افشاگری عملکرد ولید و بدگویی از خلیفه پرداخت و مردم را متوجه اشتباهات خلیفه کرد. خلیفه او را به مدینه احضار کرد. هنگامی که عبدالله وارد مسجد پیامبر شد که عثمان مشغول سخنرانی بود؛ در همان حال بین خلیفه و عبدالله مجادله‌ای در گرفت و خلیفه دستور داد او را از مسجد بیرون بیندازند. غلام عثمان وی را به بیرون مسجد برد و او را بلند کرد و آن چنان بر زمین زد که دنده‌های او شکست.[24] عبدالله بر اثر آن زمینگیر و در خانه بستری شد بعد از سه روز از دنیا رفت.[25]

در ایام بستری، عثمان به عیادت عبدالله رفت. عثمان به او گفت: استغفر لی یا أبا عبدالرحمن؛ ای ابا عبدالرحمان (کنیه عبدالله) برایم طلب مغفرت بکن. عبدالله گفت: أسئل الله أن یأخذ لی منک حقی؛ از خدا می‌خواهم حق مرا از تو بگیرد. (یعنی هرگز از تو راضی نمی‌شوم.)[26]

بر همین اساس عبدالله به عمار یاسر وصیت کرد که عثمان بر جنازه من نماز نخواند. عمار قبول کرد، بعد از وفات عبدالله با جمعی از اصحاب بر جنازه او نماز خواند و او را دفن کرد.[27]

پیش‌تر نیز عثمان، عبدالله را به سبب دفن کردن جنازه ابوذر در ربذه چهل تازیانه زده بود.[28]

ضرب و شتم عمار یاسر:

عمار یاسر از اصحاب خاص پیامبر بود. آیه 106 سوره نحل درباره او نازل شده بود.[29] برای پی بردن به مقام عمار یاسر نمونه کمی از فرمایشات پیامبر درباره او در پی می‌آوریم:

عمار جِلدة بین عینی، تقتله الفئة الباغیة، لا أنالهم الله شفاعتی یوم القیامة؛[30]

عمار همانند پوست بین دو چشمان من است. سپاهی ستمگر او خواهند کشت. خدا بهره ای از شفاعتم را روز رستاخیز نصیب آنها نخواهد کرد.

هرکه با عمار دشمنی کند، خدا با او دشمنی کند و هر که بغض عمار را داشته باشد خدا بغض او را خواهد داشت.[31]

پس از آنکه خلیفه سوم در انتصاب کارگزاران و تصرف در بیت‌المال عملکردی دور از انتظار حتی بر خلاف روش خلفای پیشین در پیش گرفت. جمعی از صحابه در نامه‌ای، عملکرد ناصواب وی و رفتار ظالمانه کارگزاران را در قالب نصیحت دوستانه برای عثمان شرح دادند. عمار یاسر را مأمور نمودند تا آن را به خلیفه برساند. عمار به سمت خانه عثمان حرکت کرد، وقتی رسید که عثمان در حال بیرون رفتن از خانه بود. عمار به او گفت: جمعی از اصحاب مطالبی در این نامه نوشته‌اند که خیر و صلاح شما را می‌خواهند، شما مطالعه بکنید و جواب آن را بدهید.

وقتی خلیفه یک سطر آن را خواند، آن را پرت کرد و در پاسخ به اعتراض عمار که که این نامه اصحاب است چرا چنین کردی؟، به غلامان خود دستور داد او را کتک بزنند. حتی خود خلیفه چند لگد به شکم این پیرمرد زد. بر اثر ضربات، عمار بیهوش و دچار بیماری فتق شد. بستگانش او را با حالتی رقت‌بار به خانه ام‌سلمه همسر پیامبر بردند. بر اثر بیهوشی، نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا او قضا شد و بعد از نیمه شب به هوش آمد.[32]

به علت عملکرد ناپسند خلیفه با عبدالله بن مسعود و عمار یاسر، قبیله هزیل و بنی‌مخزوم با عثمان دشمن شدند.[33]

تبعید ابوذر غفاری:

ابوذر از یاران برجسته پیامبر و پنجمین نفری بود که اسلام آورد.[34] وی در دوران خلیفه سوم با مشاهده بدعت‌ها و انحراف‌ها زبان به انتقاد گشود. در پی این انتقادها خلیفه او را به شام تبعید کرد. در شام نیز بیکار ننشست و به افشاگری پرداخت. معاویه در این‌باره به خلیفه هشدار داد. خلیفه نیز دستور دارد او را با وضعی رقت‌بار و در حالی که سوار بر شتری بدون روانداز بود، بازگردانند. وقتی که او به مدینه رسید، گوشت ران‌هایش بر اثر ساییده شدن بر جهاز بدون پارچه ریخته بود.[35]

اما ابوذر از موضع خود کوتاه نیامد و در مدینه به انتقادهای خود ادامه ‌داد. در آخر، عثمان دستور تبعید ابوذر به ربذه صادر کرد و دستور داد هیچ کس حق بدرقه کردن او را ندارد. ابوذر تا پایان عمر در بیابان ربذه در تبعید باقی ماند و همان جا در تنهایی وفات یافت و دفن شد.[36]

ابوذر مشهور به راست‌گویی بود؛ تا بدان‌پایه که پیامبر بر صدق وی تأکید نمود.[37]

او کسی است که رسول اکرم فرمود: إن الله أمرنی بحب أربعة و أخبرنی أنه یحبهم. قیل: یا رسول الله سمهم لنا. قال: علی منهم –یقول ذلک ثلاثا- و ابوذر و مقداد و سلمان؛[38]

خداوند مرا به دوستی با چهار نفر دستور داد و خبر داد که این چهار نفر را دوست دارد. کسی گفت: ای رسول خدا نام آنها را برای ما بیان بفرما. حضرت فرمود: علی از این چهار نفر است – سه بار فرمود- ( و آن سه نفر دیگر) ابوذر، مقداد و سلمان هستند.

جمع‌بندی:

آری همین رفتارهای خلیفه عثمان و اطرافیان او باعث نارضایتی عمومی اصحاب و سایر مسلمانان شد. یک سال پیش از قتل عثمان (34 هجری) مردم شهرهای کوفه، بصره و مصر در موسم حج در مسجد الحرام جمع شدند و از خلاف‌کاری‌های عثمان سخن به میان آمد. آنها تصمیم گرفتند وقتی به شهرهای خود بازگشتند، به نمایندگی از طرف معترضانی که در مکه اجتماع کرده بودند، با هم‌فکران خود در آن شهرها همسو شوند و سال آینده همگی به مدینه بروند و به عثمان اعتراض کنند. سال آینده از شهرهای مختلف با جمعیت زیاد آمدند و گرد خانه عثمان اجتماع و آنجا را محاصره کردند.[39]

امیر مؤمنین علی بن ابی‌طالب میانجیگری کرد و به او فهماند که پای جان در میان است تا جایی که فرمود: و إنی أنشدک الله أن تکون امام هذه الامة المقتول. فإنه کان یقال یقتل فی هذه الامة امام یفتح علیه القتل و القتال الی یوم القیامة؛[40]

تو را به خدا قسم می‌دهم اینکه مبادا همان پیشوایی باشی که کشته می‌شود، زیرا قبلا گفته شد که در این امت، پیشوایی کشته خواهد شد که به خاطر قتل او کشت و کشتار تا روز قیامت ادامه خواهد یافت.

عثمان تعهد داد بر اساس کتاب خدا و سنت پیامبر عمل کند[41] اما کارشکنی‌های اطرافیان خلیفه به خصوص مروان، باعث شد مردم خشمگین بار دیگر خانه عثمان را محاصره کنند[42] و میانجیگری‌های امیر مؤمنین بی‌اثر بماند و در آخر عثمان به دست مردم ناراضی کشته شود.

عمر بن خطاب این اتفاقات را پیش بینی کرده بود. درباره عثمان گفته بود: أوه ثلاثا. والله لئن ولیها لیحملنّ بنی أبی معیط علی رقاب الناس ثم لتنهض الیه العرب فتقتله؛[43]

پس از سه مرتبه آه کشیدن، گفت: روزی که زمام امور به دست عثمان بیفتد (پست‌های حساس را به بنی‌امیه اختصاص داده) و آنها را بر گردن مردم سوار نموده سپس در آن موقع عرب در مقابل او می‌ایستند و او را می‌کشند.

آری عثمان می‌توانست کارگزاران را تغییر دهد و مروان را برکنار کند ولی در آخر فریب خودنمایی‌های اطرافیان خود از بنی‌امیه خورد و عاقبت جان خود را بر سر دوستی آنها از دست داد.

سؤال: کدام حکومت به حکومت پیامبر شباهت دارد؟

خلیفه سوم، عثمان بن عفان با بذل و بخشش‌های بیت‌المال به اطرافیان خود[1] و دادن پست‌های مهم حکومتی به افراد نالایق[2] و رفتارهای خشن با چندین نفر از اصحاب خوب پیامبر[3]، خطاهای وی در زندگی شخصی و سیاسی باعث شد که مردم خشمگین او را به قتل برسانند.

بنابر این با بررسی عملکردهای او، گمان برخی مبنی بر مهربانی و شفقت او با مردم بی‌‌مورد است؛[4] چرا که مهربانی‌ای در نزد خدا نیکو هست که در همه جا و نسبت به همه و با در نظر گرفتن عدالت باشد.

از سوی دیگر با مقایسه کردن سبک زندگی شخصی و سیاسی علی بن ابی‌طالب (که به فرموده پیامبر حق و علی حلقه وصلی است که هیچ وقت گسیخته نمی‌شوند) با عثمان، می‌توان متوجه شد که چه کسی نسبت به مسلمانان مهربان‌تر بوده و کدام یک عدالت را اجرا می‌کرد و مردم در زمان کدام خلیفه طعم واقعی عدالت را چشیده‌اند؟

نمونه‌هایی از مهربانی امیرمؤمنان از کتاب‌های اهل‌سنت در این نوشتار در پی خواهیم آورد:

نمونه اول: امام در جنگ جمل فرمان داد: فراری‌ها را تعقیب نکنید، مجروحان را نکشید، هر کس سلاحش را بر زمین گذاشت در امان است. در پایان جنگ با برده گیری اسیران مخالفت کرد، تنها اجازه داد چهارپایان، اموال و اسلحه دشمن که در میدان جنگ به غنیمت گرفته شده بود، فروخته شده و در میان رزمندگان تقسیم شود.

کدام فرمانده و حاکم با دشمنانش در میدان نبرد اینگونه برخورد می‌کند؟!

حتی امام، سردمداران جنگ را پس از اسیری بخشید از جمله:

دو پسر عثمان به نام سعید و ابان، مروان بن حکم، عبدالله بن زبیر و.... عبدالله بن زبیر کسی بود که یشتمه علی رؤوس الاشهاد و خطب یوم البصرة فقال قد أتاکم الوغب اللئیم علی بن ابی طالب؛ حضرت را در ملأ عام دشنام می‌داد. روزی در بصره برای مردم سخنرانی کرد و گفت: علی بن ابی‌طالب بی‌خرد، فرو مایه و بخیل (نعوذ بالله) به سمت شما آمده است.[5]

بالاتر از همه عفو عایشه بود. رفتار حضرت با عایشه بسیار حیرت‌انگیز است. اگر کسی به غیر از حضرت بود، قطعا دمار از روزگار این زن در می‌آورد. امام پس از پایان جنگ به عایشه فرمود: به مدینه برگرد. پس از آماده کردن مقدمات سفر به برادر او عبدالرحمن بن ابی‌بکر دستور داد او را تا مدینه همراهی کند. بیست نفر به نقلی چهل نفر از زنان قبیله عبدالقیس را نیز با لباس مبدل مردانه و با صورت‌های پوشیده و شمشیر به دست، همراه عایشه روانه کرد تا از او محافظت کنند.

عایشه پس از رسیدن به مدینه در حضور زنان مدینه و همسران پیامبر از علی علیه‌السلام تشکر کرد که او را به سلامتی به مدینه بدون هیچ اهانتی بازگردانده ولی گله‌مندی کرد چرا علی او را همراه مردان نامحرم به مدینه فرستاد. زنان محافظ در آن لحظه نقاب‌ها را کنار زدند و معلوم شد همه آنها زن بودند ولی با لباس مبدل مردانه عائشه را همراهی کردند تا مردم در مسیر، به اموال این کاروان طمع نکنند از طرفی دیگر عایشه را با نامحرم‌ها نفرستاده باشد.

شما مقایسه کنید امیر مؤمنین با مخالفین خود چگونه برخورد کرد ولی خلیفه عثمان با منتقدین خود از اصحاب چگونه برخورد می‌کرد.

نمونه دوم: امام هنگامی که به سرزمین صفین رسید، با وضع غیر منتظره‌ای روبرو شد؛ معاویه پیش‌تر با سپاه خود به آنجا رسیده و در کنار صفین، در ساحل فرات اردو زده و با ده هزار تن نیروی جنگی، یگانه گذرگاه فرات را اشغال کرده بود تا مانع استفاده عراقیان از آب فرات شود.

امام پیکی نزد معاویه فرستاد: ما به سمت شما حرکت کردیم ... تا پیش از جنگ راه عذر و بهانه را بر شما ببندیم. اینک اگر راه آشتی‌جویانه را بپذیری، عافیت و سلامت بیشتر مورد علاقه ماست. این چه کاری است که بین ما و آب حایل شدی؟ ...

اما معاویه با این پندار که با فشار تشنگی، علی را به عقب‌نشینی و شکست وا می‌دارد، همچنان با خیره‌گی به کرده‌ی ناجوانمردانه‌اش ادامه داد.

امام به مالک اشتر دستور داد با یک عده سوار کار به نیروهای معاویه حمله و آنان را به عقب براند و گذرگاه فرات را تصرف کند. پس از تصرف گذرگاه، یاران امام گفتند: اجازه بدهید ما تلافی کنیم و نگذاریم آنان به آب دسترسی پیدا کنند تا از تشنگی هلاک شوند یا جنگ زودتر به پایان برسد.

امام در اوج پیروزی، پایبندی خود را به ارزش‌ها به نمایش گذاشت و با نهایت بزرگواری به معاویه پیام فرستاد: ما همانند تو رفتار نمی کنیم. هر دو می‌توانیم از آب استفاده کنیم.[6]

خواننده محترم کدام فرمانده جنگی بدون گرفتن هیچ امتیازی دست به این کار می‌زند؟ بله اگر کسی اعقاد راستین، خیرخواهی و انسان دوستی داشته باشد، هیچ وقت دست به کارهای ناجوانمردانه نمی‌زند.

نمونه سوم: میانجی‌گری خیرخواهانه امام در زمان محاصره خانه عثمان بسیار قابل توجه است. با اینکه عثمان نسبت به امام بدبین بود و همین بدبینی باعث شد امام دو بار به مزرعه خود در یَنبُع تبعید شود. اما در عین حال نمی‌توانست منکر خیرخواهی حضرت شود. امام به هر دو طرف هشدار می‌داد، از یک‌ سو از شورشیان می‌خواست که خویشتن‌داری کنند و مانع رساندن آب و نان به خانه عثمان نشوند. وقتی که شورشیان جلوگیری کردند، عثمان از حضرت تقاضای کمک کرد. امام توسط دو فرزندش امام حسن و امام حسین چند مشک آب به خانه عثمان فرستاد. از دیگر سو نیز به عثمان هشدار می‌داد که در این کهن‌سالی از نفوذ مروان خارج شود و زمام امور خود را بدو نسپارد.[7]

نمونه چهارم: آن‌قدر مهربانی‌های حضرت نسبت به عموم مردم معروف بود که دشمن به این اعتراف کرده است. آن‌قدر به زنان بیوه و یتیمان درمانده کمک می‌کرد که به ابو الارامل و الایتام و المساکین[8] معروف شد. معروف است در دوره خلافت خود روزی از کوچه رد می‌شد، زنی خسته با یک مشک آب دید بدون اینکه خود را معرفی کند مشک او را گرفت و به خانه‌اش رساند. حضرت آرد و خرما به در خانه این زن بیوه برد و بچه های او را نوازش کرد و برایشان نان پخت. در آخر این زن، حضرت را شناخت و عذر خواهی کرد.[9]

نمونه پنجم: روزی مولای متقیان بالای منبر مشغول سخنرانی بود در این هنگام اشک ریخت. مردم تعجب کردند و علتش را پرسیدند. حضرت فرمود: شنیده‌ام لشکر معاویه به منطقه‌ای حمله کرده و از پای یک دختر یهودی که در پناه اسلام بود، خلخال درآورده‌اند.

آری مهربانی و بذل و بخشش‌های عثمان از بیت‌المال، مخصوص بستگان و دوستانش بود. ولی امیرمؤمنین به بستگانش حتی به اندازه سر سوزن بیش از سهم سایر مسلمانان نمی‌داد. روزی عقیل برادر بزرگ امیرمؤمنان نزد وی آمد و تقاضای مقرری بیشتر کرد. حضرت به درخواستش توجه نکرد. او دوباره درخواستش را مطرح کرد حضرت برای متوجه کردن برادرش، یک قطعه آهن در آتش گذاشت بعد از گرم شدن، آهن داغ شده را نزدیک عقیل برد عقیل نزدیک بسوزد و فریاد کشید.

حضرت فرمود: ثکلتک الثواکل یا عقیل، أتئن من حدیدة أحماها انسانها للعبه و تجرّنی الی نار سجّرها جبارها لغضبه أ تئنّ من الأذی و لا أ إنّ من لظی؛

مادران در سوگ تو گریه کنند. آیا از آهنی که انسان برای بازی خود سرخ کرده ناله می‌کنی ولی مرا به سوی آتشی که خداوند قهار آن را برای خشم افروخته، می‌کشانی؟ آیا تو از این رنج اندک می‌نالی ولی من از آتش دورخ ننالم؟

خواننده عزیز شما قضاوت کنید حکومت کدام خلیفه رنگ و بوی حکومت پیامبر می‌داد؟ بخشش و مهربانی خلیفه‌ای که اختصاص به بستگان و دوستانش داشت یا مهربانی خلیفه‌ای که شامل دوست و دشمن و مسلمان و غیر مسلمان می‌شد و همیشه دنبال حق بود؟ چه کسی سزاوار تعبیر قرآنی «رحماء بینهم»[10] است؟

آیا آیه ۲۹ سوره فتح[1] می‌تواند درباره خلفای راشدین باشد؟

برخی از اهل سنت گمان کرده اند فراز «و الذین معه» مربوط به خلیفه اول و فراز «أشداء علی الکفار» مربوط به خلیفه دوم و فراز «رحماء بینهم» مربوط به خلیفه سوم است.

هرکدام از این فراز ها به ترتیب خلفا آمده است بنابراین خداوند خلافت خلفای بعد از پیامبر را تأیید کرده است، خلافت و حکومت آنها الهی است.

پاسخ: با توجه به علم ادبیات عرب نمی‌توان نظریه بالا را پذیرفت، زیرا فراز «محمد رسول الله» جمله اسمیه است؛ «و الذین معه» به وسیله واو، عطف به جمله اسمیه شده و مبتدا هست. فرازهای «اشداء علی الکفار رحماء بینهم تراهم» به ترتیب خبر اول و دوم و سوم برای «والذین معه» است.

با توجه به این نکته نحوی و معنای آیه، خداوند تمامی این ویژگی‌ها را برای یک نفر بیان می‌کند نه اینکه ویژگی اول فقط برای یک شخص و ویژگی دوم برای کسی دیگر باشد.

تا اینجا روشن شد این فرازها برای یک نفر یا یک گروه است. حالا سؤالی پیش می‌آید که این فرازها برای چه کسی نازل شده است؟ کدام مسلمان این ویژگی‌های فوق‌العاده دارد؟

اندیشمند اهل سنت محمد بن یوسف گنجی شافعی گفته است: خداوند این ویژگی‌ها را برای علی بن ابی‌طالب بیان کرده است.[2]

...

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

بالاترین دلیل بر خلافت ابی بکر اجماع تمام صحابه و امت است و این که همه تسلیم او شدند، حتّی مولانا علی کرم الله وجهه.

بدیهی است اجماع امت حجّه است و اطاعت آن اجماع واجب زیرا که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: « لا تجتمع امتی علی الخطاء لا تجتمع امّتی علی الضلال» (امت من بر خطا و گمراهی اجتماع نمی‌نمایند)

پاسخ: لفظ امت به «یاء» متکلم اضافه شده و افادة عموم می کند پس بر فرض صحت حدیث معناي آن چنین می‌شود که تمام امت من اجتماع بر خطاء و گمراهی نمی کنند.

یعنی هرگاه کافّۀ امت پیغمبر بدون استثناء فردي، بر امري اتفاق نمودند آن امر خطاء نمی‌باشد. زیرا که خداوند از خواصّ این امت قرار داده که پیوسته در میان آنها طایفه‌اي باشند که حق با ایشان و ایشان با حق می‌باشند یعنی حجّت و نمایندة خدا حتما در میان آنها می باشد و قطعا در موقع اجتماع جمیع امت آن طایفه اهل حق و حجّت خدا در میان آنها خواهند بود و مانع خواهند شد که امت راه خطاء و ضلالت بپیمایند.

این حدیث بر فرض صحت ابدا بر این که رسول اکرم صلی الله علیه وآله حق تعیین خلافت را از خود ساقط و به امت واگذار نموده باشد، دلالت ندارد.

و بنا بر عقیدة جنابعالی که آن حضرت با بیان «تجتمع امتی علی الخطاء و یا علی الضلاله» حق تعیین خلافت را از خود ساقط و به امت واگذار نموده قطعا این حق عموم امت است که در امر خلافت ذي نفع هستند نه عده خاصی از امت؛ لذا در رأي خلافت باید همگی دخالت داشته باشند؛ یعنی بعد از وفات رسول اکرم صلی الله علیه وآله بایستی جمیع امت جمع گردند و شور نمایند یک فرد کاملی را براي اجماع عموم امت به خلافت برقرار نمایند.

در حالی که بعد از وفات رسول الله صلی الله علیه وآله عده‌ای که در سقیفه به خلافت ابی بکر رای دادند تمام امت نبودند.

اگر بگویید مراد از اجماع، اجماع عقلاء و کبار از صحابه بود که در سقیفه واقع شد جواب این است که این مطلب بی دلیل است و ارتباطی به حدیث «لاتجتمع امتی علی الخطاء» ندارد.

بر فرض هم که مراد اجماع عقلاء و کبار از صحابه هم باشد تمام آن‌ها در سقیفه حضور نداشتند.

محمد بن جریر طبري در تاریخ خود (۴۵۵/۲) و ابن حجر 7عسقلانی در فتح الباري (۳۰/۷ کتاب فضائل الصحابه، باب فضل ابی بکر بعد النبی، باب قول النبی «لو کنت متخذا خلیلًا» ذیل حدیث ۳۶۶۸) نوشته‌اند مسلمانان در سقیفه براي شور در امر خلافت جمع نشدند بلکه دو قبیله اوس و خزرج می خواستند براي خودشان تعیین امیر نمایند.

ابو بکر و عمر خود را به مجلس مخاصمه آنها رسانیده و از این اختلاف به نفع خود بهره برداري نمودند و اگر واقعا براي امر خلافت و شور در این امر بزرگ جمع شده بودند بایستی همه مسلمانان را خبر می دادند که براي دادن رأي حاضر شوند.

و چنانچه فرصت خبر دادن تمام مسلمین نبود و به مکه و یمن و طائف و سایر بلاد و ولایات مسلمین دست رسی نداشتند، آیا به اردوي اسامه بن زید هم که نزدیک مدینه بود دست رسی نداشتند که بزرگان صحابه را که در اردو بودند خبر نمایند.

یکی از آن‌ اصحاب بلکه فرد مؤثر از جمعیت اردوي مسلمانان، امیر لشکر اردو، اسامه بن زید بود که رسول اکرم او را امیر بر اهل اردو از جملۀ ابوبکر و عمر قرار داد. اسامه وقتی شنید دسیسه‌ شده و به دست سه نفر خلیفه تراشی شده و بدون شور و اطلاع آنها با یک نفر بیعت نمودند به مسجد آمد و فریاد زد این چه غوغائی است برپا نموده اید و با اجازه چه کسی شما خلیفه تراشی نمودید.

عمر خطاب به او گفت: کار تمام شده و بیعت واقع گردیده شق عصا منما و تو هم بیعت کن. اسامه متغیر شد گفت: پیغمبر مرا بر شما امیر قرار داده بود و از امارت هم عزل نگردیدم، چگونه امیري که رسول خداصلی الله علیه وآله بر شما به امارت و ریاست برگزیده در تحت امر و بیعت مأمورین خود قرار گیرد؟!

اگر گفته شود اردوي اسامه هم از شهر مقداري دور بود آیا از سقیفه تا خانه پیغمبر هم مسافت بسیار بود؟! چرا علی علیه السّلام را که به اتفاق فریقین عضو مؤثر در میان مسلمانان بود و عباس عموی پیغمبر و تمام بنی هاشم و کبار صحابه که در آنجا بودند خبر نکردند؟ در حالی که اجماع عترت و أهل بیت پیغمبرصلی الله علیه وآله به دلیل روایات وارده از رسول خدا صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم قطعا حجت است.

عده‌ای از علماء و مورخین بزرگ اهل سنت از قبیل جلال الدین سیوطی (تاریخ الخلفاء، سیوطی، ص 67 ، باب خلفاء الراشدین، ابوبکر الصدیق، فصل فی مبایعته) و ابن ابی الحدید معتزلی(۱۰۱۲/۶ و 28 خطبه 66 (من کلام له فی معنی الأنصار)) و طبري (۴۴۳/۲ حوادث سال 11 هجري، ذکر الأخبار الوارده بالیوم الذي توفی فیه رسول الله صلی الله علیه و آله) وبخاري(۵۸۷/۸ ح 1674 ، کتاب المحاربین من اهل الکفر و الرده، باب رجم الحبلی من الزناء اذا أحصنت) و مسلم (۱۳۸۰/۳ ح 1759 ، کتاب الجهاد و السیر، باب قول النبی صلی الله علیه وآله: لا نورث ما ترکناه فهو صدقه) و غیر آنها به عبارات مختلفه رسانیده و نقل نموده اند که اجماع کامل در خود مدینه واقع نگردید.

ابن حجر عسقلانی (سبل الهدي و الرشاد، ۵۶/۳ رقم 3180 ، شرح حال سعد بن عباده بن دُلیم) و بلاذري در تاریخ (انساب الاشراف، ۲۶۴/۲ و ۲۶۸ و ۲۷۰ و ۲۷۲ امر السقیفه) و محمّد خاوند شاه در روضه الصفا (۱۶۷۷/۴ بخض 2، خلفاء راشدین- سقیفه بنی ساعده) و ابن عبد البر در استیعاب (۹۷۳/۳ رقم 1633 ، شرح حال عبد الله بن ابی قحافه (ابوبکر)) و دیگران گویند که سعد بن عباده و طایفه خزرج و طایفه‌اي از قریش با ابو بکر بیعت ننمودند و ۱۸ نفر از کبار صحابه نیز با ابو بکر بیعت ننمودند و رافضی شدند و آنها شیعه علیّ بن ابی طالب بودند!!

اسامی آن هیجده نفر از این قرار بود سلمان فارسی، ابو ذر غفاري، مقداد بن اسود کندي، عمار یاسر، خالد بن سعید بن العاص، بریده الاسلمی، ابی بن کعب، خزیمه بن ثابت - ذو الشهادتین - ابو الهیثم بن التیهان، سهل بن حنیف، عثمان بن حنیف ذو الشهادتین، ابو ایوب انصاري، جابر بن عبد الله الانصاري، حذیفه بن الیمان، سعد بن عباده، قیس بن سعد، عبد الله بن عباس، زید بن ارقم.

روایت روضه الصفا (۱۶۷۷/۴ بخض 2، خلفاء راشدین- سقیفه بنی ساعده) اضافه می‌کند به تحریک یکی از صحابه (که عند العقلاء معلومست چه کسی بوده که حکمش نافذ بوده) شبانه تیري بر او زدند و او کشته شد و نسبت تیر انداز را به اجنّه دادند.

ابن حجر (سبل الهدي و الرشاد، ۵۶/۳ رقم 3180 ، شرح حال سعد بن عباده) می‌نویسد: و قصته فی تخلفه عن بیعه ابی بکر مشهوره و خرج الی الشام فمات بحوران.)

یعقوبی در تاریخ خود (۱۲۴/۱ خبر سقیفه بنی ساعده و بیعه ابی بکر) می گوید: قومی از مهاجر و انصار از بیعت ابو بکر تخلّف نمودند و به علیّ بن ابی طالب علیه السّلام مایل شدند از جمله آنها عباس بن عبد المطلب و نه نفر دیگر بودند که اسامی آنها را ذکر نموده است.

(ابن کثیر در البدایه و النهایه، ۲۶۶/۵ حوادث سنه 11 الهجري، قصه سقیفه بنی ساعده

و در السیره النبویه، ۲۱۶/۴ حوادث سال 11 هجري، فصل فی ذکر امور مهمه وقعت بعد وفاته صلی الله علیه وآله و قبل دفنه، قصه سقیفه بنی ساعده؛

ابن حبان در الثقات ۱۵۴/۲ حوادث سال 10 هجري، استخلاف ابی بکر

احمد بن حنبل در سند، ۵۵/۱ آخر مسند عمر بن الخطاب، حدیث السقیفه

عبد الرزاق الصنعانی در المصنف ۴۴۲/۵ ح 9758 ، کتاب المغازي، بیعه ابی بکر

ابن حجر مکی در صواعق المحرقه، ص 10 ، باب 1، فصل 1

ابن اثیر در اسد الغابه ۲۲۲/۳ شرح حال ابوبکر و در ۳۷/۱ شرح حال أبان بن سعید بن العاص

شبلنجی در نور الابصار، ص 110 ، باب 1، فصل فی ذکر مناقب ابی بکر

ابن حجر عسقلانی، در فتح الباري، ۳۰/۷ شرح حدیث 3668 ، کتاب فضائل الصحابه، باب قول النبی صلی الله علیه وآله لو کنت متخذا خلیلًا

ابن اثیر در الکامل فی التاریخ، ۳۲۵/۲ حوادث سال ۱۱ هجري، حدیث السقیفه و خلافه ابی بکر

اسکافی در المعیار و الموازنه، ص 45 ، طریق انعقاد الامامه بنظر المؤلف

ابن عبد ربه در عقد الفرید، ۱۲/۵ کتاب العسجده الثانیه، سقیفه بنی ساعده

مسعودي در مورج الذهب، ۳۰۱/۲ باب ذکر خلافه ابی بکر، یوم السقیفه

ابن قتیبه در الامامه و السیاسه، ۱۸/۱ تخلف سعد بن عباده عن البیعه

تاریخ ابی مخنف، ۴۲/۱ کتاب السقیفه، امر ابی بکر فی اول خلافته

محمد بن جریر طبري در تاریخ خود،۴۴۴/۲ حوادث سال 11 ، ذکر الأخبار الوارده بالیوم الذي توفی رسول الله صلی الله علیه وآله

ابن شحنه در روضه المناظر، حواث سال 11 ، هجري، (بهامش مورج الذهب، ۱۸۸/۱ و ۱۸)

حمیدي در الجمع بنی الصحیحین، ۱۰۳/۱ ح 26 ، المتفق علیه من مسند عمر بن الخطاب)

نه تنها اجماعی در انتخاب ابوبکر رخ نداد و آن چه رخ داد دلیلی بر اعتبارش وجود ندارد بلکه مخالفت اهل بیت پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم با او موجب بی اعتباری خلافت او است.

اگر اجماعی حجت باشد، آن اجماعی است که اهل بیت پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم نیز داخل در آن باشند که در واقع حجیت به خاطر اهل بیت پیامبر است نه اجماع مسلمین به دلیل روایات معتبره‌ای که فریقین آن را نقل نموده‌اند از جمله روایت مشهور و مسلم «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی ان تمسکتم بهما فقد نجوتم لن تضلوا بعدها أبدا» (من دو چیز بزرگ را در میان شما می گذارم که اگر به این دو چنگ زده و متمسک شدید هرگز گمراه نگردید و قطعا نجات می یابید و این دو یکی قرآن کتاب آسمانی و دیگر عترت و اهل بیت هستند)

هم چنین روایت «مثل اهل بیتی کمثل سفینه نوح من توسل بهم نجی و من تخلف عنهم هلک» (مثل اهل بیت من مثل کشتی نوح است، کسی که توسل به آنها جست نجات می یابد و کسی که تخلف و دوری از آنها بنماید هلاک خواهد شد)

(اسناد این روایات ذیل بحث از آن‌ها ذکر گردیده است)

ابن حجر (ص 150 ، باب 11 ، فصل 1 آیه 4) نیز چنین نقل می کند: «أنا و أهل بیتی شجره فی الجنه و أغصانها فی الدنیا فمن شاء أن یتخذالی ربه سبیلا فلیتمسک بها» (من و اهل بیت من درختی هستیم در بهشت که شاخه هاي آن در دنیاست. پس کسی که خواهد راهی به سوي خدا پیدا کند باید به آنها تمسک بجوید.)

روایت دیگری که ابن حجر نقل می‌کند چنین است: فی کل خلف من امتی عدول من اهل بیتی ینفون عن هذا الدّین تحریف الضالین و انتحال المبطلین و تأویل الجاهلین ألا و انّ أئمتکم وفد کم الی الله عز و جل فانظروا من توفدون.

(در هر دوره براي امت من عدولی هستند از اهل بیت من که زایل و دور می کنند از این دین تحریف گمراهان و انتحال مبطلین (یعنی ادعاي مدعیان باطل) و تأویل جالهین را. بدانید به درستی که امامان شما پیشوایان هستند که وارد کننده هستند شما را به سوي خدایتعالی پس نظر کنید چه کس را پیشوا نمایید)

شیخ سلیمان بلخی حنفی در ینابیع الموده (۲۳۴/۲ ح 655 ، باب 56) از کتاب السبعین فی فضائل امیر المؤمنین و میر سید علی همدانی شافعی در مودت ششم از موده القربی و محمّد بن یوسف گنجی شافعی در باب 44 کفایه الطالب (ص 188، باب 4) سه خبر مسندا از ابن عباس و ابو لیلی غفاري و ابو ذر غفاري همگی به مختصر تفاوت و کم و زیادي در الفاظ و عبارات و اتحاد در جمله آخر حدیث از رسول

اکرم صلی الله علیه وآله نقل نموده اند که فرمود: «ستکون من بعدي فتنه فاذا کان ذلک فالزموا علیّ بن ابی طالب انّه اوّل من یرانی و اوّل من یصافحنی یوم القیمه و هو معی فی السماء العلیا و هو الفاروق بین الحق و الباطل»

(زود است بعد از من فتنه‌اي بر پا شود. پس اگر چنین شد شما ملزم هستید با علی بن ابن طالب باشید؛ چون اوست اول کسی که در روز قیامت مرا می بیند و با من مصافحه می نماید و او با من است در مرتبه بلند و علیا و اوست جدا کننده بین حق و باطل)

طبری در ذخائرالعقبی (ص 56 ، قسم 1، باب فضائل علیّ بن ابی طالب علیه السّلام، ذکر اسمه و کنیته) نیز حدیث را با این الفاظ نقل کرده است: عن ابی ذر قال: سمعت رسول الله یقول لعلی علیه السّلام: انت الصدیق الأکبر و انت الفاروق الذي یفرق بین الحق و الباطل و انت یعسوب الدین.

ابن اثیر در اسد الغابه، ۲۸۷/۵ قسم الثانی فی الکنی، حرف اللام، شرح حال ابو لیلی الغفاري

خوارزمی در مناقب، ص 105 ، ح 108 ، فصل 8

ابن حجر عسقلانی در سبل الهدي و الرشاد، 61۲/۷ ح 32964 ، کتاب الفضائل، باب 3، فصل 2، فضائلی علی علیه السّلام)

طبري در معجم الکبیر (۲۶۹/۶ احادیث ابو سخیله کوفی عن سلمان) و حاکم در مستدرك (۱۲۱/۳ کتاب معرفه الصحابه، مناقب امیر المؤمنین) و ابن عساکر در تاریخ (۴۱/۴۲ رقم 4933 ، شرح حال علیّ بن ابی طالب) وابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (۲۲۸/۱۳ خطبه 238 (قاصعه)، القول فی اسلام ابی بکر علی و خصائص کل منها) و محبّ الدین در ریاض النضره (۱۰۶/۳ باب 4، فصل 2، فی اسمه و کنیته) و حموینی در فرائد (۱۴۰/۱ ح ۱۰۲ و ۱۰۳ سمط 1، باب 2) و متقی هندي در کنز العمال (616/۱۱ ح 31990 ، کتاب فضائل باب 3، فضائل علی علیه السّلام) و قندوزي در ینابیع الموده (۱۴۴/۲ ح 398 ، باب 56) و سیوطی در درّ المنثور از ابن عباس و سلمان و ابی ذر و حذیفه نقل می نمایند که رسول اکرم صلی الله علیه وآله به دست مبارك اشاره نمود به سوي علی بن ابی طالب و فرمود: «انّ هذا اوّل من آمن بی و اوّل من یصافحنی یوم القیمه و هذا الصدیق الاکبر و هذا فاروق هذه الامّه یفرق بین الحق و الباطل »

(به درستی که علیّ علیه السّلام اول کسی است که به من ایمان آورده و اول کسی است که روز قیامت با من مصافحه می نماید و این علی صدیق اکبر و راستگوي بزرگ و فاروق این امت است که جدایی می اندازد بین حق و باطل)

و محمد بن یوسف گنجی در باب 44 کفایه الطالب (ص 187 باب 44) همین حدیث را نقل نموده به اضافه این کلمات:

« و هو یعسوب المؤمنین و هو بابی الذي اؤتی منه و هو خلیفتی من بعدي »

(و اوست پادشاه مؤمنین و اوست باب من که می آیند از او و اوست خلیفه من بعد از من) آنگاه گنجی شافعی گوید: این حدیث را محدث شام در جزء چهل و نهم و بعد از سیصد حدیث در فضائل علیّ در کتاب خود آورده است.

و نیز مناوي در فیض القدیر، 472/۴ ح 5600 ، حرف العین چنین نقل می‌کند: علی یعسوب الدین و المال یعسوب المنافقین.

و نیز خطیب خوارزمی در مناقب (ص 104 ، ح 107 ، فصل 8) و زمخشري در ربیع الابرار (۲۳۶/2، باب الخیر و الصلاح... ) و حموینی در فرائد (۱۷۶/۱ ح ۱۳۸-۱۴۰ سمط 1 باب 36) و طبرانی در معجم الاوسط (۴۲۲/۶ ح 5902 ، احادیث محمد بن یحیی القزاز) و فخر رازي در تفسیر کبیر (۲۰۵/۱ ذیل سوره فاتحه، باب 4 مسأله 9، حجت 5) و گنجی شافعی در کفایه الطالب (ص 265 ، باب 6) و و نیز ابن عساکر در تاریخ دمشق (44/۴۲ رقم 4933 ، شرح حال علیّ بن ابی طالب) ودیگران از علماء شما نقل نموده اند که رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «علی مع الحق و الحق مع علی حیث دار»

(علی با حق و حق با علی می گردد. هیچ گاه علی از حق و حق از علی جدا نخواهد شد)

(ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، 297/2، خطبه 37 ، (و من کلام له علیه السّلام یجري مجري الخطبه) (الاخبار الوارده عن معرفه الامام علی بالأمور الغیبیه)

قندوزي در ینابیع الموده، 269/۱ ح ۱و ۲ باب 20)

و نیز در همان کتابها به علاوه شیخ سلیمان قندوزي حنفی در باب 20 ینابیع الموده (۲۷۰/۱ ح 3، باب 20) از حموینی نقل نموده اند که آن حضرت فرمود: « علیّ مع الحقّ و الحقّ مع علیّ یمیل مع الحقّ کیف مال » (علی با حق و حق با علی است و علی به طرف حق مایل است هرگونه میل کند)

و حافظ ابو نعیم احمد بن عبد الله اصفهانی متوفی سال 430 حلیه الاولیاء (۶۳/۱ رقم 4، شرح حال علیّ بن ابی طالب) باسناد خود نقل نموده است که رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «یا معشر الانصار! أ لا أدلّکم علی ما ان تمسّ کتم به لن تضلّوا بعده ابدا؟ قالوا: بلی یا رسول الله. قال: هذا علیّ فاحبّوه بحبّی و اکرموه بکرامتی فانّ جبرئیل امرنی بالذي قلت لکم من الله عزّ و جلّ»

(اي جماعت انصار آیا دلالت نکنم شما را به کسی که اگر به آن چنگ زنید و تمسک جویید هرگز بعد از او گمراه نشوید؟

عرض کردند: بلی اي رسول خدا.

فرمود: آن کس که به آن چنگ زنید و تمسک جویید تا گمراه نشوید این علی می باشد. پس او را دوست بدارید به دوستی من و اکرام بنمایید او را به کرامت من و آنچه من به شما گفتم جبرئیل از جانب پروردگار مرا چنین امر چنین امر نموده.)

شیخ سلیمان بلخی حنفی در ینابیع الموده (۳۸۴/۱ ح 11 ، باب 4) از حموینی و میر سید علی همدانی شافعی در مودت پنجم از موده القربی و دیلمی در فردوس (۳۸۴/۵ ح 8501 ، حرف الیاء) و دیگران حدیث مفصلی از ابو ایوب انصاري نقل نموده اند که خلاصه آن حدیث این ست که وقتی از ابو ایوب سؤال نمودند بلکه به او اعتراض نمودند که چرا طرف علیّ بن ابی طالب علیه السّلام رفتی و با ابو بکر بیعت ننمودي؟

در جواب گفت روزي خدمت پیغمبرصلی الله علیه وآله بودیم عمار یاسر وارد شد از آن حضرت سؤالی نمود حضرت ضمن صحبت فرمود:

«یا عمّار ان سلک الناس کلّهم وادیا و سلک علیّ وادیا فاسلک وادي علیّ و خلّ عن الناس، یا عمّار علیّ لا یردّك عن هدي و لا یدلّک علی ردي، یا عمّار طاعه علی طاعتی و طاعتی طاعه الله.

(اي عمار اگر تمام مردم به راهی می روند و علی تنها راه دیگر پس براهی برو که علی می رود و بی نیاز شو از همه مردم اي عمار علی ترا از هدایت بر نگرداند و دلالت بر هلاکت ننماید اي عمار اطاعت علی اطاعت من است و اطاعت من اطاعت خداست)

(خوارزمی در مناقب، ص 193 ح 232 ، فصل 15 ، الفصل الثالث فی بیان قتال اهل الشام ایام صفین و هم القاسطون

ابن عساکر در تاریخ ۴۷۲/42 ، رقم 4933 ، شرح حال علیّ بن ابی طالب.

خطیب بغدادي در تاریخ بغداد، 187/۱۳ ، رقم 7165 ، شرح حال معلی بن عبد الرحمن الواسطی

حموینی در فرائد السمطین، 178/۱ ح 141 ، سمط 1، باب 3)

این احادیث نبویّه با اختلاف الفاظ و تعدد روات و حفّاظ آن اگر چه هر حدیثی در نظر اول خبر واحدي می آید که براي مدلول خاصی بیان گردیده و لکن در نظر اهل علم تعبیر به تواتر معنوي می شود که از مضامین تمامی آنها استفاده می‌شود که براي فهماندن مطلب عامی بیان شده است که با تشریک یکدیگر آن مطلب به اثبات می رسد و آن مطلب، عنایت رسول اکرم صلی الله علیه وآله است نسبت به مقام ولایت امیرالمومنین علیه السلام و تمایل آن حضرت در بین صحابه به ایشان است که مورد شفقت و مهربانی آن حضرت بوده و پیوسته از آن بزرگوار به تنهایی کمک طلبیده؛

حال انصاف دهید که آیا مخالفت علی علیه السّلام با ابو بکر و کنار رفتن از اجماع خیالی و بیعت نکردن با ابی بکر، دلیل بر حقانیت ابو بکر می باشد یا بطلان خلافت او؟

واقعاً جاي بسی تأسف و تعجب است. عجله‌اي که در روز سقیفه نمودند هر عاقل دقیقی را به وضع آن روز بدبین می نماید که اگر دسیسه اي در کار نبود، چرا درنگ نکردند تا علی بن ابی طالب علیه السّلام فارق بین حق و باطل و عباس عموی پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم و کبار از صحابه و بنی هاشم همگی حاضر شوند و نظر و رأي خود را در امر خلافت که وظیفه عمومی بود بدهند؟

انصاف دهید که قطعا اگر قدري صبر می کردند، لا اقل بنی هاشم و کبار از صحابه با عباس و علی را خبر می کردند که در سقیفه حاضر شوند، بر تقویت آن سه نفر (ابوبکر و عمر و ابو عبیده) اگر حق می گفتند افزوده می شد و اختلاف کلمه در اسلام پیدا نمی شد.

طبري (۴۴۶/۲ حوادث سال 11 ، ذکر الأخبار الوارده بالیوم لاذي توفی فیه رسول الله صلی الله علیه وآله ... باب حدیث السقیفه) و ابن ابی الحدید (۲۶/۲ خطبه 26 ، (و من خطبه له علیه السّلام ان الله بعث محمداًصلی الله علیه وآله نذیرا)) و دیگران نوشته اند که عمر می‌گفت: «خلافت ابو بکر با عجله و فوریت (بغته) انجام و صورت گرفت، خداوند امر او را به خیر فرماید»

(ابن کثیر در السیره النبویه، ۲۱۶/۴ حوادث سال 11 هجري، فصل فی ذکر امور مهمه وقعت بعد وفاته و قبل دفنه، باب قصه سقیفه بنی ساعده

بلاذري در انساب الاشراف،  ۲۶۲/۲ باب امر السقیفه

متقی هندي در کنز العمال، ۶۴۹/۵ ح 14137 ، کتاب الخلافه مع الإماره...، باب 1، مسند عمر

ابن هشام در السیره النبویه، ۳۰۶/۴ باب امر سقیفه بنی ساعده

سیوطی در تاریخ الخلفاء، ص 67 ، باب خلفاء الراشدین، الخلیفه الاول، ابوبکر فصل فی مبایعته (ابوبکر)

ابن اثیر در الکامل، ۳۲۷/۲ حوادث سال 11 هجري، باب حدیث السقیفه و خلافته ابی بکر

بخاري در صحیح خود، ۵۸۷/۸ کتاب المحاربین من اهل الکفر و الرده، باب رجم الحبلی من الزناء اذا احصنت،

ذهبی در سیر اعلام النبلاء، ۲۱/۲۸

سیره خلفاء الراشدین، سیره ابی بکر، باب خلافه الصدیق، ابن کثیر در البدایه و النهایه، 2۶6/۵ حوادث سال 11 هجري، فصل فی ذکر امور مهمه وقعت بعد وفاته...، قصه سقیفه بنی ساعده

یعقوبی در تاریخ ۱۵۸/۲ باب ایام عمر بن الخطاب

ابن حبان در الثقات، ۱۵۳/۲ باب استخلاف ابی بکر بن ابی قحافه

احمد حنبل در مسند، ۵۵/۱ مسند عمر بن الخطاب، باب حدیث السقیفه،

هیثمی در مجمع ۵/۶ باب تدوین العطاء

ابن حجر مکی در صواعق المحرقه، ص 10 و 14 ، باب 1، فصل 1

نسائی در سنن الکبري، ۲۷۳/۴، ۷۱۵۴ کتاب الرجم، باب 4، باب تثبیت الرجم، اسکافی در المعیار و الموازنه، ص 38 ، باب بیان بدء بیعه ابی بکر و بیانه و ابانته عن نفسیته و شخصیته)

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

در مدت دو سال و اندي که ابی بکر به مسند خلافت تکیه زد عموم مسلمین از او فرمان برداری نمودند و این خود معنی اجماع است که دلیل بر حقّانیّت است.

پاسخ: اولا برخی از اصحاب مثل سعد بن عباده تا پایان عمر با ابوبکر بیعت نکردند.

ابن حجر عسقلانی (سبل الهدي و الرشاد، ۵۶/۳ رقم 3180 ، شرح حال سعد بن عباده بن دُلیم) و بلاذري در تاریخ (انساب الاشراف، ۲۶۴/۲ و ۲۶۸ و ۲۷۰ و ۲۷۲ امر السقیفه) و محمّد خاوند شاه در روضه الصفا (۱۶۷۷/۴ بخض 2، خلفاء راشدین- سقیفه بنی ساعده) و ابن عبد البر در استیعاب (۹۷۳/۳ رقم 1633 ، شرح حال عبد الله بن ابی قحافه (ابوبکر)) و دیگران گویند که سعد بن عباده و طایفه خزرج و طایفه‌اي از قریش با ابو بکر بیعت ننمودند و ۱۸ نفر از کبار صحابه نیز با ابو بکر بیعت ننمودند و رافضی شدند و آنها شیعه علیّ بن ابی طالب بودند!!

روایت روضه الصفا (۱۶۷۷/۴ بخض 2، خلفاء راشدین- سقیفه بنی ساعده) اضافه می‌کند به تحریک یکی از صحابه (که عند العقلاء معلومست چه کسی بوده که حکمش نافذ بوده) شبانه تیري به سعد بن عباده زدند و او کشته شد و نسبت تیر انداز را به اجنّه دادند.

ابن حجر (سبل الهدي و الرشاد، ۵۶/۳ رقم 3180 ، شرح حال سعد بن عباده) می‌نویسد: و قصته فی تخلفه عن بیعه ابی بکر مشهوره و خرج الی الشام فمات بحوران.

ثانیا عده‌ای از اصحاب را با زور وادار به بیعت کردند و چنین بیعتی نشانه حقانیت نخواهد بود و تا پایان عمر ابوبکر اجماعی که حقانیت او را ثابت کند محقق نشد.

در زمان و کیفیت بیعت امیرالمومنین علیه السلام مورخین نوشته‌اند که بیعت آن حضرت بعد از وفات حضرت فاطمه سلام الله علیها بوده است.

چنانچه بخاري (۲۵۲/۵ ح 704 ، کتاب المغازي، باب غزوه خیبر) نقل می نماید که بیعت علی علیه السّلام بعد از وفات حضرت فاطمه سلام الله علیها بوده است.

همچنین عبد الله بن مسلم بن قتیبه دینوري متوفی سال 276 قمري در الامامه و السیاسه (۲۰/۱ باب کیف کانت بیعه علیّ بن ابی طالب) گوید: «فلم یبایع علیّ کرّم الله وجهه حتّی ماتت فاطمه رضی الله عنها» (علی علیه السّلام بیعت نکرد با ابو بکر تا فاطمه وفات نمود)

ابن شحنه در روضه المناظر، 18۹/۱ حوادث سال 11 هجري (بهامش مورج الذهب مسعودي)

مسعودي در مروج الذهب (۳۰۱/۲ باب ذکر خلافه ابی بکر، باب ذکر نسبه و لمع من اخباره و سیره) گوید: «و لم یبایعه احد من بنی هاشم حتّی ماتت فاطمه» (احدي از بین هاشم بیعت ننمودند با ابو بکر تا فاطمه علیهاالسّلام وفات نمود.)

(محب الدین طبري در ریاض النضره، 176/۱ ، قسم 2، فصل 9، ذکر اختصاصه بالصلاه اماما علی فاطمه بن رسول الله صلی الله علیه وآله و علیها لما ماتت؛)

بعضی وفات حضرت فاطمه علیهاالسّلام را هفتاد و پنج روز بعد از وفات رسول الله صلی الله علیه وآله می‌دانند و لکن عموم مورخین (۴۴۸/۲ حوادث سال 11 هجري، باب حدیث سقیفه) وفات آن حضرت را شش ماه بعد از وفات پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم می دانند؛ پس نتیجه آن می‌شود که بیعت علی علیه السّلام و بنی هاشم بعد از شش ماه از خلافت بوده است.

ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (۴۶/۶ خطبه 66 ، (و من کلام له علیه السّلام، فی معنی الأنصار) باب ذکر امر فاطمه مع ابی بکر) از زهري از عایشه روایت نموده «فلم یبایعه علیّ ستّه اشهر و لا أحد من بنی هاشم حتّی بایعه علیّ» (علی و احدي از بنی هاشم بیعت ننمودند با ابو بکر مدت شش ماه، تا زمانی که علی بیعت نمود.)

و نیز أحمد بن اعثم کوفی شافعی در فتوح (۱۴/۱ ذکر ابتداء سقیفه بنی ساعده و ماکان من المهاجرین و الأنصار) و أبو نصر حمیدي در جمع بین الصحیحین (۸۶/۱۰ ح 6، مسند ابی بکر) از نافع از زهري روایت نموده اند که: «انّ علیّا لم یبایعه الاّ بعد ستّه اشهر» (علی علیه السّلام بیعت ننمود مگر بعد از شش ماه)

(ابن قتیبه در الامامه و السیاسه، ص 20 ، باب کیفیه بیعه علیّ بن ابی طالب علیه السّلام

بلاذري در انساب، ۲۶۸/۲ باب امر السقیفه

یعقوبی در تراخی یعقوبی، 12۶/۲ باب خبر سقیفه بنی ساعده و بیعه ابی بکر

محمد بن خاوندشاه بن محمود در روضه الصفا، 1681/۴ باب ذکر خلافه ابی بکر و ذکر بعض...، ذکر بیعه امیر المؤمنین علی علیه السّلام

ابن حجر مکی در صواعق المحرقه، ص 15 ، باب 1، فصل 2

ذهبی در سیر اعلام النبلاء، 45۱/۱۴ رقم 247 ، شرح حال بغوي

ابن عبد البر در استیعاب، 973/۳ رقم 1633 ، شرح حال عبد الله بن اي قحافه

ابن اثیر در اسد الغابه، 22۳/۳ شرح حال عبد الله بن عثمان التیمی المکنی بأبی بکر

باب خلافه ابی بکر، سمعودي در مورج الذهب، ۳۰۲/۲ باب ذکر خلافه ابی بکر، ذکر نسبه و لمع من اخباره، یوم السقیفه

ابن اثیر در الکامل فی التاریخ، 32۵/۲ حوادث سال یازدهم هجري، باب حدیث السقیفه و خلافه ابی بکر

بیهقی در السنن الکبري، 30۰/۶ کتاب قسم الفیء و الغنیمه، باب بیان مصرف اربعه اخماس الفیؤ و..

عبد الرزاق صنعانی در المصنف، 4۲۷/۵ ح 9774 ، کتاب المغازي خصومه علی و عباس، جریان تخلف امیر المؤمنین علیه السّلام را از بیعت با ابابکر ثبت کرده اند.

محب الدین طبري در ریاض النضره، ۵۵/۱ قسم اول، باب 4، ذکر ما جاء متضمنا الدلاله علی خلافه الاربعه، بعد از نقل حدیثی چنین می نویسد: و هذا الحدیث تبعد صحته لتخلف علی عن بیعه ابی بکر سته اشهر و نسبته الی نسیان الحدیث فی مثل هذه المده بعید)

ثالثا بیعت آن حضرت همان طور که در تاریخ ثبت شده است از روی اکراه و اجبار بوده است و معلوم است که چنین بیعتی نمی‌تواند دلیل پذیرفتن و حقانیت خلافت ابو بکر باشد.

ابو جعفر بلاذري احمد بن یحیی بن جابر البغدادي متوفی سال 279 در تاریخ خود (انساب الاشراف، بلاذري، 26۸/۲ باب امر السقیفه) خود روایت نموده که چون ابو بکر علی علیه السّلام را براي بیعت طلبید و قبول نکرد عمر را فرستاد آتشی آورد که خانه را بسوزاند. حضرت فاطمه سلام الله علیها بر در خانه او را ملاقات کرد فرمود: اي پسر خطاب آمده‌اي خانه مرا بسوزانی؟ گفت آري این عمل قوي تر است در آنچه پدرت آورده.

ابن أبی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه (۵۶/۲ خطبه 26 ، (و من خطبه له علیه السّلام ان الله تعالی بعث محمدا...، باب حدیث السقیفه)) و محمّد بن جریر طبري در تاریخ (۴۴۳/۲ حوادث سال ۱۱، باب ذکر الأخبار الوارده بالیوم الذي توفی فیه) روایت کرده اند که عمر با اسید بن خضیر و سلمه بن اسلم و جماعتی به در خانه علی رفتند عمر گفت: بیرون آئید و إلاّ خانه را بر شما می‌سوزانم.

ابن خزابه در کتاب غرر از زید بن اسلم روایت کرده که گفت: من از آنها بودم که هیزم برداشتم و به در خانه فاطمه بردیم در وقتی که علی و اصحابش از بیعت ابا نمودند عمر به فاطمه گفت: بیرون کن هر که در این خانه است و إلاّ خانه و هر که در خانه است می سوزانم. در آن وقت علی و حسنین و فاطمه علیه السّلام و جماعتی از صحابه و بنی هاشم در آن خانه بودند. فاطمه فرمود: آیا خانه را بر من و فرزندانم می سوزانی؟ گفت: بلی و الله تا بیرون آیند و با خلیفه پیغمبر بیعت کنند.

ابن عبد ربه در عقد الفرید (۱۲/۵ سقیفه بنی ساعده، باب الذین تخلفوا عن بیعه ابی بکر) نوشته که علی علیه السّلام و عباس در خانه فاطمه نشسته بودند. ابو بکر به عمر گفت: برو این ها را بیاور اگر از آمدن ابا کردند با آن‌ها بجنگ پس عمر آتشی برداشت تا خانه را بسوزاند فاطمه بر در خانه آمده فرمود: اي پسر خطّاب آمده اي که خانه ما را بسوزانی؟ گفت بله الخ.

ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه (۱۱/۶ خطبه 66 ، (من کلام له علیه السّلام فی معنی الأنصار) یوم السقیفه) از کتاب سقیفه جوهري قضیۀ سقیفۀ بنی ساعده را مبسوطا نقل نموده تا آنجا که گوید: بنی هاشم در خانه علی علیه السّلام جمع شدند و زبیر با ایشان بود؛ زیرا خود را از بنی هاشم می شمرد (حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام می فرمود: زبیر همیشه با ما بود تا آنکه پسرهایش بزرگ شدند و او را از ما برگرداندند) پس عمر با گروهی به سوي خانه حضرت فاطمه رفتند و گفت: بیرون بیائید و بیعت کنید، ایشان امتناع نمودند. زبیر شمشیر کشیده، بیرون آمد. عمر گفت: این سگ را بگیرید. سلمه بن اسلم شمشیرش را گرفت و بر دیوار زد آنگاه علی را به جبر و عنف نزد ابو بکر بردند. بنی هاشم هم با او می آمدند و ناظر بودند که با او چه می کنند.

علی می گفت: من بنده خدا و برادر رسول او هستم و کسی اعتنا به گفتار او نمی کرد تا او را به نزد ابو بکر بردند گفت: بیعت کن! حضرت فرمود: من احقم به این مقام و با شما بیعت نمی‌کنم، شما اولی هستید که با من بیعت کنید. شما این امر را از انصار گرفتید به سبب قرابت با رسول خداصلی الله علیه وآله و من نیز با همان حجّت بر شما احتجاج می کنم، پس انصاف دهید اگر از خدا می ترسید و به حق ما اعتراف کنید؛ چنانچه انصار در حق شما انصاف کردند و الاّ معترف شوید که دانسته بر من ستم می کنید.

عمر گفت: هرگز از تو دست برنمی‌داریم تا بیعت کنی.

حضرت فرمودند: خوب با یکدیگر ساخته اید امروز تو براي او کار می کنی که فردا او (این مقام را) به تو برگرداند به خدا سوگند! سخن تو را قبول نمی کنم و با او بیعت نمی کنم چون او باید با من بیعت نماید.

آنگاه روي به مردم نمود فرمود: اي گروه مهاجران از خدا بترسید سلطه و سلطنت محمّدي را از خانواده او که خدا قرار داده بیرون نبرید و اهل او را از مقام و حق او دفع مکنید، به خدا قسم ما اهل بیت احقیم به این امر از شما، تا در میان ما کسی باشد که عالم به کتاب خدا و سنّت رسول و فقیه در دین باشد به خدا قسم این ها تمام در ما هست، پس متابعت و پیروي از نفس خود مکنید که از حق دور می شوید.

آنگاه علی علیه السّلام بیعت نکرده به خانه بر گشت و ملازم خانه شد، تا حضرت فاطمه از دنیا رفت و از روی ناچاری بیعت کرد.

ابو محمّد عبد الله بن مسلم بن قتیبه بن عمرو الباهلی الدینوري که مدتها در شهر دینور قاضی

رسمی بوده و در سال 276 قمري وفات نموده در تاریخ الخلفاء الراشدین و دولت بنی امیه معروف به الامامه و السیاسه (۱۹/۱ باب کیف کانت بیعه علیّ بن ابی طالب) قضیه سقیفه را مفصلا شرح می دهد. او می‌نویسد: «انّ ابا بکر رضی الله عنه تفقّد قوما تخلّفوا عن بیعته عند علیّ کرّم الله وجهه فبعث الیهم عمر فجاء فناداهم و هم فی دار علی فأبوا ان یخرجوا فدعا بالحطب و قال و الّذي نفس عمر بیده لتخرجنّ او لاحرقنّها علی من فیها فقیل له یا ابا حفص انّ فیها فاطمه.  فقال «و ان». فخرجوا فبایعوا الاّ علیّا الخ

خلاصه کلام آنکه چون ابو بکر باخبر شد که جمعی از امت از بیعت او تخلف نموده اند و در خانه علی علیه السّلام جمع شده‌اند، پس عمر را به سوي آنها فرستاد. عمر آمد بر در خانه علی علیه السّلام آنها را براي بیعت طلب نمود. آن‌ها از بیرون آمدن ابا کردند.

عمر هیزم طلبید و گفت: به آن خدائی که جان عمر در قبضه قدرت اوست یا بیرون بیائید یا خانه را با هر کس در آن خانه است می سوزانم. مردم گفتند: یا ابا حفص فاطمه در این خانه است. گفت: هر چند که او باشد می‌سوزانم. پس همه بیرون آمدند و بیعت کردند مگر علی علیه السّلام که گفت: سوگند یاد کرده ام تا قرآن را جمع آوري نکنم بیرون نیایم و لباس در بر ننمایم. عمر قبول نکرد ولی نالۀ فاطمه علیهاالسّلام و توبیخ نمودن آنها سبب شد که عمر نزد ابوبکر برگشت و او را براي بیعت گرفتن از آن حضرت، تحریک کرد. ابی بکر چند مرتبه قنفذ را فرستاد و جواب یأس شنید. عاقبت عمر با جماعتی به در خانه فاطمه رفت و دق الباب نمود. فاطمه که صداي آنها را شنید به صداي بلند ندا داد: «یا ابت یا رسول الله ما ذا لقینا بعدك من ابن الخطّاب و ابن ابی قحافه»

خلاصه معنی آنکه: بابا یا رسول الله بعد از تو چه بما می رسد از عمر بن الخطاب و ابو بکر بن ابی قحافه و چگونه با ما ملاقات نمودند.

همین که مردم صداي گریه و ناله فاطمه را شنیدند برگشتند در حالتی که اشکها جاري و جگرها سوخته ولی عمر با عده اي ماندند تا علی را جبرا از خانه بیرون آورده نزد ابو بکر بردند و به آن حضرت عرض کردند بیعت کن.

حضرت فرمود: اگر بیعت نکنم چه خواهید کرد؟ قالوا: اذا و الله الذي لا اله الاّ هو نضرب عنقک. گفتند: به خدا قسم گردنت را می‌زنیم. علی علیه السّلام فرمود: پس بنده خدا و برادر رسول او را خواهید کشت؟ عمر گفت: تو برادر رسول خدا نیستی! ابو بکر در مقابل تمام این حوادث و گفتار ساکت بود و هیچ نمی گفت.

عمر به ابو بکر گفت: آیا به امر تو این کارها را نمی کنیم؟ ابو بکر گفت: مادامی که فاطمه هست او را اکراه نمی نمائیم.

امیر المؤمنین علیه السّلام خود را به قبر رسول الله رسانید با گریه و ناله به پیغمبرصلی الله علیه وآله عرض کرد آنچه را که هارون به برادرش موسی گفت و خداوند در قرآن خبر داده «ِابْنَ أُمَّ إِنَّ اَلْقَوْمَ اِسْتَضْ عَفُونِی وَ کادُوا یَقْتُلُونَنِی» (اعراف ۱۵۰ پسر مادرم، مردم مرا ضعیف نمودند و خواستند مارا بکشند.) شرح قضیّه را مفصل نقل نموده تا آنجا که گوید علی علیه السّلام بیعت نکرده به منزل برگشت.

ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (۵۰/۲ خطبه 26 (و من خطبه له علیه السّلام ان الله بعث محمدا نذیرا للعالمین...) باب حدیث السقیفه) از احمد بن عبد العزیز جوهري در کتاب سقیفه نقل نموده مسندا از ابی الاسود که گفت جمعی از اصحاب و رجال مهاجرین غضب کردند در بیعت ابو بکر که چرا با آنها مشورت نشده و نیز علی و زبیر هم غضب نموده و از بیعت بر کنار شده و وارد خانه فاطمه شدند آنگاه عمر با اسید بن خضیر و سلمه بن سلامه بن قریش و گروهی از مردم به منزل فاطمه هجوم آوردند هر چند فاطمه ناله زد و آنها را قسم داد فایده نکرد. شمشیر علی و زبیر را گرفتند و به دیوار زدند و شکستند و آنها را به جبر و عنف کشیدند و براي بیعت به مسجد بردند!.

و نیز جوهري در السقیفه و فدك (ص 50 ، قسم 1، السقیفه) از سلمه بن عبد الرحمن روایت کرده که چون ابو بکر بالاي منبر نشست و شنید که علی و زبیر و جمعی از بنی هاشم در خانه فاطمه جمع شده اند عمر را فرستاد که آنها را بیاورند عمر در خانه فاطمه رفت و فریاد زد بیرون بیائید و الا بحق خدا خانه را با شما می سوزانم.

هم چنین ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (۵۷/۲ خطبه 26 ، (و من خطبه علیه السّلام ان الله بعث محمدا...) حدیث السقیفه) از جوهری و او مسندا از شعبی روایت نموده که وقتی ابو بکر از اجتماع بنی هاشم را در خانه علی علیه السّلام با خبر شد به عمر گفت خالد کجا است. گفت حاضر است أبو بکر گفت: هر دو بروید علی و زبیر را بیرون آورید تا بیعت کنند پس عمر داخل خانه فاطمه شد و خالد بر در خانه ایستاد. عمر به زبیر گفت: این شمشیر چیست؟ گفت این را مهیا کرده‌ام براي بیعت علی. شمشیر زبیر را کشید و بر سنگی که در خانه بود زد و شکست، آنگاه دست زبیر را گرفت و بیرون آورد و به دست خالد داد و برگشت میان خانه و در خانه جمعیت زیادي مانند مقداد و جمیع بنی هاشم بودند. به علی علیه السّلام گفت برخیز برویم با ابو بکر بیعت کن، حضرت امتناع نمود. دست حضرت را گرفت و کشید و به دست خالد داد و با خالد جمعیت بسیاري بودند که ابو بکر به مدد فرستاده بود خالد و عمر هجوم آورده آن حضرت را به عنف و جبر شدید می‌کشیدند. تمام کوچه ها را مردم پر کرده و تماشا می نمودند. حضرت فاطمه وقتی عملیات عمر را دید با زنان بسیار از بنی هاشم و غیر ایشان (که جهت تسلیت فاطمه جمع شده بودند) بیرون آمدند و صداي فریاد و ولوله و شیون آنها بلند بود تا در حجره، حضرت فاطمه ندا کرد و به أبو بکر فرمود: خوش زود بر خانه اهل بیت رسول خدا غارت آوردید، به خدا قسم است که با عمر حرف نخواهم زد تا خدا را ملاقات نمایم.

به قسم و عهد خود باقی بود و با آنها تکلم ننمود تا از دنیا رفت. چنانچه بخاري (۲۵۲/۵ ح 704 ، کتاب المغازي، باب غزوه خیبر) و مسلم (۱۳۸۰/۳ ح 52 ، کتاب الجهاد و السیر، باب قول النبی صلی الله علیه وآله لا نورث ما ترکناه فهو صدقه) در صحیحین خود نوشته اند: «فغضبت فاطمه علی ابی بکر و لم تتکلم به حتی توفیت» (فاطمه علیهاالسّلام در حال غضب ابوبکر را ترك نمود و بر آن حال باقی ماند و با او حرف نزد تا وفات نمود و از دنیا رفت؛)

(مکی در صواعق المحرقه، ص 15 ، باب 1 فصل 2

احمد بن حنبل در مسند، 6/۱ مسند ابی بکر

ابن سعد در طبقات الکبري، ۲۳/۸ تسمیه النساء المسلمات و المهاجرات...، ذکر بنات رسول الله، رقم 4097 ، شرح حال فاطمه علیهاالسّلام

صنعانی در المصنف، 4۷۲/۵ ح 9774 ، باب خصومه علی و عباس

بیهقی در سنن الکبري، 3۰۰/۶ کتاب القسم الفیء و الغنیمه، باب بیان مصرف اربعه اخماس الفیء بعد رسول...

ابن کثیر در البدایه و النهایه، 30۶/۵ حوادث سال 11 هجري، باب بیان انه قال لا نورث...

و در سیره النبویه، 2۷۲/۴ حوادث سال هجري، باب بیان انه علیه السّلام قال: لا نورث...

ابن حجر عسقلانی در ۲۰۲/۶ باب فرض الخمس

متقی هندي در کنز العمال، 2۴۲/۷ ح 18769 ، باب 4 کتاب الشمائل من قسم الافعال، ما یتعلق بمیراثه

طبري در تاریخ خود، 44۸/۲ حوادث سال 11 ، حدیث السقیفه

ابن حبان در صحیح خود ۱۵۳/۱۱ کتاب السیر باب 14 ، الغنائم و قسمتها

طبرانی در مسند الشامیین، 1۹۸/۳ رقم 88 ، شعیب عن الزهري عن عروه بن الزبیر

حمیدي در الجمع بین الصحیحین، 8۶/۱ ح 6، مسند ابی بکر به عباراتی مشابه نارضایتی حضرت فاطمه از ابوبکر و عمر را نقل نموده‌اند.)

أبو ولید محب الدین محمّد بن محمّد بن الشحنه الحنفی متوفی سال 815 قمري که سالها قاضی مذهب حنفی در حلب بوده در کتاب تاریخ خود به نام روضه المناظر فی اخبار الاوائل و الاواخر (در حوادث سال 11 هجري، (بهامش مروج الذهب مسعودي، 189/۱)) در شرح قضیه سقیفه خبر آتش را چنین می نویسد: « ان عمر جاء الی بیت علی لیحرقه علی من فیه فلقیته فاطمه فقال: ادخلوا فیما دخلت الامّه » یعنی عمر به در خانه علی آمد تا آن که هر کس در آن خانه است را آتش بزند. پس فاطمه او را ملاقات نمود، عمر گفت: داخل شوید در چیزي که امت داخل شدند و تا آخر قضیّه را نقل می نماید.

طبري در تاریخ خود (۴۳۳/۲ حوادث سال 11 هجري، باب ذکر الأخبار الوارده بالیوم توفی فیه) از زیاد بن کلیب نقل نموده که طلحه و زبیر و جماعتی از مهاجرین در خانه علی علیه السّلام بودند. عمر بن الخطّاب آمد و گفت: بیرون بیائید براي بیعت و الا همه را آتش می زنم.

ابن شحنه در حاشیه کامل ابن اثیر (روضه المناظر حوادث سال 11 هجري (بهامش مروج الذهب، مسعودي، 1۸۹/۱) ضمن داستان سقیفه می نویسد زمانی که جماعتی از اصحاب و بنی هاشم مانند زبیر و عتبه بن ابی لهب و خالد بن سعید بن العاص و مقداد بن اسود کندي و سلمان فارسی و ابی ذرّ غفاري و عمّار بن یاسر و براء بن عازب و ابیّ بن کعب از بیعت ابو بکر تخلف نموده و متمایل به علی علیه السّلام در خانه آن حضرت جمع بودند، عمر بن الخطّاب آمد تا هر که در آن خانه هست آتش بزند، فاطمه سلام الله علیها با او ملاقات نمود. عمر گفت داخل شوید در آنچه مردم داخل شدند.

شاهد بر این مطالب قول مسعودي است که در مروج الذهب (۷۶/۳ ذکر ایام معاویه بن یزید بن معاویه و مروان بن حکم... باب ابن الزبیر و عبد الله بن محمد بن الحنفیه) ضمن نقل قضایاي عبد الله بن زبیر که در مکه دعواي ریاست و خلافت داشت نوشته است در آن هنگام که بنی هاشم به اتفاق محمد بن الحنفیّه فرزند امیر المؤمنین علیه السّلام در شعب ابی طالب جمع شدند و لشکر عبد الله آنها را محاصره نموده بودند هیزم بسیاري آوردند که آنها را آتش بزنند و شعله آتش هم بلند شد مع ذلک بنی هاشم تسلیم نشدند تا لشکر مختار رسیدند و بنی هاشم را نجات دادند.

گوید: نوفلی در کتاب خودش آورده که عروه بن زبیر در مقابل مردم که عبد الله را به خاطر آتش زدن شعب مذمت می کردند عذر می‌آورد که برادرم عبد الله مقصر نبود و «انما أراد بذلک إرهابهم لیدخلوا فی طاعته کما ارهب بنی هاشم وجمع لهم الحطب لاحراقهم اذ هم ابوا البیعه فی ما سلف»

حاصل معنای این که عبد الله زبیر این عمل را از سلف خود (عمر و اصحاب ابو بکر گرفت) که آنها هم وقتی دیدند بنی هاشم و اکابر اصحاب و مهاجرین زیر بار بیعت نمی‌روند هیزم براي آتش زدن آن‌ها آوردند تا بترسند و تسلیم شوند و بیعت نمایند!

این اخبار و بیان مورخین نمونه اي از اخبار و بیانات بسیاري است که در که در این زمینه نقل شده است. به قدري این قضیه مشهور بوده که حتّی شعراء هم در اشعار خود به آن اشاره کرده‌اند منتها بعض از اهل سنت به حساب آنکه اگر این قضایا را نقل کنیم سندي بر ابطال عقیده اجماع می‌شود، لذا احتیاطا از نقل آن خودداري می‌نمودند و الا مطلب در نزد همه آشکار بوده.

یکی از شعراي معروف اهل سنت حافظ ابراهیم مصري در قصیده عمریّه از باب مدح و تمجید خلیفه چنین سروده است:

و کلمه لعلیّ قالها عمر

اکرم بسامعها اعظم بملقیها

حرقت بیتک لا ابقی علیک بها

ان لم تبایع و بنت المصطفی فیها

ما کان غیر ابی حفص بقائلها

یوما لفارس عدنان و حامیها

ما حصل معنی آنکه غیر أبو حفص (عمر) کسی نمی توانست به علی که یکه سوار قبیله عدنان بود و به حمایت کنندگان او بگوید اگر بیعت نکنید خانه‌ات را آتش می زنم و کسی را در خانه باقی نمی گذارم با اینکه فاطمه در این خانه می باشد.

مسعودي صاحب مورج الذهب متوفی سال 346 ، قمري در کتاب اثبات الوصیه (ص 110 ، فی حکایه السقیفه و نصب الخلیفه) شرح قضایای آن روز را مفصل می نویسد، تا آنجا که گوید: «فهجموا علیه و أحرقوا بابه و استخرجوه منه کرها و ضغطوا سیده النساء بالباب حتی اسقطت محسنا»

(پس هجوم آوردند بر علی علیه السّلام و در خانه اش را سوزانیدند و آن حضرت را با اکراه و اجبار از خانه بیرن کشیدند وسیده زنان فاطمه را میان در و دیوار فشار دادند، تا محسن خود را سقط کرد)

ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه (۱۹۳/۱۳ خطبه 9، (و من کتاب له علیه السّلام الی معاویه) باب القول فیما) می‌نویسد وقتی براي استاد خود ابی جعفر نقیب شیخ معتزله نقل نمودم که وقتی به رسول خدا خبر دادند که هبّار بن اسود با نیزه به هودج زینب دختر شما حمله برد و زینب از ترس بچه‌اش را سقط کرد و حضرت فوق العاده محزون شد و خون هبّار را مباح نمود و امر نمود دست و پاي او را قطع نموده به قتل رسانند.

ابی جعفر گفت: « لو کان رسول الله حیا لأباح دم من روع فاطمه، حتی القت ذا بطنها»

(اگر رسول خداصلی الله علیه وآله زنده بود حتما خون کسی که فاطمه را ترسانید تا آن که بچه اش (محسن) سقط شد، مباح می کرد .)

و نیز صلاح الدین خلیل بن ابیک الصفدي در الوافی بالوفیات (حرف الالف، رقم 91 ، شرح حال ابراهیم بن سیار بن هانی البصري النظام المعتزلی)، کلمات و عقاید ابراهیم بن سیار را نقل نموده تا آنجا که گوید نظام گفته است: «ان عمر ضرب بطن فاطمه یوم البیعه حتی القت المحسن من بطنها»

(یعنی روز بیعت عمر چنان به شکم فاطمه علیهاالسّلام زد که محسن از شکمش ساقط گردید)

شهرستانی در الملل و النحل، (۵۹/۱ باب 1، المعتزله، رقم 3، شرح حال النظامیه (ابراهیم بن سیار بن هانی النظام) به همین جریان اشاره کرده است.

(ابن ابی شیبه در ۵۷۲/8، ح 4، کتاب المغازي، باب ما جاء فی خلافه ابی بکر

متقی هندي در کنز العمال، 6۵۱/۵ ح 14138 ، کتاب الخلافه مع الاماره، باب 1 فی خلافه الخلفاء، مسند عمر

ابن عبد البر در الاستیعاب، 975/۳ شماره 1633 ، شرح حال عبد الله بن ابی قحافه.)

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

دلیل دیگر در خلافت ابوبکر، کبر سن است که حق تقدم را به أبی بکر و عمر داده و علی کرم الله وجهه با تمام فضل و کمال و نزدیکی به رسول الله صلی الله علیه وآله به واسطۀ صغر سن و جوانی عقب ماند و انصافا حق نبود جوان نورسی تقدّم بر کبار از صحابه پیدا نماید و ما این عقب افتادگی را از حیث خلافت براي علی کرم الله وجهه نقص نمی دانیم.

پاسخ: اگر سن شرط در خلافت بود عده‌ای که از أبو بکر و عمر سن بیشتری داشتند بسیار بودند چرا آن‌ها را خلیفه قرار ندادند. مثلا أبو قحافه پدر أبو بکر بزرگتر از پسرش بود و در آن زمان زنده بود.

هم چنین این سوال پیش می‌آید که چرا رسول خدا صلی الله علیه وآله در غزوه تبوك با وجود افراد مسن تر از جمله ابوبکر امیرالمومنین علیه السلام را جانشین خود در مدینه قرار داد.

اگر با وجود پیران سالخورده جوان نورس را نباید به کار گماشت پس چرا در موقع فرستادن آیات اول سوره برائت بر اهل مکه که قطعا در چنین مواردي وجود پیرمرد سالخورده با تدبیر و جهان دیده اي لازم بود که با حسن سیاست اداء وظیفه نماید، رسول اکرم صلی الله علیه وآله ابی بکر پیر مرد را از وسط راه بر گردانیده و علی جوان را مأمور آن کار بزرگ کرد به عذر اینکه خدا فرمان داده که ابلاغ رسالت مرا نباید بنماید مگر خودت یا یک نفر مثل خودت.

و همچنین براي هدایت اهل یمن چرا از وجود شیوخ سالخورده‌ای مانند ابی بکر و عمر و دیگران استفاده ننمود و امیر المؤمنین علیه السّلام را مأمور هدایت اهل یمن نمود.

یا این که چرا در مرض موت «اسامه» را با وجود این که جوان نورسی بود بر پیران صحابه امیر لشکر قرار داد.

عمل رسول اکرم صلی الله علیه وآله بزرگترین دلیل است بر این که در تعیین خلافت و ابلاغ رسالت پیري و جوانی مدخلیت ندارد.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

دلیل کنار گذاشتن علی از خلافت حدیثی است که عمر نقل نموده که: «لایجتمع النبوه و الملک فی اهل بیت واحد» (نبوت و سلطنت در یک خانواده جمع نخواهد شد) و علی کرم الله وجهه از اهل بیت رسول خدا بوده است.

پاسخ: این ادعای عمر به نص قرآن مردود است خداوند در آیه ۵۴ سوره نساء می فرماید:

«اَمْ یَحْسُدُونَ النّاسَ عَلی ما آتاهُمُ الله مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهیمَ الْکتابَ وَ الْحِکمَهَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکا عَظیمًا»

(آیا حسد می روزند مردم با آنچه خدا آنها را به فضل خود برخوردار نموده پس به تحقیق ما بر آل ابراهیم کتاب و حکمت فرستادیم و به آنها ملک و سلطنت بزرگ عطا کردیم)

علاوه بر این مقام خلافت جزئی از اجزاي نبوت است، بلکه خاتمه مقام نبوت است. اگر جناب هارون علیه السّلام برادر حضرت موسی علیه السّلام ازخلافت موسی برکنار است علی هم باید از خلافت خاتم الانبیاء برکنار باشد و چنانچه نبوت و خلافت در موسی و هارون جمع شد در محمد و علی‘ هم جمع می‌شود هم چنان که حدیث منزلت نیز دلیل بر این مطلب است. پس این حدیث قطعا از احادیث جعلی و مردود است.

اگر نبوت و خلافت در یکجا جمع نمی شود، پس چرا در مجلس شوراي دیکتاتوري، خلیفه عمر علی علیه السّلام را نامزد خلافت نمود بعد هم در مرتبه چهارم، شما آن حضرت را به خلافت قبول دارید.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

محمد باقر مجلسی اصفهانی در بسیاري از مجلدات بحار الانوار نقلیاتی دارد که موجب تعجب است که از جمله آنها این روایت را از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل می کند که فرمود: « حب علیّ حسنه لا یضر معها سیئه »

(دوستی علی علیه السّلام حسنه‌اي است که هیچ گناه به او ضرر نمی رساند.)

و نقل می نماید که آن بزرگوار فرمود: « من بکی علی الحسین وجبت له الجنه »

(کسی که گریه کند بر حسین علیه السّلام بهشت بر او واجب می شود)

و از این قبیل اخبار که موجب جسارت شیعیان و لاابالی گري آن‌ها در معاصی می شود که هر نوع معصیتی را بنمایند، به امید آنکه چون علیّ را دوست می دارند از آن معاصی به آنها ابدا ضرري نمی رسد، یا مرتکب هر گناهی می شوند به خیال آنکه یک قطره اشک بر امام حسین علیه السّلام گناهان ما را پاك می کند و وارد بهشت می شویم. وقتی این اندازه امید در مردم زیاد شد، رفته رفته موجب شیوع فحشا و فساد اخلاق می شود؛ چنان چه جماعت بسیاري از شیعیان در تمام دوره سال غرق در معصیت هستند، ایام عاشورا را مشغول عزاداري می شوند و می گویند این ده روز که تمام شد در اثر عزاداري از گناه بیرون می آییم، مانند روزي که از مادر متولد شدیم.

پاسخ: به چه دلیلی می‌توان لا ابالی گري بعض افراد شیعه را در اثر عقیده به این قبیل اخبار به حساب آورد؟

اگر ارتکاب معاصی بعض عوام شیعه مربوط به این قبیل احادیث است، چرا اهل تسنن که معتقداتشان بر خلاف این احادیث است غرق در فحشا و منکرات، بلکه متجاهر در انواع از معاصی مانند قمار و زنا و دزدی می‌باشند؟

ما هم می‌توانیم در مقابل این استدلال نا به جا این گونه استدلال کنیم که علل شیوع فحشا از زنا و لوطا و شراب و قمار و غیره در میان اهل تسنن و ایجاد تجري و لا ابالی گري آنها فتاواي بی جاي امامان و فقیهان آنها می باشد؛ از قبیل حکم به طهارت سگ و حلال دانستن خوردن گوشت آن و طهارت منی و مسکرات و عرق جنب از حرام و نکاح مادر در سفر و مقاربت با محارم به وسیله حریر و لفافه اي که به قضیب خود ببندند و امثال آنها که عوام را جري و لا ابالی به منهیات نموده اند.؟! ولی فقهاي شیعه تمام آنها را حرام می دانند و از مرتکبین آنها تبري می جویند.

زمخشری در پایان تفسیر کشاف چاپ دوم، مطبعه الکبري الامیریه ببولاق مصر، سال 1319 هجري، این شعر را به طور کامل نقل نموده که در چاپهاي بعد آن حذف گردیده است و این نمونه اي بارز از تحریف است. و نیز زمخشري در الفائق فی غریب الحدیث، ۹/۱ در مقدمه این اشعار را آورده است.

اذا سألوا عن مذهبی لم ابح به

و أکتمه کتمانه لی اسلم

فان حنفیّا قلت قالوا بأنّنی

ابیح الطّلا و هو الشّراب المحرّم

و ان مالکیّا قلت قالوا بأنّنی

ابیح لهم اکل الکلاب و هم هم

و ان شافعیّا قلت قالوا بأنّنی

ابیح نکاح البنت و البنت تحرم

و ان حنبلیا قلت قالوا بأنّنی

ثقیل حلولی یفیض مجسم

وان قلت من اهل الحدیث و حزبه

یقولون تیس لیس یدري و یفهم

تعجبت من هذا الزمان و اهله

فما احد من السن الناس یسلم

و اخّرنی دهري و قدم معشرا

علی انهم لا یعلمون و اعلم

و مذ افلح الجهال ایقنت انّنی

انا المیم و الایام افلح اعلم

(اگر از مذهب من سؤال نمایند، فاش نخواهم نمود تا سالم بمانم؛ زیرا اگر بگویم حنفی هستم، می گویند: شراب حرام را حلال می دانی و اگر بگویم مالکی هستم، می گویند گوشت سگ را مباح می دانی و اگر بگویم شافعی هستم، می گویند نکاح دختر را حلال می شماري و اگر بگویم حنبلی هستم، می گویند حلولی مذهب و مجسمه هستی و اگر بگویم اهل حدیث هستم، می گویند گوساله است و نمی فهمد. فوق العاده جاي بسی تعجب است که در این زمان احدي از زبان مردم سالم نمی ماند. چه کنم که روزگا مرا به عقب برده و گروهی نفهم را به روي کار آورده. همین که متوجه شدم جهال روي کار آمده اند، به یقین دانستم که مانند شمع باید بسوزم و مردم از روشنایی من استفاده کنند و روزگار هر ناکسی را بخواهد روي کار بیاورد.)

از این‌ها گذشته نقل این اخبار اختصاص به علامه مجلسی قدس سره ندارد بلکه علاوه بر سایر علماء شیعه عده‌ای از اهل سنت هم چنین احادیثی را نقل کرده‌اند.

خطیب خوارزمی در مناقب (ص 76 ، ح 56 ، فصل 6) و سلیمان قندوزي حنفی در ینابیع الموده (۲۷۰/۱ ح 4، باب 20) و کنوز الحقائق شیخ عبد الرئوف

المناوي المصري (۲۵۵/۱ ح 3245 ، حرف الحاء) و میر سید علی فقیه همدانی شافعی در مودت ششم از موده القربی و دیگران از انس بن مالک و معاذ جبل از رسول اکرم روایت نموده اند که فرمود: «حب علیّ حسنه لا یضر معها سیئه و بغض علیّ سیئه لا تنفع معها حسنه»

(دوستی علیّ حسنه و ثوابی است که هیچ سیئه و گناهی به او ضرر نمی رساند و دشمنی علی گناهی است که با وجود آن هیچ عمل خیري نفع نمی رساند.)

و نیز امام الحرم احمد بن عبد الله طبري شافعی در ذخائر العقبی (ص ۹۱ قسم 1، باب فضائل علی، ذکر الحث علی محبته و الزجر عن بغضه) و سلیمان بلخی حنفی در ینابیع الموده (۲۴۱/۲ ح 676 ، باب 5) از مناقب السبعین از فردوس دیلمی و ابن عساکر در تاریخ خود (۵۲/۱۳ رقم 1317 ، شرح حال حسن بن حجاج ابو علی الطبرانی الزیات) از نسائی از ابن عباس آورده اند که رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: « حب علیّ بن ابی طالب یأکل الذنوب کما تأکل النار الحطب »

(دوستی علی بن ابی طالب علیه السّلام می خورد گناهان را همچنان که آتش هیزم را می خورد.)

(و نیز دیلمی در الفردوس، ۱۴۲/۲ ح 2722 ، حرف الحاء متقی هندي در کنز العمال، 62۱/۱۱ ح 33021 ، کتاب الفضائل، باب 3، فصل 2، فضائل علی علیه السّلام، محب الدین طبري در ریاض النضره، 19۰/۳ باب 4، فصل 9، ذکر الحث علی محبته و الزجر عن بغضه به همین حدیث اشاره نموده‌اند)

ثالثا علماء و محدثین خبره دقت کامل می کنند تا کشف حجب شده معما حل گردد، نه آنکه وقتی خبري را نفهیدند یا به حقیقت معانی آن نرسیدند، فوري زبان طعن باز کنند و نسبت جعل بدهند. منفی بافی کارآسانی است ولی خدا را باید پیوسته در نظر گرفت. قرآن مجید در ایه 7 سوره 21 انبیاء به ما دستور کافی داده که: «فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» (از اهل ذکر (مراد از ذکر، قرآن یا رسول الله می باشد) سؤال کنید اگر شما نمی دانید.)

و اما فهم معانی این خبر اتفاقا بسیار سهل و آسان است؛ زیرا وقتی به قرآن مجید مراجعه می کنیم، می بینیم گناهان را به دو دسته تقسیم نموده؛ کبیره و صغیره و از صغیره در مقابل کبیره در بعض آیات تعبیر به سیئه می نماید؛ چنانچه در آیه 31 سوره نساء صریحا می فرماید:

«إِنْ تَجْتَنِبُوا کبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکفِّرْ عَنْکمْ سَیِّئاتِکمْ وَ نُدْخِلْکمْ مُدْخَلًا کریمًا» (اگر شما از گناهان بزرگی که نهی کرده شدید دوري کنید ما از گناهان دیگر شما (گناهان کوچک) در گذریم و شما را به مقامی نیکو و بلند برسانیم)

پس به حکم همین آیه اگر بنده از کبائر گناهان دوري نماید و مرتکب آنها نشود، از سیئات و گناهان کوچکش غمض عین و چشم پوشی می شود و خدا او را می‌آمرزد.

در این حدیث هم می فرماید دوستی علی علیه السّلام یک سنه و ثوابی است که هیچ سیئه و گناه کوچکی به آن ضرر نمی رساند.

اشکال: مگر نه این است که خداوند صریحاً می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا» (به درستی که خداوند می آمرزد جمیع گناهان را.(سوره زمر، آیه53))

هر بنده عاصی و گنهکار خواه عمل او کبیره باشد یا صغیره وقتی بازگشت به سوی خدا نمود قطعاً آمرزیده می شود. پس فرقی ما بین کبیره یا صغیره نمی باشد.

پاسخ: اولاً پروردگار متعال این فرق را گذارده است.

ثانیاً هر بنده مؤمن گنهکاری هرگاه نادم شد و توبه نمود، خداوند او را می آمرزد، ولی اگر بدون توبه از دنیا برود، در عقبات بعد الموت پیوسته او را عذاب می نمایند تا پای حساب اگر گناهش زیاد بزرگ نبوده، به مجازات خود رسیده و در موقع حساب بخشیده می شود.

و اگر گناهان کبیره زیاده نموده، او را به جهنم می برند و به قدری که نافرمانی نموده، عذابش می نمایند آنگاه نجاتش می دهند.

ولی در سیئات و صغایر اعمال، اگر بی توبه از دنیا برود و محبّ علی عليه‌السلام باشد، خداوند او را عفو نموده، به مجازات عقبات بعد الموت نمی رسد و جحیم و جهنم نمی بیند او را داخل بهشت می نمایند؛ چنانکه فرمود: «وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلًا كَرِيمًا» (سوره نساء، آیه 31؛ و شما را در جایگاه خوبی وارد می سازیم)

این حدیث شریف نه تنها باعث بی بندباری نمی‌شود بلکه جلو نا امیدی بشر را می گیرد چه آنکه مردمان معتقدی هستند که گرفتار هوای نفسند، وقتی مرتکب گناهی شدند، شیاطین جن و انس آنها را وسوسه می کنند که دیگر روی رحمت نخواهید دید. چون غالباً جوان و جاهل و نادانند، فریب خورده، نا امید می‌شوند و می‌گویند: ما که آمرزیده نمی شویم، پس چرا نفس خود را از هواهای کلی بازداریم. رفته رفته موجب طغیان و سرکشی می شود و از صغائر گذشته غرق در کبایر می شوند.

ولی امثال این حدیث، روزنه امیدی در دلها باز می کند و می فهماند که چون بشر جایز الخطا است اگر سیئاتی از او صادر شود و به راستی محبّ و دوست علی عليه‌السلام باشد، به او ضرری نمی‌رسد. خدای متعال وعده عفو داده و برای عفو و آمرزش، وسایلی قرار داده که دوستی علی عليه‌السلام یکی از وسائلی است که موجب آمرزش گناهان می‌شود.

و إلاّ شیعه هرگز لاابالی نخواهد شد؛ چون وقتی به معنای تشیّع بر می خورد، می بیند که شیعه علی، یعنی پیرو علی عليه‌السلام آن کسی است که طابق النعل بالنعل پیروی کند گفتار و رفتار آن حضرت را، پس أهل نجات است؛ چه آنکه در تمام تفاسیر و کتب اهل سنت نقل شده که رسول أکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم فرمود: یا علی انت و شیعتک هم الفائزون فی الجنه (1).

پس اگر بخواهید به این نوع از اخبارایراد بگیرید، به این روایت هم می‌توان ایراد گرفت که چون شیعه فهمید پیغمبر فرموده شیعه رستگار و اهل بهشت است، پس جرأت و جسارت پیدا نموده و هر عمل زشتی می نماید و حال آن که این طور نیست.

شیعه، در اوّل تکلیف بعد از معرفت خدا و پیغمبر، بایستی معنای تشیّع را  بفهمد. وقتی فهمید و دانست شیعه یعنی پیرو علی عليه‌السلام و آل علی عليه‌السلام، آنگاه می فهمد پیرو علی عليه‌السلام آن کسی است که علماً و عملاً مانند علی باشد پس شیعه علی عليه‌السلام وقتی فهمید که علی عليه‌السلام مرتکب کبایر و صغایر نگردیده، بلکه عمل مکروهی هم از او صادر نگردیده، سعی و کوشش می کند مانند مولای خود متصف به صفات حمیده گردد و از اخلاق و عادات رذیله دوری نماید؛ ولی چون معصوم نیست و جایز الخطاست، اگر سیّئه و یا صغیره ای از او صادر گردد، به وسیله محبت و دوستی امیر المؤمنین عليه‌السلام مورد عفو و اغماض قرار می گیرد و اگر خدای نکرده بی توبه از دنیا رفت، به واسطه این محبت و دوستی، مسؤول صغایر و سیئات قرار نمی گیرد.

و اما معنای حدیث: من بکی علی الحسین وجبت له الجنة هم خیلی ساده و مناسب فهم هر کس از عارف و عامی می باشد.

معنای ساده و تحت اللفظی این حدیث شریف چنین است که هر کس بر حسین گریه کند بهشت بر او واجب می شود.

اما منظور همه افرادی که بر آن حضرت گریه می‌کنند نیست. مثلا حتی برخی از همان‌هایی که در کربلا آن جنایات را مرتکب شدند بر مصائب آن حضرت گریه کردند اما از این گریه خود نفعی نمی‌برند. مضمون این حدیث درباره کسانی صادق است که عمل و عقیده آن‌ها صحیح باشد

اگر اشکال شود که انسان یا مومن و پرهیزگار است که در این صورت اهل نجات خواهد بود و نیازی به گریه بر امام حسین ندارد و اگر مومن نیست گریه بر امام حسین علیه السلام فایده‌ای به حال او نخواهد داشت.

پاسخ این است که انسان مسلمان هرچند عامل کامل عیار باشد، معصوم نخواهد بود. اگر لغزش و خطاهائی از او سر زده و غافل بوده، حضرت باری تعالی با مهربانی و لطفی که نسبت به بندگان خود دارد از روی فضل و کرم عمیم به وسایل و اسباب هایی آنها را عفو می کند.

یکی از آن اسباب گریه بر مظلومیت حضرت سید الشهداء و خاندان رسالت و زیارت آن حضرات است خداوند اشک چشم آنها را به منزله آب توبه قرار می دهد و از گناهان آنها می گذرد.

اگر مؤمن و عادلند و هیچ گناه کبیره و صغیره ای از آنها صادر نشده، حب و ولایت علی و اهل بیت رسالت و گریه بر مصائب وارده بر آنها که علامت مهر و محبت به آن خاندان جلیل می باشد، وسیله ترفیع مقام آنها می شود.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

چه فایده‌ای در برگزاری مجالس عزاداری آل محمد علیهم السلام وجود دارد؟

پاسخ: اگر کسی در این قبیل مجالس حاضر شود و با دیده انصاف و محبت بنگرید، تصدیق خواهید نمود که این نوع مجالس، مدارس بزرگ آل محمد عليهم السلام است به این معنی که به نام آل محمد عليهم‌السلام مجالسی تشکیل می گردد و به جاذبه آن خاندان جلیل، افراد مسلمین از هر طبقه حتی بیگانگان از دین حاضر می شوند، آنگاه خطبا و وعّاظ و متکلمین و محدثین و گویندگان از علما، ساعتها حقایق دین را از توحید و نبوت و معاد و فروع احکام و اخلاق و دستورات حیاتی فردی و اجتماعی را برای آنها بیان می کنند و آنها را به ضررهای گناهان و اخلاق رذیله آشنا می‌نمایند و دلائل حقّانیّت دین مقدس اسلام را در مقابل سایر ادیان برای آنها ظاهر و بارز می کنند. سالی نیست که بوسیله همین مجالس، افرادی از بیگانگان به اسلام روی نیاورند! چه بسا از منحرفین که تحت تأثیر تبلیغات دینی قرار گرفته و از اعمال گذشته خود توبه نموده و براه راست وارد گردند.

یک جهت از فرمایش رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم که علمای فریقین نقل نموده اند: حسین منّی و انا من حسین (1) (حسین از من است و من از حسینم) این است که احیای دین من بواسطه حسین است در زمان حیاتش جانبازی کرد و به نیروی مظلومیت، ریشه ظلم بنی امیه را کند؛

(البدایه و النهایه، ابن کثیر، ۲۲۴/۸ حوادث سال 61 هجري، شیء من فضائله علیه السّلام (الحسین علیه السّلام)

اسد الغابه، ابن اثیر، 1۹/۲ شرح حال حسین بن علیّ بن ابی طالب علیه السّلام، باب حسین امان الأمه

حاکم نیشابوري در المستدرك علی الصحیحن، 1۹۵/۳ ح 4820 ، کتاب معرفه الصحابه، باب 1، فضائل ابی عبد الله الحسین بن علی...،

ابن ابی شیبه در المصنف، 5۱۵/۷ ح 22 ، کتاب الفضائل، باب ما جاء فی الحسن و الحسین

مجمع الزوائد، علی بن ابی بکر الهیثمی، 18۱/۹ کتاب المناقب، باب فیما اشترك فیه الحسن و الحسین... هیثمی می نویسد: و اسناده حسن

مزي در تهذیب الکمال، 40۲/۶ رقم 1405 ، شرح حال حسین بن علیّ بن ابی طالب...

احمد بن حنبل در مسند، 17۲/۴ حدیث یعلی بن مره بن الثقفی

ابن ماجه در سنن، 5۱/۱ ح 144 ، المقدمه، باب فضل الحسن و الحسین...،

متقی هندي در کنز العمال، ۱۱۵/۱۲ ح 34264 ، کتاب الفضائل، باب 4، فصل 2، باب الحسن و الحسین...،

محمد بن اسماعیل بخاري در تاریخ الکبیر، ۴۱۵/۸ رقم 3536 ، شرح حال یعلی بن مره الثقفی،

سنن ترمذي، ص 990 ، ح 3784 ، کتاب المناقب، باب 1 مناقب الحسن و الحسین،

تاریخ دمشق، ابن عساکر، 149/۱۴ رقم 1566 ، شرح حال حسین بن علی بن ابن طالب و 64/۳۵ رقم 8094 ، شرح حال لاهز بن قریط،

فیض القدیر، مناوي، 513/۳ ح 3727 ، حرف الحاء)

و بیش از هزار سال است که این مجالس و مدارس انسان ساز با عظمت و شکوه و آثار و نتایج مثبت فراوان برگزار می‌شود.

تذکر این نکته هم لازم است که در اخبار معتبره رسیده که پیغمبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم فرمود: من زار الحسین به کربلا عارفا بحقّه وجبت له الجنّه. و نیز می فرماید من بکی علی الحسین عارفا بحقّه وجبت له الجنّه.

همان قسمی که عبادات از واجبات و مستحبّات، فرع بر معرفت خدا است، اگر خدا را نشناسد، قصد قربت پیدا نمی شود؛ لذا عبادات او هرچند کامل هم باشد، عاطل و باطل است.

گریه و زیارت هم فرع بر معرفت پیغمبر و امام است، یعنی باید آن بزرگوار را پسر پیغمبر و امام بر حق و وصی سوم رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بداند که قائم به حق بوده و برای حق کشته شده و مخالفتش با یزید برای آن بوده که یزید احکام دین را زیر پا گذارده، تارک واجبات و فاعل محرمات بوده و ترویج أباطیل نموده و چنین زائر و عزاداری بر خلاف طریقه و رویّه مولای خود عمل نمی نماید.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

برخی معتقدند جنگ کربلا جنگ دنیایی بوده، یعنی حب ریاست حسین بن علی را به سمت کوفه کشانید، و بر هر حکومت مقتدری لازم است که دفع مخاطرات کند. ناچار یزید و عمّالش با این فتنه مقابله کردند و به آن جناب پیشنهاد نمودند که تسلیم شده یا به شام رود تا نزد خلیفه محترم باشد، یا سلامت به وطن بر گردد. آن جناب زیر بار نرفت تا آنکه کشته گردید. پس عزاداری برای چنین دنیا طلبی معنی ندارد بلکه بدعت است!

پاسخ: کسی که خود را مسلمان می‌داند و به قرآن و پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم ایمان دارد باید بداند که نسبت دادن حب جاه و ریاست به ریحانه رسول اللّه حسین بن علی علیهما السلام بر خلاف حقیقت و مساوی با انکار قرآن و رسول صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم است؛

خداوند متعال در آیه 33 سوره احزاب شهادت به طهارت آن حضرت داده و آن بزرگوار را مانند جدّ و پدر و مادر و برادرش به دور از هر رجس و پلیدی معرّفی نموده، آنجا که می فرماید: «إِنَّما یُرِیدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً» جز این نیست که خداوند اراده کرده تا هرگونه آلودگی و پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و شما را به گونه‌ای ویژه پاک و پاکیزه گرداند)

مسلم در صحیح (۱۸۸۳/۴ ح 61 ، کتاب فضائل الصحابه، باب فضائل اهل بیت النبی صلی الله علیه وآله) و بخاری در تاریخ الکبیر (۲۵/۸ ح ۲۰۵ کتاب الکنی باب الحاء، ابوالحمراء) و ترمذی در الجامع الصحیح (ص 854 ، ح 3205 کتاب التفسیر، باب و من سوره الاحزاب) و ثعلبی در تفسیر (۴۲/۸ ذیل آیه 33 سوره احزاب) و سیوطی در در المنثور (۳۷۷/۵ ذیل آیه 33 سوره احزاب) و خصائص الکبری (۲۶۴/۲ باب ما شرف به اولاده و ازواجه و آل بیته و اصحابه و قبیله من اجله) و احمد بن حنبل در مسند (۳۰۴/۶ مسند ام سلمه) و ابن اثیر در جامع الاصول (۱۰۰/۱۰ ۶۶۸۹-۶۶۹۲ باب 4 فصل 3، فی فضائل اهل البیت و در صفحه 158 همین جلد، ح 4705 ، کتاب معرفه الصحابه، مناقب اهل رسول الله صلی الله علیه وآله) و بیهقی در سنن الکبری (۱۵۰/۲ کتاب الصلاه، باب الدلیل عی ان ازواجه من اهل بیته فی الصلاه علیهن) و طبرانی در معجم الصغیر (65/۱ و ۱۳۵ ، باب من اسمه احمد و باب من اسمه الحسن) و ابن حجر در صواعق المحرقه (ص 143 ، باب 11 ، فصل 1، فی الآیات الوارده فیهم) و فخر رازی در تفسیر (۲۰۹/۲۵ ذیل آیه 33 سوره احزاب) و نیشابوری در غرائب القرآن (۱۰/۲۲ ذیل آیه 33 سوره احزاب) و عسقلانی در سبل الهدي و الرشاد (۲۶۵/۱۸ رقم 11587 کتاب النساء، شرح حال فاطمه الزهرا) و ابن عساکر در تاریخ مدینه دمشق (۹۸/۴۲ رقم 4933 ، شرح حال علیّ بن ابی طالب) و غیرهم که جمیعاً آورده‌اند که این آیه در شأن پنج تن آل عبا محمّد و علیّ و فاطمه و حسن و حسین عليهم‌السلام نازل گردیده.

(نسائی در خصائص امیرالمؤمنین ص 49 ، منزله علیّ بن ابی طالب کرم الله وجهه من الله عزوجل

حاکم حسکانی در شواهد التنزیل ۱۴۰-۱۸/۲ ح ۶۴۵-۷۷۴ ذیل آیه 33 سوره احزاب

گنجی شافعی در کفایه الطالب، ص 54 ، باب 1 فی بیان صحه خطبته صلی الله علیه وآله بما یدعی خماً

محب الدین طبری در ریاض النضره ۱۵۲/۳ باب 4، فصل 6 فی خصائصه، ذکر اختصاصه بانه زوجته و ابنیه اهل

محمد بن جریر طبري در جامع البیان، ۹/۱۲ ح ۲۱۷۲۷ ، ذیل آیه 33 سوره احزاب

شوکانی در فتح القدیر، 27۹/۴ ذیل آیه 33 سوره احزاب

آلوسی در روح المعانی، 19۵/۱۱ ذیل آیه 33 سوره احزاب

واحدي نیشابوري در اسباب النزول، صلی الله علیه وآله 239 ، ذیل آیه 33 سوره احزاب

ابن اثیر در اسد الغابه،۱۲/۲ شرح حال حسن بن علیّ بن ابی طالب علیه السّلام و شرح حال حسن بن علی)

و این آیه شریفه أدلّ دلائل است بر عصمت این پنج تن بزرگوار از ارجاس و پلیدی ها. بدیهی است، از اهمّ پلیدی ها، حب جاه و مقام و توجه به دنیای دنی است که آیات و اخبار بسیاری در مذمت این دنیا، یعنی علاقه بریاست این دنیا روی هوای نفس مانند امراء و سلاطین و طالبان آن‌ها از رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم و أئمه طاهرین رسیده تا آنجا که پیغمبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم می فرماید: حبّ الدّنیا رأس کلّ خطیئة (5).

پس قطعاً أبا عبد اللّه الحسین عليه‌ السلام حب جاه و ریاست دنیا را طالب نبوده و برای چنین ریاست فانیه‌ای اهل بیت خود را به اسارت نداده و اگر کسی با علم به این معنی آن حضرت را دنیا طلب بخواند، حتماً منکر قرآن مجید گردیده است.

هم چنین قیام حضرت ابا عبد اللّه الحسین عليه‌السلام علیه یزید پلید، اگر جنبه جاه طلبی و ریاست داشت، نبیّ مکرم امر به یاری آن حضرت نمی نمود؛

شیخ سلیمان بلخی حنفی در ینابیع الموده (۵۲/۳ ح 69 ، باب 6) ذخائر العقبی احمد به عبد الله طبری (ص 146 ، قسم 1، باب فضائل الحسین ذکر إخبار النبی صلی الله علیه وآله بقتل الحسین علیه السّلام و الحث علی نصرته) نقل می نماید از أنس بن حارث بن نبیه که گفت شنیدم از رسول اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم که فرمود: «انّ ابنی هذا یعنی الحسین یقتل بارض یقال لها کربلا فمن شهد ذلک منکم فلینصره فخرج انس بن الحارث الی کربلا فقتل بها مع الحسین رضی اللّه عنه و عمّن معه.

(به درستی که این پسر من حسین کشته می شود در زمین کربلاء؛ پس هر کس از شما آن روز حاضر باشد یاري کند حسین را. آنگاه نوشته است انس بن حارث رفت به سوي کربلا و به دستور پیامبرصلی الله علیه وآله عمل کرد و کشته شد با ابا عبد الله علیه السّلام.)

از اینها گذشته، اگر فردی در مملکتی حب ریاست داشته باشد و بخواهد بر دولت وقت خروج نماید، هرگز اطفال صغیر و زن حامله و بچه شیر خوار با خود نمی برد، بلکه با یک عده سربازان و نیروهای زبده حرکت می کند پس از آنکه بر دشمن غالب شد، آنگاه عیالاتش را می طلبد.

حرکت دسته جمعی حضرت ابا عبد اللّه عليه‌السلام با عیالات و اطفال صغیر خود دلیل کامل است که آن حضرت بقصد ریاست و خلافت ظاهری و غلبه بر خصم نیامده و اگر چنین قصدی داشت، به سمت یمن می رفت که همه از دوستان خود و پدر بزرگوارش و ثابت قدم در ارادت بودند آنجا را مرکز کار قرار داده، آنگاه با تجهیزات کامل حملات خود را شروع می نمود.

چنان که برادران و بنی اعمام و دوستان علاقه مند آن حضرت که برای ممانعت می آمدند، عرض می کردند اهل کوفه که دعوت نامه ها فرستادند، به بی وفایی معروف اند. و علاوه با قدرت بنی امیه و سلطنت یزید پلید که سالها است در این مملکت ریشه دوانیده اند، نمی توانی مقابله نمایی؛ چون مردم عبد و عبید دنیا هستند و دنیای آنها نزد بنی امیه اصلاح می شود. پس از این سفر صرف نظر نما و اگر هم مایل نیستی به ماندن و توقف در حجاز، پس برو به یمن که علاقه مندان به شما در آنجا بسیارند. مردمان غیوری هستند شما را تنها نمی گذارند.

حضرت در پاسخ به بعض از اصحاب سر و أقارب محرم مانند برادرش محمّد بن الحنفیّه و ابن عم گرامش عبد اللّه بن عباس می فرمود:

راست می گویید. من هم می دانم غلبه ظاهری با من نخواهد بود. منهم برای فتح و غلبه ظاهری نمی روم، بلکه برای کشته شدن می روم، یعنی می خواهم به نیروی مظلومیت ریشه ظلم و فساد را بر کنم.

برای قوت قلب بعضی، حقیقت را آشکار نموده می فرمود: جدّم رسول خدا را در خواب دیدم به من فرمود: اخرج الی العراق فانّ اللّه شاء أن یریک قتیلا.

(بیرون برو به سوي عراق؛ پس به درستی که خداي تعالی می خواهد تو را کشته ببیند.)

محمّد بن الحنفیّه و ابن عباس عرض کردند اگر امر چنین است، زنها را چرا میبرید؟ فرمود: جدّم فرمود: « انّ الله قد شاء ان یراهنّ سبایا »

(به درستی که خداي تعالی خواسته است که ایشان را اسیر ببیند.)

یعنی اسارت زنان، متمّم شهادت من است که در شام مرکز خلافت یزید علم و پرچم مظلومیت را بر دوش بگیرند و پرچم ظلم و کفرشان را سرنگون نمایند؛ چنان چه این برنامه را به خوبی عملی کردند.

خطبه بی بی عقیله بنی هاشم زینب کبری سلام اللّه علیها در جشن پیروزی یزید در مقابل صدها نفر از اشراف و بزرگان بنی امیه و رجال یهود و نصاری و خطبه معروف سیّد السّاجدین زین العابدین علی بن الحسین عليهما ‌السلام در مسجد اموی شام بالای منبر در مقابل یزید، نیروی قدرت او را شکست و مردم را بیدار نمود.

آن حضرت پس از حمد و ثنای خداوند متعال به بیان فضائل اهل بیت و معرفی خود با بیان فضائل رسول خدا صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم و نسبت خود به آن حضرت پرداخت.

پس از آن، روی همان منبری که سالها شب و روز از زمان معاویه علنی و بر ملا مولانا و مولی الموحدین امیر المؤمنین علی عليه‌السلام را لعن و سب می نمودند و هزاران نسبتهای ناروا بآن حضرت داده بودند، در حضور خود یزید فضائل و مناقب جد بزرگوارش امیر المؤمنین را به طور مفصل با انتساب خود به آن حضرت بیان فرمود: انا ابن من ضرب خراطیم الخلق حتّی قالوا لا اله الاّ اللّه انا ابن من ضرب بین یدی رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بسیفین ... .

آنگاه فرمود: انا ابن خدیجه الکبری، انا ابن فاطمه الزّهراء، انا ابن المذبوح من القفا، انا ابن العطشان حتّی قضی، انا ابن من منعوه من الماء و احلّوه علی سائر الوری ... .

اولین مجلس نقل مصائب که بعد از شهادت حضرت امام حسین عليه‌السلام منعقد گردید، در همین مسجد جامع اموی شام بود که حضرت سید الساجدین آن قدر مصائب پدر عزیزش را فرمود که با حضور یزید پلید صدای ضجّه و شیون مردم شام برخاست بقسمی که یزید از روی ترس از مسجد خارج گردید.

از همان مسجد و اثر خطبه و خطابه آن حضرت، مقدمات نهضت ضد اموی شروع شد تا عاقبت کاخ کفر و ظلم و الحاد بنی امیه سرنگون گردید.

خود آن حضرت می دانست که وسیله غلبۀ ظاهری فراهم نمی شود، لذا  حرکت آن حضرت با هشتاد و چهار زن و بچه، برای یک نتیجه نهایی اساسی بود؛ چون که امام می دید شجرۀ طیّبۀ لا اله الاّ اللّه را که جد بزرگوارش خاتم الانبیاء صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم با خون جگرها غرس و آبیاری نموده رو به نابودی می رفت.

حضرت سید الشهداء ریحانه رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم هم که باغبانی عالم بود، دید این شجره طیّبه را به قدری بی آبی داده اند که به آب های معمولی و مبانی علمی، حیات پیدا نخواهد کرد و فداکاری لازم است. قطعاً آبیاری شجره طیّبه و درخت شریعت بایستی با خونابه های قومی قوی شود لذا دست بهترین جوانان و اصحاب و اطفال صغیر خود را گرفت برای قربانی و آبیاری شجره طیّبه لا اله الاّ اللّه به سمت کربلا حرکت کرد.

خلاصه تمام ارباب مقاتل و تواریخ نوشته اند که آن حضرت از مدینه تا بمکه و کربلا پیوسته کنایتاً و صراحتاً خبر شهادت خود را می داد و به مردم می فهماند که برای کشته شدن می رود و این قبیل اخبار و گفتار می رساند که امام حسین به قصد شهادت حرکت فرمودند، نه به قصد ریاست و خلافت.

هنگامی که در ده فرسخی کوفه، حرّ بن یزید ریاحی با هزار سوار سر راه حضرت را گرفت و عرض کرد: امر عبید اللّه است شما را نگاهدارم و نگذارم بکوفه بروید و با شما باشم تا امر امیر برسد، چرا حضرت تسلیم شد و خود را در اختیار حرّ گذارد؟ قطعاً اگر حضرت خیال خلافت در سر داشت، تسلیم لشکر حر نمی شد، در حالتی که با حر بیش از هزار نفر نبودند و با آن حضرت در آن زمان هزار و سیصد سوار و پیاده بودند که در میان آنها جوانانی از بنی هاشم مانند جناب عباس قمر بنی هاشم و علی اکبر بودند که هر یک خود یک تنه برای پراکندگی هزار نفر کافی بودند و تا کوفه هم ده فرسنگ بیشتر نبود، علی القاعده می بایستی آنها را پراکنده و خود را به مرکز حکومت (کوفه) می رساندند، مردم هم که منتظر بودند، تشکیلات و تجهیزات خود را محکم و مشغول مبارزه می شدند، تا آنکه غالب آیند، نه آنکه در مقابل گفتار حرّ تسلیم گردیده و فوری فرود آیند و خود را میان بیابان در حصار دشمن قرار دهند که بعد از چهار روز کمک بدشمنان برسد و کار را بر پسر پیغمبر سخت نمایند.

 اگر آن حضرت خیال ریاست داشت، در موقعی که محاصره دشمن در منتها درجه شدت رسیده و اطراف او را قوای قویّه دشمن گرفته، وسایلی فراهم نمی کرد که جمعیت قلیل و نفرات آماده خود را متفرق نماید.

تا شب عاشورا هزار و سیصد سواره و پیاده آماده جنگ در خدمت آن حضرت بودند. ولی در آن شب بعد از نماز مغرب و عشاء، حضرت خطبه مفصّلی ادا نمود که تمام ارباب مقاتل نوشته‌اند آن حضرت ضمن خطبه، صریحاً فرمود کسانی که به خیال ریاست و حکومت دنیوی آمده اند، بدانند که فردا هر کس در این زمین باشد، کشته خواهد شد و این مردم جز من، احدی را نمی خواهند. من بیعتم را از گردن شما برداشتم. تا شب است برخیزید و بروید.

هنوز فرمایشات آقا تمام نشده بود که اکثر آن جمعیت از اردوی سید الشهداء علیه السلام جدا شدند و عده بسیار اندکی همراه آن حضرت ماندند که اتفاقا آن ها علاوه بر سلحشوری افرادی با ایمان و زاهد و بی رغبت به دنیا بودند.

اینها تمام دلائل و قرائن واضحی است که می رساند آن حضرت به قصد حبّ جاه و ریاست و رسیدن به مقام خلافت حرکت نفرموده، بلکه صرفاً هدفش ترویج دین و مقصدش حمایت و دفاع از حریم اسلام بوده است.

حاصل این که نهضت حسینی، قیام و جنگ دینی بوده است. لذا زوار و عزاداران و شیعیان و علاقه مندان به آن حضرت، وقتی می شنوند که آن حضرت با یزید جنگید، برای آن که عمل به منکرات می نمود، متوجه می شوند که عمل به منکرات مرضیّ آن حضرت نخواهد بود، و این خود عاملی برای پرهیز از گناهان است.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

اگر هدف امام حسین اصلاح امت بود چرا از مدینه خارج شد؛ همان جا می‌ماند و کوس مخالفت می‌کوبید و قربانی ها را می داد؛

پاسخ: اگر آن بزرگوار در مدینه می ماند، امر او بر مردمان فهیم عالم پوشیده می ماند و نمی دانستند که مخالفت آن حضرت برای چه بوده است.

آن یگانه راد مرد بینا، برای ظهور حق و حقیقت، در ماه رجب موقعی که مردمان برای عمره بمکه حاضر بودند، تشریف فرمای مکه شد تا روز عرفه در مقابل صدها هزار جمعیت که در خانه خدا جمع بودند، خطبه ها خواند و خطابه ها کرد. ندای حق و حقیقت را به سمع تمام عالمیان رسانید که یزید پلید تیشه برداشته به ریشه شجره طیّبه لا اله الاّ اللّه می زند. شراب می خورد؛ قمار می بازد؛ با سگ و میمون بازی می کند؛ احکام دین را زیر پا می گذارد؛ زحمات جدم پیغمبر را بر باد می دهد؛ من نمی گذارم دین جدم از میان برود؛ بر من واجب است فداکاری نمایم، جان می دهم و دین را حفظ می کنم.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

زیارت و عزاداری بر امام حسین بدعت است

پاسخ: بدعت این است که انسان کاری را به این عنوان که دستور شرع است انجام دهد در حالی که فرمانی از جانب خدا یا پیغمبر و یا اهل بیت آن حضرت که عدیل القرآنند، درباره آن نرسیده باشد.

با توجه به این توضیح گریه بر سید الشهداء و عزاداری برای آن حضرت و رفتن به زیارت آن بزرگوار بدعت نیست زیرا راجع به گریستن و زیارت آن حضرت، علاوه بر کتب معتبره شیعه، در کتب معتبره اهل سنت و مقاتلی که علمای بزرگ آن‌ها نقل نموده اند، روایاتی موجود است.

یک روز رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم در حجره عایشه تشریف داشتند. حسین عليه‌السلام وارد شد. پیغمبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم او را در آغوش محبّت کشید و بسیار بوسید و بویید. عایشه عرض کرد: پدر و مادرم فدای تو باد چقدر حسین را دوست می داری!

حضرت فرمود: مگر نمی دانی که او پاره جگر و ریحانه من است.

آنگاه آن حضرت گریست، عایشه از سبب گریه سؤال نمود. فرمود: جای شمشیرها و نیزه ها را می بوسم که بنی امیّه بر حسینم می زنند.

عایشه عرض کرد: مگر او را می کشند؟ فرمود: آری او را با لب تشنه و شکم گرسنه شهید می کنند. شفاعت من هرگز به آنها نمی رسد، خوشا به حال کسی که بعد از شهادت او را زیارت کند! عایشه عرض کرد: یا رسول اللّه برای زائر او چه اجری خواهد بود؟ فرمود: اجر یک حجّ من.

عایشه از روی تعجّب عرض کرد: یک حج شما؟

فرمود: ثواب دو حج من.

عایشه بیشتر تعجّب کرد.

حضرت فرمود: ثواب چهار حج من.

پیوسته عایشه تعجب می نمود و پیغمبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم ثواب را زیاد می نمود تا رسید به جایی که فرمود: هر کس حسین مرا زیارت کند خداوند ثواب نود حج و نود عمره مرا در نامه عمل آن زائر می نویسد. دیگر عایشه سکوت کرد.

اگر کسی به اعتاب مقدّسه ائمه علیهم السلام مشرف گردید، بالحسّ و العیان مشاهده می نمائید که پیوسته آن حرم ها و مساجد اطراف قبرها پر از زائر است و تمامی آنها سرگرم انواع عبادات از نمازهای واجب و مستحب و قرائت قرآن و اشتغال به اذکار و ادعیه می باشند. کسانی که در شهرهای خود توفیق عبادات بسیار ندارند، مگر ادای واجبات، ولی در آن امکنه مقدسه توفیق تهجد و مناجات با پروردگار و قرائت قرآن و گریه های فراوان از خوف خداوند متعال برای آنها حاصل می شود.

آیا چنین زیارتی که موجب توفیق اعمال بسیار می گردد بدعت است؟

در بلاد اهل تسنّن، کدام محل مقدسی را می توانید بما نشان دهید که عالم و جاهل و خواص و عوام در 24 ساعت، اشتغال به عبادات داشته باشند، جز مساجد که فقط نمازی خوانده و بعد از آن متفرق می شوند.

آیا این همه عزاداری برای امام حسین علیه السلام افراط نیست؟

به نظر اهل سنت ما مامور به ظاهر هستیم و باید گوینده شهادتین را مسلمان و مومن و برادر خود بدانیم چرا شما شیعیان را کافر و مشرک و رافضی می دانید و از خود دور می نمایید.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

مسلم و مومن به یک معناست به چه دلیلی شما بین آن دو فرق می گذارید؟

پاسخ: فرق بین مسلم و مومن در قرآن آمده است. خداوند متعال می فرماید: (قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمّا یَدْخُلِ الْإِیمانُ فِی قُلُوبِکُمْ).

عرب های بادیه نشین گفتند ایمان آورده ایم. بگو: شما ایمان نیاورده اید، ولی بگویید اسلام آورده ایم، اما هنوز ایمان وارد قلب شما نشده است.

شهادتین برای مسلم بودن کافی است اما این طور نیست که هر کس شهادتین را ابراز کرد مومن باشد.

اگر اشکال شود که خداوند متعال می فرماید: (وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا)

به کسی که بر شما سلام می کند (کنایه از این که اظهار اسلام می نماید) نگویید تو مومن نیستی.

طبق این آیه ما نباید کسی را که شهادتین می گوید و اظهار اسلام می نماید غیر مومن بدانیم. بنابراین هر کسی که شهادتین را گفت مومن خواهد بود و تفکیک بین مسلم و مومن صحیح نیست.

پاسخ این است که اسلام عبارت است از قول صرف و اقرار به وحدانیت خداوند متعال و نبوت خاتم انبیاء صلی الله علیه و آله و سلم باشد ولی حقیقت دین و ایمان در قلب او داخل نگردیده است.

بنابراین بین اسلام و ایمان فرق است ولی ما مامور به بواطن اشخاص نیستیم. علامت مومن عمل او می باشد ولی ما حق تفتیش در اعمال مسلمین را نداریم. ولی ناچاریم علایم ایمان را بیان کنیم تا آن هایی که غافلند در پی عمل بروند.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

دلیل بر این که ائمه و جانشینان پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم دوازده نفر هستند چیست؟

پاسخ: شیخ سلیمان قندوزی حنفی در اول باب 77 ینابیع المودة (۲۸۹/۳ ح ۱ باب ۷۷) بعد از نقل یک خبر می گوید: ذکر یحیی بن الحسن فی کتاب العمده من عشرین طریقا فی انّ الخلفاء بعد النبی صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم اثنا عشر خلیفه کلهم من قریش فی البخاری من ثلاثه طرق و فی مسلم من تسعه طرق و فی ابی داود من ثلاثه طرق و فی الترمذی من طریق واحد و فی الحمیدی من ثلاثه طرق (یحیی بن حسن در کتاب عمده از بیست طریق آورده که خلفای بعد از پیغمبر، دوازده خلیفه می باشند که تمام آنها از قریش اند. در صحیح بخاری از سه طریق و در صحیح مسلم از نه طریق و در سنن ابی داود از سه طریق و در سنن ترمذی از یک طریق و در جمع بین الصحیحین حمیدی از سه طریق خبر دوازده خلیفه را نقل نموده اند)

حموینی در فرائد السمطین (۱۴۸/۲ ح ۴۴۲-۴۴۵ سمط ۲ باب ۳۳) و خوارزمی در مناقب و ابن مغازلی در مناقب و ثعلبی در تفسیر و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه و میر سید علی همدانی شافعی در مودة دهم از مودة القربی دوازده خبر از عبد اللّه بن مسعود و جابر بن سمره و سلمان فارسی و عبد اللّه بن عباس و عبایه بن ربعی و زید بن حارثه و ابو هریره و از مولی الموحدین امیر المؤمنین علی عليه‌السلام که جمعا بطرق مختلفه از رسول اکرم صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم نقل نموده اند که فرمود: ((عدد خلفا و ائمّه بعد از من دوازده می باشد. تمام آنها از قریش))- و در بعض آن اخبار از بنی هاشم- است و در بعض از آنها نامهای آنها را معیّن نمودند و این تعداد تنها بر ائمه دوازده گانه شیعه قابل تطبیق است.

و نیز بخاری در صحیح خود (۷۲۹/۷ ح ۲۰۳۴ کتاب الاحکام باب الاستخلاف این چنین نقل می کند: عن عبد الملک سمعت جابر بن سمره یقول یکون اثنا عشرا امیرا فقال کلمه لم اسمعها فقال ابی انه قال کلهم من قریش.

و مسلم در صحیح خود ۱۴۵۳/۳ ح ۱۸۲۱ کتاب الاماره باب الناس تبع لقریش و الخلافه فی قریش این حدیث را به طرق مختلفه نقل می کند. طبرانی در معجم الاوسط ۴۷۴/۱ ح ۸۶۳ احادیث احمد بن یحیی الحلوانی ترمذی در الجامع الصحیح ص ۶۰۹ ح ۲۲۲۳ کتاب الفتن باب ما جاء فی الخلفاء. و ابی داوود در سنن خود ۱۰۶/۴ ح ۴۲۸۰ ۴۲۷۹ کتاب المهدی احمد حنبل در مسند ۸۷/۵-۸۶ و ۱۰۶-۱۰۸ مسند جابر بن سمره حدیث را به طرق مختلفه نقل کرده؛ حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین ۷۱۶/۳ ح ۶۵۸۹ کتاب معرفه الصحابه ذکر ابی جحیفه السوائی؛ ابن عبد البر در استیعاب ۶۵۶/۲ رقم ۱۰۶۴ شرح حال سمره بن عمرو بن جندب؛ بخاری در تاریخ الکبیر ۴۱۰/۸ رقم ۳۵۲۰ احادیث یونس بن ابی یعفور العبدی؛ متقی هندی در کنز العمال ۳۲/۱۲-۳۴ ح ۳۳۸۴۸-۳۳۸۶۱ کتاب الفضائل باب ۴ قریش؛ ابن حبان در الثقات ۲۴۱/۷-۲۴۲ شرح حال عمران بن سلیمان المرادی القمی صالحی شامی در سبل الهدی و الرشاد ۸۳/۱۰ جماع ابواب معجزاته باب ۱۰؛ ابن کثیر در البدایه و النهایه ۲۷۸/۶ باب الاخبار عن الائمه الاثنی عشر الذین کلهم من قریش به این حدیث اشاره کرده اند.

آن چه در همه این نقل ها یکسان می باشد این است که رسول اکرم فرمودند خلفاء من دوازده نفرند و تمام آن ها از قریش هستند.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

با اینکه مذهب تشیّع، اثنا عشری و دوازده امامی است، به چه علّت این مذهب به نام امام جعفر صادق نامیده شده است و مذهب جعفری می گویند.

پاسخ: بعد از وفات پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم تا زمانی که امیرالمومنین علیه السلام حیات داشت به طرق مختلفه خدمات شایان خود را به دین مقدس اسلام نمود. ولی پس از شهادت آن حضرت که زمام امور بدست بنی امیّه افتاد، مقام ولایت و امامت با اقسام ظلم و جور با نهایت قساوت کاملاً به حاشیه رانده شد. امام حسن مجتبی و امام حسین شهید و امام زین العابدین و امام محمّد باقر عليهم‌السلام به سختی تحت فشار و ایذاء و اذیت اموی ها قرار گرفتند. تمام راه ها را بر آن ها مسدود نمودند و جز عدّه کمی از شیعیان خالص الولاء موفق به دیدار و اخذ علوم و حقایق از آنها نمی شدند، تا در اوایل قرن دوم هجری که مردم از ظلم و تعدّی و فجایع اعمال امویها به تنگ آمده بودند، برای بر انداختن حکومت آنها از اطراف قیام نمودند. در آن موقع که اموی ها مشغول دفاع از حکومت خود بودند، روزنه فرجی باز شد و دیگر فرصتی برای سختگیری های شدید نسبت اهل بیت رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم نداشتند. لذا امام صادق علیه السلام از این فرصت استفاده کرده به نشر علوم و أحکام دین پرداختند چهار هزار دانشجوی علم و دانش و حدیث بدون مانع پای منبر آن حضرت حاضر شده و از بحر بی پایان علم آن حضرت استفاده می نمودند.

چنین ریاست علمی برای احدی از آباء و ابناء کرام آن حضرت پیش نیامد که بدون مانع بتوانند به نشر احکام و قواعد دین و تفسیر آیات قرآن مجید و مبانی علم و حدیث و کشف اسرار و حقایق علنی و بر ملا بپردازند؛ سابق بر آن حضرت بنی امیه و بعد از آن حضرت بنی عباس مانع اصلی از نشر علوم توسط اهل بیت علیهم السلام بودند. در حقیقت ظهور حقیقت تشیّع بی پرده و عیان و نشر معارف آل محمّد و عترت طاهره به وسیله آن حضرت بارز و آشکار گردید. لذا این مذهب حق به نام آن حضرت معروف به مذهب جعفری شد، و الاّ بین امام صادق سایر ائمه دوازاده گانه فرقی در امامتشان نیست.

💡 پاسخ(ها):

ــــــــــــــــــــــــــ 

❓ پرسش‌(های) مشابه این شاخه

…

********************

چرا شیعه نسبت به صحابه خاص رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم و بعض ازواج طاهرات آن حضرت طعن و انتقاد می نمایند در حالی که آن ها سال ها در رکاب آن حضرت، با کفار جهاد نمودند و قطعاً مستحق جنان خواهند بود؛ خصوصاً آنهایی که به مقتضای آیه (لَقَدْ رَضِیَ اللّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ إِذْ یُبایِعُونَکَ تَحْتَ الشَّجَرَهِ) (فتح ۱۸)، به شرف رضوان حضرت حق مشرّف گشتند و شکّی نیست که آنها مورد تایید رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم بوده اند و منکر کمال ایشان منکر پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم و در حقیقت بمقتضای آیه شریفه (وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی إِنْ هُوَ إِلاّ وَحْیٌ یُوحی) (نجم ۳و۴) منکر قرآن گردیده و هر کس انکار پیامبر و قرآن کند محققا کافر است.

پاسخ: شیعه اثناعشریه چون پیروان محمّد و آل محمد سلام اللّه علیهم اجمعین اند، هرگز کافر نخواهند بود.

به چه دلیل طعن و انتقاد شیعیان از صحابه و بعضی از همسران رسول خدا صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم اگر از روی دلیل باشد، موجب کفر آن ها می گردد؟

اگر بدون دلیل و محض اتهام باشد، موجب کفر نخواهد بود بلکه فسق است مانند آنکه شراب بخورند یا زنا کنند. بدیهی است هر فسق و عصیانی قابل عفو و اغماض است؛ چنانچه ابن حزم در کتاب الفصل فی الملل و النحل (۲۵۷/۳ باب الکلام فیمن یکفر و لایکفر) گوید: (کسی که به أصحاب رسول اللّه صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم از روی جهل و نادانی دشنام دهد، معذور است و اگر روی بصیرت و بینایی باشد. تنها زمانی کافر می شود که به قصد آن که چون اصحاب رسول خدا صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم می باشد دشنام دهد که منتهی می شود به عداوت و اهانت با خدا و رسول او و الاّ صرف دشنام به صحابه موجب کفر نمی گردد؛ چنانچه خلیفه عمر به پیامبر عرض کرد: اجازه بده گردن حاطب منافق را بزنم (با آنکه از صحابه بزرگ و مهاجرین و از اصحاب بدر بود) مع ذلک برای این دشنام و نسبت نفاق به او دادن، کافر نشد.) انتهی

قاضی عبد الرحمن ایجی شافعی در مواقف (مرصد ۳ مقصد ۴ با استفاده از شرح المواقف جرجانی ۳۴۴/۸) وجوهی را که متعصّبین علمای شما در کفر شیعه آورده اند، رد کرده و آنها را نظر متعصّبانه دانسته است.

و امام محمد غزالی صریحاً می نویسد: «سبّ و شتم صحابه ابداً موجب کفر نمی باشد، حتّی سبّ شیخین هم کفرآور نمی باشد»

و ملا سعد تفتازانی در شرح عقاید نسفی (ص ۱۲۲) گوید: «اینکه جمعی متعصّب گویند: سبّ کنندگان صحابه کافرند، مورد اشکال می باشد و کفر آنها غیر معلوم است؛ چه آنکه بعض از دانشمندان به صحابه حسن ظن داشتند، بدی های اعمال آنها را ندیده گرفتند بلکه تأویلات بارده نمودند و گفتند: صحابه رسول اللّه از گمراهی و فسق مصون بودند و حال آنکه این قسم نبوده و دلیل بر این امر جنگهائی است که بین آنها اتفاق افتاده ثابت می نماید که آنها گمراه و اهل فسق و عصیان بودند و حسادت و جاه طلبی آنها را وادار باعمال زشت می نموده و منحرف می شدند؛ حتی بزرگان از صحابه که مصون از کارهای زشت نبودند. پس اگر کسی با نقل دلیل نقد، و انتقادی از آنها بنماید، موجب کفر نخواهد شد؛ چه آنکه بعضی روی حسن ظن چشم پوشی نموده، نقل ننمودند. ولی برخی اعمال آنها را نقل نموده و مورد انتقاد قرار می دهند، هرگز نمی توان گفت آنها کافر هستند، برای آنکه هر صحابی که رسول خدا را دیده، معصوم و بی گناه نبوده است» - انتهی نقل به معنا

علاوه بر اینها، ابن اثیر جزری صاحب جامع الاصول شیعیان را از فرق اسلامی به شمار آورده، شما چگونه اثبات کفر بر آنها می نمایید؟

طبق احکام و فتاوای فقها و خلفای اهل سنت، دشنام دهندگان، کافر و واجب القتل نمی باشند. از جمله دلایل بر عدم کفر سبّ کنندگان بعضی از صحابه جهت اعمالشان، آن است که زمان حیات خلفا، اشخاصی به آنها سبّ و شتم می نمودند ولی خلفاء امر به کفر و قتل آنها نمی دادند؛ چنانکه حاکم نیشابوری در مستدرک (۳۹۵/۴ ح ۸۰۴۶ کتاب الحدود) و امام احمد حنبل در مسند (۹/۱ مسند ابی بکر) و ذهبی در تلخیص مستدرک (۳۵۴/۴ کتاب الحدود حکایه ام ولد لرجل شتم النبی فقتلها مولاه) و قاضی عیاض در کتاب شفاء (۱۹۶/۲ قسم ۴ باب ۱ فصل فی الحجه فی ایجاب قتل من سبه (النبی))و امام غزّالی در جلد دوم احیاء العلوم نقل می نمایند که در زمان خلافت ابوبکر، روزی مردی وارد شد بر او و شدیدا بر او فحّاشی نمود و دشنام داد، به طوری که حاضرین متأثر شدند. ابو برزه اسلمی گفت: «خلیفه اجازه بده او را به قتل رسانم، چه آنکه کافر گردید» ابی بکر گفت: «نه، احدی نمی تواند چنین حکمی بنماید مگر پیامبر صلى ‌الله‌ عليه‌ و آله ‌و سلم»