روشن است که خیرات و اعمال صالح انواع گوناگونی دارد. بخشی از آنها خیرات مالی است یعنی اعمال صالحی که تنها توسط هزینه کردن ثروت به دست میآید.
بر همین اساس فقراء به پیامبر صلی الله علیه و آله این چنین شکوه بردند:
فقراء خدمت پیامبر صلی الله علیه و اله آمده و شکوه کردند که ثروتمندان مالی دارند که بنده آزاد کنند و برای ما مالی نیست (که بتوانیم به این ثواب برسیم). ثروتمندان مالی دارند که حج انجام دهند و برای ما چیزی نیست. ثروتمندان مالی دارند که صدقه دهند و برای ما چیزی نیست. ثروتمندان مالی دارند که (با آن مرکب و اسلحه خریده و) در راه خدا جهاد کنند و برای ما چیزی نیست.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود کسی که صد بار خدای عز و جل را تکبیر کند، (ثواب آن) برتر از آزاد کردن صد بنده است. و کسی که صد بار تسبیح خدا کند، (ثواب آن) برتر از صد شتر قربانی برای انجام حج است و کسی که خداوند را صد بار ستایش کند، (ثواب آن) برتر از تجهیز صد اسب با زین و لجام و سوارکار آن برای جهاد است و کسی که صد بار لا اله الا الله بگوید، از نظر عمل برترین مردم آن روز است مگر کسی که بر صد بار بیفزاید.
این سخن پیامبر به ثروتمندان رسید و آنان نیز این برنامه را انجام دادند.
دوباره فقراء نزد پیامبر بازگشته و گفتند ای رسول خدا آن چه فرمودی به ثروتمندان رسید و آنان نیز آن را انجام دادند (و به ثواب آن رسیدند). حضرت فرمود این فضل خداست که به هر که خواهد دهد.[1]
آخرین جمله حدیث خالی از ابهام نیست.
ممکن است از حدیث دیگری برای تفسیر این جمله سود جسته شود. توجه کنید.
فقراء به پیامبر صلی الله علیه و آله گفتند اغنیاء بهشت را بردند، حج و عمره انجام میدهند و صدقه میدهند و ما (به خاطر نداشتن) بر این کارها توانا نیستیم. (از این رو آنان در رسیدن به بهشت از ما پیشی میگیرند.)
حضرت فرمود به راستی هر که از شما که بر فقر شکیبا باشد و (تلخی آن را) به حساب خدا بگذارد، برای او سه ویژگی هست که ثروتمندان از آن بهرهای ندارند.
یکی این که در بهشت، غرفههایی (ساختمانهای مرتفع) هست که بهشتیان وقتی به آن مینگرند (از بلند مرتبگی) همچون ستارگان دیده میشوند. جز پیامبر فقیر یا شهید فقیر یا مؤمن فقیر در آنها ساکن نمیشوند.
دوم فقراء پانصد سال پیشتر از ثروتمندان وارد بهشت میشوند.
سوم هنگامی که ثروتمندی بگوید سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر و فقراء نیز همین ذکر را بگویند غنی (هرگز به پاداش) فقیر نمیرسد، هر چند ده هزار درهم در آن انفاق کند و همچنین اگر تمام کارهای نیکوی دیگر را هم انجام دهد باز هم به پاداش و مرتبه فقیر نمیرسد.
(این جا بود که) فقراء به پیامبر عرض کردند که خشنود شدیم.[2]
[1]- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: جَاءَ الْفُقَرَاءُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ الْأَغْنِيَاءَ لَهُمْ مَا يُعْتِقُونَ وَ لَيْسَ لَنَا وَ لَهُمْ مَا يَحُجُّونَ وَ لَيْسَ لَنَا وَ لَهُمْ مَا يَتَصَدَّقُونَ وَ لَيْسَ لَنَا وَ لَهُمْ مَا يُجَاهِدُونَ وَ لَيْسَ لَنَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ كَبَّرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مِائَةَ مَرَّةٍ كَانَ أَفْضَلَ مِنْ عِتْقِ مِائَةِ رَقَبَةٍ وَ مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ كَانَ أَفْضَلَ مِنْ سِيَاقِ مِائَةِ بَدَنَةٍ وَ مَنْ حَمِدَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ كَانَ أَفْضَلَ مِنْ حُمْلَانِ مِائَةِ فَرَسٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِسُرُجِهَا وَ لُجُمِهَا وَ رُكُبِهَا وَ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِائَةَ مَرَّةٍ كَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ عَمَلًا ذَلِكَ الْيَوْمَ إِلَّا مَنْ زَادَ قَالَ فَبَلَغَ ذَلِكَ الْأَغْنِيَاءَ فَصَنَعُوهُ قَالَ فَعَادَ الْفُقَرَاءُ إِلَى النَّبِيِّ ص فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ بَلَغَ الْأَغْنِيَاءَ مَا قُلْتَ فَصَنَعُوهُ فَقَالَ- رَسُولُ اللَّهِ ص ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ.
[2]- فَقَالَ الْفُقَرَاءُ لِرَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّ الْأَغْنِيَاءَ ذَهَبُوا بِالْجَنَّةِ يَحُجُّونَ وَ يَعْتَمِرُونَ وَ يَتَصَدَّقُونَ وَ لَا نَقْدِرُ عَلَيْهِ فَقَالَ ص إِنَّ مَنْ صَبَرَ وَ احْتَسَبَ مِنْكُمْ تَكُنْ لَهُ ثَلَاثُ خِصَالٍ لَيْسَ لِلْأَغْنِيَاءِ أَحَدُهَا أَنَّ فِي الْجَنَّةِ غُرَفاً يَنْظُرُ إِلَيْهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ كَمَا يَنْظُرُ أَهْلُ الْأَرْضِ إِلَى نُجُومِ السَّمَاءِ لَا يَدْخُلُهَا إِلَّا نَبِيٌّ فَقِيرٌ أَوْ شَهِيدٌ فَقِيرٌ أَوْ مُؤْمِنٌ فَقِيرٌ وَ ثَانِيهَا يَدْخُلُ الْفُقَرَاءُ الْجَنَّةَ قَبْلَ الْأَغْنِيَاءِ بِخَمْسِمِائَةِ عَامٍ وَ ثَالِثُهَا إِذَا قَالَ الْغَنِيُّ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ قَالَ الْفُقَرَاءُ ذَلِكَ لَمْ يَلْحَقِ الْغَنِيُّ الْفَقِيرَ وَ إِنْ أَنْفَقَ فِيهَا عَشَرَةَ آلَافِ دِرْهَمٍ وَ كَذَلِكَ أَعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا فَقَالُوا رَضِينَا.