در توسعه‌ي صلح جهاني، اهميت فوق العاده‌ي شناخت لازم، انكار ناپذير است. توضيح اين مطلب را با يك نمونه‌ي عيني جزئي آغاز مي‌كنيم:

اگر دو زن بر سر كودكي نزاع داشته باشند و هر يك خود را مادر كودك بداند چه مي‌كنيد؟ در اين صورت به ظاهر قهر و غلبه‌اي در كار نيست؛ چرا كه هر كدام از موضع مادري مقاومت مي‌كنند و نه از موضع قدرت. بنا بر اين جاي كاربرد قدرت نيست.

روشن است كه اگر راهي براي شناسايي مادر حقيقي كودك وجود داشته باشد، از آن راه، جنگ ميان اين دو زن را فرومي‌نشانيد. در اين مورد، شناسايي ابزار توسعه‌ي صلح است. البته شناسايي نوعا با تحقيقات تحقق مي‌پذيرد و گاه نيز با مشهودات و وجدانيات و بدون هيچ تحقيقي عملي مي‌شود.

دشواري كار جايي است كه هيچ راهي براي شناسايي حقيقي (تأکید می‌کنم حقیقی) وجود نداشته باشد؛ از يك سو دو طرف قضيه مصرانه بر ادعاي خود پافشاري مي‌نمايند و از سوي ديگر شناسايي حقيقي امكان ندارد؛ در اين صورت براي حل نزاع سراغ شواهد و مدارك مي‌رويم.

معضله آنجاست كه هيچ گونه شاهد و مدركي وجود نداشته باشد، اين معضله را چگونه بايد فيصله داد؟

نوبت به راههاي محتمل ديگر مي‌رسد، مثلا كودك را از هر دو گرفته و به شيرخوارگاه بسپاريم يا قرعه بزنيم و يا…

بديهي است به دليل اين كه در صورت اول شناسايي حقيقي است، صلح اين دو زن نيز واقعي و حقيقي است.

اما در صورت دوم نمي‌توان گفت صلح واقعي است؛ زيرا اگر شاهد به دروغ شهادت دهد و يا مدارك جعلي باشد، كودك به مادر واقعي خودش نرسيده است. بلكه تنها بر اساس اصول پذيرفته شده‌ي عقلاء عمل شده، و اين در حالي است كه اصول عقلايي هيچ گونه مصونيتي از خطا ندارد. بنا بر اين توسعه‌ي صلح، واقعي نيست.

صوري بودن توسعه‌ي صلح در صورت سوم آشكارتر از صورت دوم مي‌باشد.

اينك براي چند لحظه چشم‌هايتان را ببنديد و خود را جاي مادر حقيقي كودك بگذاريد كه كودكش را به قدرت تزوير غصب كرده‌اند. آيا مي‌توانيد بپذيريد اين مادر آرام مي‌نشيند؟! احساس انتقام زنده مي‌شود و تمامي ابزار قدرت را به استخدام خود در مي‌آورد و از هر راه ممكن دست به انتقام مي‌زند، اينجاست كه به جاي خاموش كردن يك كانون جنگ، ممكن است آتش فشان كانون‌هاي ديگري نيز فعال شوند و شاهد قتلها و جنايتها و… شويم.

نتيجه‌ي آشكاري كه به دست مي‌آيد اين است كه صلح واقعي جهاني نيازمند شناختي فراگير است، شناختي كه تمامي كانون‌هاي حيله و تزوير را خاموش نمايد. البته با توجه به قدرت بي انتهاي بشر در حيله و تزوير، شناخت لازم نيز بايد بي نهايت باشد و بدون شناخت بي نهايت صلح واقعي جهاني نيز محال خواهد بود.

اگر سرچشمه‌ي جنگها را جستجو نماييم گاه به كانون‌هاي فشار و زور خواهيم رسيد، ناگفته پیداست که صلح جهاني بدون كنترل اين كانون‌ها امكان ندارد.

بنا بر اين يكي از پشتوانه‌های صلح جهاني، قدرتي فوق تمامي قدرتها است تا بتواند تمامي كانون‌هاي فشار و زور را خاموش كند. از اين رو با وجود يك كانون فشار خارج از متوليان صلح، صلح جهاني، خواب و خيالي بيش نيست؛ چرا كه در هر لحظه‌اي امكان دارد آن كانون فشار فوقاني براي توسعه طلبي خود جنگي را بيفروزد.

اگر يكي از دو ابزار صلح متناسب با جهاني بودن آن نباشد انتظار صلح جهاني كاملا بي‌جاست. اما شناخت و قدرت فراگير را كجا مي‌توان پيدا نمود؟!

هر چند ممكن است كسي تصور كند قدرت فراگير در دست ابر قدرتهاست، اما حقيقت امر غير از اين است، چرا كه بايد مقصود از قدرت فراگير را فهميد، با توجه به فرض بحث ـ‌يعني صلح واقعا فراگير‌ـ قدرتي لازم است كه در هيچ موردي خلأ باقي نماند تا از فعاليت تمامي كانون‌هاي شرارت جلوگيري نمايد. آيا مي‌توان گفت ابر قدرتها داراي قدرتي با چنين مشخصه‌اي هستند؟! حوادث جاري جهان شاهد فقدان چنين قدرتي حتي در دست ابر قدرتهاست.

در عين حال اگر فراگير بودن قدرت ابر قدرتها را هم بپذيريم، تا شناخت به اين قدرت ضميمه نشود، نه تنها از صلح فراگير خبري نيست، بلكه خود قدرت بدون شناختِ كافي، بستر جنگ بيشتر و نابودي صلح است؛ زيرا قدرت به استغنا منتهي مي‌شود و استغنا به طغيان:

كَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَيَطْغَي، أَن رَّآهُ اسْتَغْنَي[1]

از اين رو در تحقق صلح جهاني تركيب قدرت و شناخت متناسب، ضروري است. وضعيت كنوني جهان خود بهترين گواه اين حقيقت است.

بنا بر اين براي صلح فراگير بايد در جستجوي قدرت فراگير در كنار شناخت فراگير بود.