ادله امامت متعدد است و منحصر به دلیل عقلی «ضرورت هدایت» و رفع اختلاف نیست.

به عنوان نمونه یکی از ادله امامت سوره قدر در خود قرآن است.

بنا بر این حتی با فرض تنزل و پذیرفتن شبهه، خللی به ادله امامت وارد نخواهد  شد.

اما مسلما این شبهه نیز قابل پاسخ است که در ادامه خواهد آمد.

امام در نظام تکوین و نظام تشریع دارای نقش‌های متعددی است.

بنا بر این حتی با فرض تنزل و دست برداشتن از هدایت و رفع اختلاف در دوران غیبت، به دلیل محذور خاص دوران غیبت، سایر ادله به قوت خودش باقی است و خللی به ادله امامت وارد نخواهد  شد.

بنا بر این با وجود ادله متعدد دیگر باز هم به ضرورت امام در زمان غیبت صدمه‌ای نمی‌خورد.

اما همان گونه که گذشت مسلما این شبهه نیز قابل پاسخ است که در ادامه خواهد آمد.

این شبهه نقض‌های متعددی دارد. از جمله:

۱- در دوران فقدان حجت مانند زمان فترت میان پیامبران و یا زمانی که کفار پیامبری را می‌کشتند، نیز مرتفع شدن اختلافات از میان مؤمنین ناممکن می‌شد. حال آن که فرستادن پیامبران را برای هدایت و رفع اختلاف از سوی خداوند ضروری است.

۲- در دوران عدم دسترسی به حجت مانند زندانی کردن و یا فراری دادن انبیا و ائمه علیهم السلام هم مرتفع شدن اختلاف ناممکن است و حال آن که…

۳-  در دوران حضور خود پیامبر صلی الله علیه و آله نیز این مشکل قابل تصور است.

مثلا اختلافی در یمن یا مرزهای روم میان مؤمنین پیش آمده، تا اینها مسافرت کرده و خدمت پیامبر حاضر شوند گاهی چند ماه طول می‌کشیده است.

حال می‌پرسیم خداوند پیامبران را برای هدایت و رفع اختلاف فرستاده است. اما اختلاف در سایر بلاد در این فاصله زمانی (حرکت از یمن مثلا تا به مدینه) برطرف شدنی نیست. آیا می‌توان گفت دلیل ضرورت فرستادن پیامبران از سوی خداوند باطل می‌شود؟!

هر پاسخی در این مورد داده شود در مورد دوران غیبت نیز جاری و ساری است.

۴- مسلما حتی در حضور خود پیامبر هم عده‌ای از کفار و منافقین با مؤمنان درگیر اختلاف بودند.

یکی از برجسته‌ترین اختلافات در حضور پیامبر صلی الله علیه و آله جریان «حدیث قرطاس» است که پیامبر در آخرین ساعات عمرش دستور فرمود که قلم و کتفی (که به جای کاغذ استفاده می‌شده است) بیاورند تا حضرت با سفارش مکتوب از اختلافات امت پس از خودشان جلوگیری نمایند. اما عمر بن خطاب با توهین به پیامبر که (نعوذ بالله) این مردک هذیان می‌گوید!!! از مکتوب شدن وصیت حضرت جلوگیری کرد و امت را بی‌چاره نمود.

می‌پرسیم در این شرایط خداوند چگونه بر خلایق اتمام حجت نموده و آنان را به حق راهنمایی کرده است؟!

همان پاسخ در دوران غیبت نیز جاری است.

۵- علاوه بر اختلاف از ناحیه کفار و منافقین، خود مؤمنین ضعیف الایمان هم در حضور پیامبر بسیار دچار اختلاف می‌شدند.

این نقض هم باید پاسخ داده شود.

در هر صورت هر پاسخی به نقضهای یاد شده داده شود، همان پاسخ، شبهه دوران غیبت را حل می‌کند.

اگر هدایت بخواهد فعلیت تامه پیدا کند متوقف بر چند امر است:

۱- اقامه حجت از سوی خداوند (تمامیت فاعلیت من الله) که شامل:

1.1- ارسال رسل

1.2- نصب امام

1.3- اعطا عقل به مردم

2- تمامیت قابلیت من الناس که متوقف است بر:

2.1- مانع نشدن دشمنان (قتل زندان کردن و…)

2.2- شناخت و معرفت نسبت به حق (تعقل حجت)

2.3- اقبال مردم به حق و استماع و پذیرش و ایمان به آن توسط احاد مردم (اختیار حق و نه جبر)

مسلما اگر یکی از موارد فوق اختلال پیدا کند، هدایت فعلی محقق نخواهد شد.

اگر اختلال در هدایت از جانب «اقامه حجت الهی» باشد، این نقص بر خداوند است و اشکال وارد می‌شود.

اما اگر اختلال در هدایت از جانب قابلیت مردم باشد، نقصی بر خداوند نیست.

مثلا هنگامی ظالمین انبیا را کشته یا زندانی می‌کردند خود نیز از هدایت آنان بی بهره بودند.

و هنگامی که کفار حق را در حضور پیامبران انکار می‌کردند دیگر هدایت معنی نداشت.

این نسبت به خود ظالمین و کفار.

اما نسبت به غیر ظلمه، به مقداری که هدایت به سبب کارهای ظالمین ناممکن می‌شود به همان مقدار تکلیف ساقط و مؤمنین معذور هستند.

با توجه به سقوط تکلیف، دیگر اختلال در اتمام حجت (که منشأ آن جلوگیری ظالمین است) موجب نقص به ذات خداوند متعال نمی‌شود.

در بخشی از قصه موسی و خضر در سوره کهف آمده است: که خضر کشتی بیچارگان را سوراخ کرد تا این که کشتی معیوب شود و از دست غاصبی که کشتی‌های سالم را غصب می‌کرد، نجات پیدا کنند. توجه کنید:

پس رهسپار گرديدند، تا وقتى كه سوار كشتى شدند، [وى‏] آن را سوراخ كرد. [موسى‏] گفت: «آيا كشتى را سوراخ كردى تا سرنشينانش را غرق كنى؟ واقعاً به كار ناروايى مبادرت ورزيدى.» (71)

گفت: «آيا نگفتم كه تو هرگز نمی‌‏توانى همپاى من صبر كنى؟» (72)

 [موسى‏] گفت: «به سبب آنچه فراموش كردم، مرا مؤاخذه مكن و در كارم بر من سخت مگير.» (73)…

اما كشتى، از آنِ بينوايانى بود كه در دريا كار می‌‏كردند، خواستم آن را معيوب كنم، [چرا كه‏] پيشاپيش آنان پادشاهى بود كه هر كشتى [درستى‏] را به زور مى‏گرفت. (79)

این ضرر ظاهری، موجب حفظ کشتی برای بیچارگان می‌شد. بنا بر این مصداق رحمت است.

اتحاد شیعه در برخی از دورانها سودمند نیست. این مطلب بسیار مهمی است که تنها با اشاره به برخی از احادیث از آن می‌گذریم.

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اتَّقُوا عَلَى دِينِكُمْ فَاحْجُبُوهُ بِالتَّقِيَّةِ فَإِنَّهُ لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا تَقِيَّةَ لَهُ إِنَّمَا أَنْتُمْ فِي النَّاسِ كَالنَّحْلِ فِي الطَّيْرِ لَوْ أَنَّ الطَّيْرَ تَعْلَمُ مَا فِي أَجْوَافِ النَّحْلِ مَا بَقِيَ مِنْهَا شَيْ‏ءٌ إِلَّا أَكَلَتْهُ وَ لَوْ أَنَّ النَّاسَ عَلِمُوا مَا فِي أَجْوَافِكُمْ أَنَّكُمْ تُحِبُّونَّا أَهْلَ الْبَيْتِ لَأَكَلُوكُمْ بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ لَنَحَلُوكُمْ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً مِنْكُمْ كَانَ عَلَى وَلَايَتِنَا.

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع أَنَّهُ قَالَ: كُونُوا كَالنَّحْلِ فِي الطَّيْرِ لَيْسَ شَيْ‏ءٌ مِنَ الطَّيْرِ إِلَّا وَ هُوَ يَسْتَضْعِفُهَا وَ لَوْ عَلِمَتِ الطَّيْرُ مَا فِي أَجْوَافِهَا مِنَ الْبَرَكَةِ لَمْ تَفْعَلْ بِهَا ذَلِك‏

به همین دلیل حتی در دوران حضور، خود ائمه علیهم السلام میان اصحابشان اختلاف می‌انداختند تا از حساسیت دشمن نسبت به شیعه بکاهند.

با توجه به این که ظالمین تمامی ائمه علیهم السلام را با شمشیر و یا به زهر شهید می‌کردند…

و با توجه به این که شدت خفقان روز به روز بیشتر می‌شد…

و با توجه به…

نبودن هدایت کننده میان مردم ناشی از رفتار ظالمین است.

و همان گونه که گذشت در این صورت هدایت از سوی خداوند تام و تمام است و نقصی بر دامن کبریایش ننشیند.

جرم و مسئولیت عدم فعلیت هدایت، بر عهده ظالمین است.