با توجه به اين كه هدف اين نوشتار توسعه‌ي صلح است، ضرورت دارد که تلاش حاضر با مرز «حقيقت»، «انصاف» و «ديانت»، از ساير تلاشها جدا گردد.

البته اقتضاي عقل و فطرت و ديانت، همیشه و در همه جا، رعایت «حقيقت» و «انصاف» است.

اما ما پیرو ابوالحسن علی بن ابی طالب هستیم و امام ما، مولي اميرالمؤمنين ـ‌روحي له الفداء‌ـ فرموده‌اند:

اگر نبود که (سرانجام) مکر و نیرنگ در آتش است البته که من مکارترین مردم بودم. [1]

هیهات اگر (رعایت) تقوا نبود البه من زرنگترین عرب بودم.[2]

ای مردم اگر نبود که من پیمان شکنی را دوست ندارم از زرنگترین مردم بودم. آگاه باشید که برای هر نیرنگی (نیاز به انجام دادن) فجور است و برای هر فجوری کفری است و به راستی که (سرانجام) نیرنگ و فجور و خیانت در آتش است.[3]

بنا بر اين، تلاش اندك پيش روي شما بر اساس نزديك شدن به راه و روش مولايمان علي علیه السلام است و نه معاويه‌ها؛ از اين رو تنها به روشهاي عقل محورانه و حقيقت جويانه بسنده مي‌نماييم.

با التزام به حقيقت و انصاف و مسؤليت، تنها آن حركت شناختي معتبر و موجّه است كه با هدف تثبيت حقيقت و نابودي باطل صورت پذيرد؛ اگر حركت شناختي با دو محور بنيادين ياد شده را، با دو وضعيت بسنجيم به اين نتيجه گرفته مي‌رسيم:

۱- بيان حقايق به بهترين شكل (شكل واقعي حق)

1.1- پيش از تهاجم اهل باطل (حركت فطري و يا ارشادي[4] اين محور را پوشش مي‌دهد)

1.2- پس از تهاجم اهل باطل (حركت تدافعي اين محور را پوشش مي‌دهد)

2- نشان دادن باطل به زشت‌ترين شكل (شكل واقعي باطل)

2.1- پيش از تهاجم اهل باطل (حركت تهاجمي اين محور را پوشش مي‌دهد)

2.2- پس از تهاجم اهل باطل (حركت تدافعي اين محور را پوشش مي‌دهد)

هر يك از محورهاي ياد شده زير شاخه‌هايي دارد كه به برخي از آنها در فصل «حركتهاي شناختي در آيينه‌ي وحي» اشاره كرديم.

شناخت بنيادين هواپرستي، فوق العاده مهم است و تأثير شگرفي بر ساير مباحث بنيادين و كاربردي دارد كه طرح آن در جاي مناسب بسيار ضروري است. اما اشاره‌ي اجمالي به آن لازم است.

با پذيرش دو بُعدي بودن انسان (بُعد خرد و بُعد غريزه) با دو وضعيت روبرو هستيم: 1ـ حاكميت عقل بر غريزه (و نه نفي غريزه) 2ـ حاكميت غريزه بر عقل (و به خدمت گرفتن عقل براي ارضاي غرايز). مقصود از هواپرستي وضعيت دوم است.

در محور نخست چنين گذشت:

ضروري است تلاش حاضر با مرز «حقيقت»، «انصاف» و «ديانت»، از ساير تلاشها جدا گردد… بنا بر اين، تلاش اندك پيش روي شما بر اساس نزديك شدن به راه و روش موليمان علي علیه السلام است و نه معاويه‌ها؛ از اين رو تنها به روشهاي معقول و منصفانه بسنده مي‌نماييم.

اما همان گونه كه خواهد آمد، «شناخت تهاجم» براي دفاع مناسب ضروري است؛ در نتيجه نمي‌توان از شناخت حيله‌ها و نيرنگهاي معاويه‌گونه غافل بود؛

اين نياز را در بحث «شبهه و شبهه افكنان در تهاجم شناختي» پي مي‌گيريم. انشاء الله.

ممكن است در نگاه نخست ميان «توسعه‌ي صلح» از يك سو، و «تدافع» و «تهاجم» از سوي ديگر ناسازگاري ديده شود، به ويژه اين كه بسياري از فرصت طلبان و ستمگران نيز تلاش مي‌كنند توسعه طلبي خود را در قالبهاي زيبايي چون توسعه‌ي صلح توجيه كنند.

از اين رو نياز به ضابطه و معيار دقيقي داريم كه بتوانيم تهاجمي را كه به توسعه‌ي صلح مي‌انجامد، از تهاجمهاي جنگ طلبانه باز شناسيم.

مطمئن‌ترين راه براي شناخت صلح طلبي يك حركت تدافعي يا تهاجمي، اين است كه جبهه‌اي كه تدافع و تهاجم از سوي آن جبهه صورت مي‌پذيرد، بتواند از دو حركت تفاهمي، يعني «حركت از صفر» و «تحقيق در تحقيق» سرافراز و پيروز بيرون آيد؛ در اين صورت، هر حركت شناختي معقول از اين جبهه، تلاشي است براي توسعه صلح خواه آن حركت تدافعي باشد يا تهاجمي.