1) اهمیت دعا:

أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ الدُّعَاءُ يَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً فَأَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِفْتَاحُ كُلِّ رَحْمَةٍ وَ نَجَاحُ كُلِّ حَاجَةٍ وَ لَا يُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ إِنَّهُ لَيْسَ بَابٌ يُكْثَرُ قَرْعُهُ إِلَّا يُوشِكُ أَنْ يُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ.

امام صادق علیه السلام: دعا قضای الهی را برمی‌گرداند (حتی) بعد از این که قضای الهی کاملا محکم شده باشد

پس فراوان دعا کن که دعا واقعا کلید هر رحمت و به دست آوردن هر حاجتی است

آن چه نزد خداست جز با دعا به دست نمی‌آید

و دری نیست که بسیار کوبیده شود مگر این که نزدیک باشد برای کوبنده آن گشوده گردد

2) پیش از گرفتاری بسیار دعا کنید (دعای بعد از گرفتاری سودی ندارد)

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ جَدِّي يَقُولُ تَقَدَّمُوا فِي الدُّعَاءِ فَإِنَّ الْعَبْدَ إِذَا كَانَ دَعَّاءً فَنَزَلَ بِهِ الْبَلَاءُ فَدَعَا قِيلَ صَوْتٌ مَعْرُوفٌ وَ إِذَا لَمْ يَكُنْ دَعَّاءً فَنَزَلَ بِهِ بَلَاءٌ فَدَعَا قِيلَ أَيْنَ كُنْتَ قَبْلَ الْيَوْمِ.

در دعا پیش بیفتید (قبل از گرفتار شدن دعا کنید) به راستی که بنده هنگامی که بسیار دعا کننده باشد پس به او بلایی نازل شود و او برای برطرف شدن آن دعا کند گفته می‌شود صدای (آشنا و) شناخته شده است (جوابش را بدهید)

و هنگامی که بنده بسیار دعا کننده نباشد پس بر او بلایی نازل شود او برای برطرف شدن آن دعا کند گفته می‌شود تا پیش از امروز کجا بودی؟! (و اعتنایی به او نمی‌شود)

كان عليّ بن الحسين عليهما السّلام يقول: الدُّعَاءُ بَعْدَ مَا يَنْزِلُ الْبَلَاءُ لَا يُنْتَفَعُ بِهِ.

علی بن الحسین (پیوسته) می‌فرمود بعد از آن که گرفتاری فرود آمد، دعا سودی نمی‌بخشد

بعضی از بزرگان فرموده‌اند که مقصود این است که دعای بعد از گرفتاری، مانند دعای قبل از گرفتاری، اثر ندارد و سودش کمتر است.

3) پیش از دعا،

3.1) بسم الله

قَالَ النَّبِيُّ ص لَا يُرَدُّ دُعَاءٌ أَوَّلُهُ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم»‏

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: دعایی که اولش «بسم الله الرحمن الرحیم» باشد رد نمی‌شود

3.2) ثنا و مدح خداوند

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِيَّاكُمْ أَنْ يَسْأَلَ أَحَدٌ مِنْكُمْ رَبَّهُ شَيْئاً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ حَتَّى يَبْدَأَ بِالثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمِدْحَةِ لَهُ وَ الصَّلَاةِ عَلَى النَّبِيِّ وَ آلِهِ …

امام صادق علیه السلام فرمود: بر شما باد که یکی از شما از پروردگارش چیزی از حوائج دنیا و آخرت بخواهد مگر این که با ثنا و مدح خدا و صلوات بر پیامبر و آلش آغاز کنید و سپس…

3.3) صلوات بر پیامبر و آل

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع إِذَا كَانَتْ لَكَ حَاجَةٌ فَابْدَأْ بِمَسْأَلَةِ الصَّلَاةِ عَلَى النَّبِيِّ وَ آلِهِ ثُمَّ سَلْ حَاجَتَكَ فَإِنَّ اللَّهَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُسْأَلَ حَاجَتَيْنِ فَيَقْضِيَ إِحْدَاهُمَا وَ يَمْنَعَ الْأُخْرَى.

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: هنگامی که برای تو حاجتی (نزد خداوند) بود پس به صلوات بر پیامبر و آلش آغاز کن سپس حاجتت را بطلب زیرا خداوند تعالی کریم‌تر از این است که دو حاجت از او خواسته شود و او تنها یکی را اجابت کند و مانع اجابت دیگری شود

3.4) توبه و اعتراف به گناه

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِيَّاكُمْ أَنْ يَسْأَلَ أَحَدٌ مِنْكُمْ رَبَّهُ شَيْئاً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ حَتَّى يَبْدَأَ… ثُمَّ الِاعْتِرَافِ بِالذَّنْبِ ثُمَّ الْمَسْأَلَة

امام صادق علیه السلام فرمود: بر شما باد که یکی از شما از پروردگارش چیزی از حوائج دنیا و آخرت بخواهد مگر این که آغاز کنید با… سپس به گناهش اعتراف کند و سپس دعا کند

3.5) دعا برای چهل مؤمن

مَنْ دَعَا لِأَرْبَعِينَ رَجُلًا مِنْ إِخْوَانِهِ قَبْلَ أَنْ يَدْعُوَ لِنَفْسِهِ اسْتُجِيبَ لَهُ فِيهِمْ وَ فِي نَفْسِهِ.

کسی که پیش از دعای برای خودش، چهل نفر از برادرانش را جلو بیندازد، هم برای آنها مستجاب می‌شود و هم برای خودش

4) آخر دعا «ما شاء الله…»

قال الصادق عليه السّلام: مَا مِنْ رَجُلٍ دَعَا فَخَتَمَ دُعَاءَهُ بِقَوْلِ ما شاءَ اللَّهُ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ إِلَّا أُجِيبَتْ حَاجَتُهُ.

امام صادق علیه السلام فرمود:  هیچ مردی دعایش را به «ما شاء الله و لا قوة الا بالله» ختم نمی‌کند مگر این که حاجتش برآورده می‌شود

در روایت دیگری علت، جالبی برای این امر بیان شده است:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا قَالَ الْعَبْدُ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ قَالَ اللَّهُ مَلَائِكَتِي اسْتَسْلَمَ عَبْدِي أَعِينُوهُ أَدْرِكُوهُ اقْضُوا حَاجَتَه‏

هنگامی که بنده بگوید ما شاء الله لا حول و لا قوة الا بالله (هر چه خدا بخواهد می‌شود و هیچ حول و قوه‌ای جز به سبب خدا نیست)، خداوند به فرشتگانش می‌فرماید: ای فرشتگانم بنده من تسلیم (قضا و قدر من) شده است او را کمک نمایید و دریابید و حاجتش را به جا آورید

بنا بر این تسلیم خدا بودن در این که خدا مستجاب کند یا نکند، خود این تسلیم بودن، یکی از اسباب استجابت است.

5) شرائط باطنی دعا:

5.1) هنگام دعا، قلب سنگ، نه

قال الصادق عليه السّلام: إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَجِيبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قَاسٍ…

امام صادق علیه السلام فرمودند: به راستی که خداوند دعای از روی قلب قاسی را مستجاب نمی‌کند

5.2) هنگام دعا، گمان خوب، آری

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا دَعَوْتَ فَظُنَّ حَاجَتَكَ بِالْبَابِ

و فرمود: هنگامی که دعا می‌کنی پس بپندار که حاجت تو در خانه است (و الان به تو می‌رسد)

5.3) خشوع

5.4) چشم اشکبار

5.5) طهارت شکم از حرام با روزه گرفتن (طهارت باطنی)

5.6) دعای پنهان برای اخلاص بیشتر

6) شرایط ظاهری دعا:

6.1) انگشتر عقیق و فیروزه

و عن الصادق عليه السّلام: مَا رُفِعَتْ كَفٌّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ كَفٍّ فِيهَا خَاتَمُ عَقِيقٍ.

امام صادق علیه السلام فرمود: دستی به سوی دراز نشده است که محبوب‌تر باشد از دستی که در آن انگشتر عقیق باشد

6.2) با وضو باشد (طهارت ظاهری)

6.3) عطر بزند

6.4) در مسجد دعا کند

6.5) صدقه بدهد

6.6) رو به قبله دعا کند

6.7) همگان را داخل دعا کند

6.8) حاجتش را نام ببرد

6.9) بلند کردن دستها

6.10) دست بر صورت و سینه کشیدن بعد از دعا

۷) دعای کسی را کوچک نشمرید:

قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا تَسْتَحْقِرُوا دَعْوَةَ أَحَدٍ فَإِنَّهُ قَدْ يُسْتَجَابُ لِلْيَهُودِيُّ فِيكُمْ وَ لَا يُسْتَجَابُ لَهُ فِي نَفْسِهِ.

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: دعای کسی را کوچک (و بی ارزش) نشمرید به راستی که دعای یهودی در مورد شما مستجاب می‌شود و در مورد خودش مستجاب نمی‌شود.

پس بسیار مناسب است دل همه را به دست آوریم تا برای‌مان دعا کنند

و بسیار بسیار مناسب است که دل کسی را نشکنیم تا ما را نفرین نکنند