چرا زنان کمتر از مردان ارث می‌برند؟
تساوی زن و مرد در میراث همواره یکی از مطالبات زنان بوده است.
از این جهت این سؤال همیشه مطرح بوده است:
چرا اسلام که دین عدالت است در این جهت تساوی را رعایت نکرده و به زنان که ضعیف تر و آسیب پذیرتر از مردان هستند میراث کمتری اختصاص داده.
برای این مطلب در روایات ائمه علیهم السلام دو علت بیان شده است؛
اول وظایف و مخارجی است که فقط به عهده‌ی مرد است و زن هیچ یک از این وظایف و مخارج را ندارد.
و دوم منافعی است که به زن می‌رسد اما مرد از آن بهره‌ای ندارد.
اما وظایف و مخارجی که بر عهده زنها نیست:
- بر مرد جهاد واجب است و بر زن واجب نیست.(و از این جهت مردها آسیب پذیرترند)
- پرداخت نفقه‌ی زن بر مرد واجب است اما پرداخت نفقه‌ی مرد به عهده‌ی خودش است.
- پرداخت دیه‌ی قتل خطا بر خویشاوندان و نزدیکان قاتل که مرد باشند واجب است و بر زنان واجب نیست.
- …
به این روایت توجه کنید:
ابو هاشم میگويد: فهفكی از امام حسن عسكری عليه السلام پرسيد: چرا زن كه ضعيف است يك سهم و مرد كه قوی است، دو سهم ارث میبرد؟
حضرت فرمود: چون بر زن، نه جهاد واجب است و نه نفقه و خرجی خانواده و نه ديه كسی را میپردازد. ولی مرد همه‌ی اين مخارج را دارد.
و در روایتی دیگر راوی می‌گوید امام موارد دیگری از خصایص مردها را نیز شمرده است.
اما منفعتی که مردها از آن بهره‌ای ندارند مهریه است که اختصاص به زنان دارد.
به این روایت توجه کنید:
عبدالله بن سنان می‌گوید به امام صادق عرض کردم چرا میراث مرد برابر میراث دو زن است؟
امام فرمودند: این در عوض مهریه‌ای است که خداوند برای زنان قرار داده.
از آن چه گذشت روشن شد که خداوند برای رعایت تعادل، میراث زنان را کمتر از مردان قرار داده است.
از این بگذریم از نظر عقل، آنچه مطلوب است «عدالت» است نه «تساوی» بلکه گاهی تساوی خلاف عدالت و عین ظلم است.
به عنوان نمونه مغز انسان در بهترین نقطه از بدن با بالاترین درجه‌ی ایمنی قرار گرفته است؛ در حالی که پا چنین نیست. مسلما عدم تساوی در موقعیت مغز و پا نه تنها ظلم نیست بلکه به مقتضای عدالت نیز هست.
برای تشخیص دادن عادلانه یا ظالمانه بودن چیزی باید اول مفهوم عدالت روشن شود. عدالت به معنای رعایت شایستگی‌هاست و نه تساوی.
برخی از مستندات:
أبو هاشم سأله الفهفكي ما بال المرأة المسكينة الضعيفة تأخذ سهما واحدا و يأخذ الرجل سهمين قال لأن المرأة ليس لها جهاد و لا نفقة و لا عليها معقلة إنما ذلك علی الرجال. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج50، ص: 256
عبد الله بن سنان قال: قلت لأبي عبد الله علیه السلام لأي علة صار الميراث للذكر مثل حظ الأنثيين قال لما جعل الله لها من الصداق. وسائل الشيعة، ج26، ص: 94
عن هشام أن ابن أبي العوجاء قال لمحمد بن النعمان الأحول ما بال المرأة الضعيفة لها سهم واحد و للرجل القوي الموسر سهمان قال فذكرت ذلك لأبي عبد الله علیه السلام فقال إن المرأة ليس لها عاقلة و لا عليها نفقة و لا جهاد و عدد أشياء غير هذا و هذا علی الرجل فلذلك جعل له سهمان و لها سهم. من لا يحضره الفقيه، ج4، ص: 351
چرا اسلام که دین عدالت است در این جهت تساوی را رعایت نکرده و به زنان که ضعیف تر و آسیب پذیرتر از مردان هستند میراث کمتری اختصاص داده.
برای این مطلب در روایات ائمه علیهم السلام دو علت بیان شده است؛
اول وظایف و مخارجی است که فقط به عهده‌ی مرد است و زن هیچ یک از این وظایف و مخارج را ندارد.
و دوم منافعی است که به زن می‌رسد اما مرد از آن بهره‌ای ندارد.
از این بگذریم از نظر عقل، آنچه مطلوب است «عدالت» است نه «تساوی» بلکه گاهی تساوی خلاف عدالت و عین ظلم است.
به عنوان نمونه مغز انسان در بهترین نقطه از بدن با بالاترین درجه‌ی ایمنی قرار گرفته است؛ در حالی که پا چنین نیست. مسلما عدم تساوی در موقعیت مغز و پا نه تنها ظلم نیست بلکه به مقتضای عدالت نیز هست.
برای تشخیص دادن عادلانه یا ظالمانه بودن چیزی باید اول مفهوم عدالت روشن شود. عدالت به معنای رعایت شایستگی‌هاست و نه تساوی.